Όπως στην αρχή της χριστιανικής εποχής, έτσι και σήμερα αντιμετωπίζουμε ξανά το πρόβλημα της ηθικής οπισθοδρόμησης που απέτυχε να συμβαδίσει με τις επιστημονικές, τεχνολογικές και κοινωνικές μας εξελίξεις.
Ο έλληνας φιλόσοφος βλέπει µε σκεπτικισµό αλλά και κάποια αισιοδοξία την κρίση. Συνέντευξη στον Ι. Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟ.
«Με τα παλιά µυαλά και τις παλιές σκέψεις» δεν µπορούµε να βγούµε από την κρίση, υποστηρίζει ο φιλόσοφος Στέλιος Ράµφος. Τον βρίσκουµε σκεπτικό αλλά αισιόδοξο. Πιστεύει ότι πρέπει να ξαναβρούµε τις έννοιες που θα δώσουν νόηµα στην πραγµατικότητά µας για να βγούµε από την κρίση.
Τη δυναμική εμπράγματη πολιτική τη διαμορφώνουν επτά φασματικοί ακτινικοί χρωματικοί τομείς: το πεδίο της θέλησης· το πεδίο της συναινετικής συμπάθειας και σοφίας· το πεδίο της ενεργούς νοημοσύνης σε δράση· το πεδίο της διαλεκτικής της εναρμόνισης· το πεδίο της συγκεκριμένης γνώσης· το πεδίο της αφοσίωσης και της ιδεολογίας και το πεδίο της οργάνωσης και της τελετουργικής διαμεσολάβησης.
Οι διηπειρωτικοί πύραυλοι αποδυνάμωσαν τη στρατηγική σημασία του κάθε Βοσπόρου. Σε άλλη εποχή, το σχέδιο ανεξαρτησίας των χωρών της Βαλτικής θα οδηγούσε, ίσως, σε παγκόσμιο πόλεμο, όπως και πολλά άλλα γεγονότα που έχουν συμβεί στη σύχρονη εποχή.
Το εγχείρημα της ανάπτυξης της θέλησης, σε καμία περίπτωση, δεν σημαίνει την ανάπτυξη της ανοησίας, όπως την ανέδειξε ο Νίτσε με την αναζήτηση της δύναμης ως αυτοσκοπό. Αντίθετα, αναδεικνύει μια Καρτεσιανή αναγκαιότητα ανάπτυξης –εξισορροπητικής της νόησης και του καθαρού λόγου– της συμπάθειας και της αγάπης. Αυτή η ανάγκη εξισορρόπησης αποτελεί το εγχείρημα πλήθους άλλων στοχαστών –πολύ πιο γόνιμων στη σκέψη για την πραγματική ελευθερία και ζωτικότητα του ανθρώπου και για την εκπλήρωση των αναγκών του– με όρους δημοκρατικούς.
Για να δοθεί μια κατανοητή απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, πρέπει πρώτα να συμφωνήσουμε σε ένα γενικής αποδοχής ορισμό των όρων ορθολογισμός και αποδοχή των αποφάσεων· πρέπει να ξέρουμε για τι ακριβώς μιλάμε. Στην αντίθετη περίπτωση δημιουργούνται αντιφατικά και παράλογα συμπεράσματα αφού ο κάθε ένας εννοεί τα δικά του για αυτούς τους δύο όρους.
Στο πεδίο της πολιτικής χρειάζεται ουσιαστική καινοτομία και αυτή μπορεί να παραχθεί μέσα από μια φασματική ανίχνευση των πεδίων δυναμικής της. Εδώ, ακριβώς, απαιτείται μια νέα φασματική πολιτική θεωρία αναθεμελίωσης των πολιτικών, των κοινωνικών, αλλά και των οικονομικών επιστημών.
Η δικαιοσύνη καλείται να λειτουργήσει –και λειτουργεί– υπό το καθεστώς ενός πραγματισμού. Διαφορετικά, θα καταλήξει σε έναν θεσμικό και ηθικό ολοκληρωτισμό. Η δικαιοσύνη μπορεί να λειτουργήσει υπό τους όρους μιας εξελικτικής εκτίμησης. Θεμελιώδης προϋπόθεση για αυτό αποτελεί η νηφαλιότητα. Για να υπάρξει όμως μια αξιολογητική επάρκεια απαιτείται και η διαφάνεια ώστε αυτή να μπορέσει να λειτουργήσει. Η δικαιοσύνη, δηλαδή, ως αξιολογητικός και αποδοτικός μηχανισμός, αναδεικνύεται ως η ανάγκη μιας ολιστικής δυναμικής, μιας σύνθεσης η οποία τελεί υπό έναν εξαιρετικό πραγματισμό.
Διστάζω να χρησιμοποιήσω τον όρο «εθελοντισμός» διότι τα απολιθώματα των αντιεπιστημονικών πολιτικών Μεγαθεωριών («δικτατορία του προλεταριάτου», «αυτοματισμός των Αγορών» κ.ά.) θα αντιτείνουν ότι «δέν λύνονται τα πολιτικά προβλήματα με τη Φιλανθρωπία». Λάθος. Λάθος τερατώδες: Πρώτον, έπρεπε να ντρέπεσθε που καταδικάζετε τους φτωχούς να «αναμένουν» την Επανάσταση ή την Παγκοσμιοποίηση και να συνεχίζουν να υποφέρουν για πολλές δεκαετίες, παρά να ενθαρρύνετε την έκφραση του άμεσου ανθρωπισμού των συμπολιτών τους! Δεύτερον διοτι «ενώ στη Φιλανθρωπία δίνεις αυτό που έχεις, στον Εθελοντισμό δίνεις αυτό που είσαι», όπως ευστοχότατα δήλωσε πρόσφατα κι ένας αθηναίος εθελοντής. Τρίτον και κυριότερο, διοτι η νέα ετούτη πολιτική στρατηγική δέν περιορίζεται βέβαια στα συσσίτια, αλλά απλώνεται σιγά-σιγά σ΄ όλες τις αδυναμίες μας.
Η πρώτη αξία που προτείνουμε ως βασικό κορμό μιας αξιόπιστης και βιώσιμης νέας ιδεολογίας είναι η αξία της νηφαλιότητας – μία αξία η οποία πρέπει να συνδέεται με την αξιοπιστία, όπως και κάθε άλλη. Η νηφαλιότητα είναι εκείνη η ορθή στάση του πολίτη που η καθημερινή εμπειρία την αναδεικνύει ως ανάγκη. Η ορθή θέση παρατήρησης, η αυτογνωσία [1] και η γνώση της ανάγκης είναι εντελώς απαραίτητες ιδιότητες και αποτελούν τα «παιδιά» της πραγματικής νηφαλιότητας. Το αυτογνωσιακό έλλειμμα [2] του πολίτη, του πολιτικού, του παραγωγού και του καταναλωτή (ο άνθρωπος υπό την όποια ιδιότητα του) προβάλλει ως ένας παράγοντας διεύρυνσης του φάσματος της ατέλειας, του σφάλματος και του λάθους της γοητείας της αυταπάτης.
Η κρίση των ιδεολογιών και η απαξίωση της πολιτικής μπορούν να μεταβληθούν σε ευκαιρία εξέλιξης των ιδεολογιών και της πολιτικής.
Δεν είχαν περάσει παρά ελάχιστα λεπτά από το μακελειό που προκάλεσε ο Άντερς Μπρέιβικ στη Νορβηγία και σύσσωμοι οι μεγάλοι μιντιακοί κολοσσοί ανά τον κόσμο είχαν γεμίσει τις οθόνες τους με αναλυτές που εξηγούσαν γιατί οι Ισλαμιστές τρομοκράτες είχαν συμφέρον να χτυπήσουν την μακρινή Νορβηγία.
Η εξυπηρέτηση των πραγματικών μας αναγκών μπορεί να επιτευχθεί μέσα από μια αναγεννημένη πολιτική και οικονομική σκέψη και πρακτική.
Η πραγματική ανάγκη είναι που πρέπει να ορίζει την κατανάλωση και όχι η τεχνητή ανάγκη που προκύπτει από τη διαφήμιση, τους δημιουργούς της μόδας και την ισχυρή τάση μίμησης της αργόσχολης τάξης, [1] όπως θα έλεγε ο Veblen Τhorstein.
Στοχαστές με τη διαχρονικότητα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη έθιξαν τόσο την ανθρωπολογική βάση των ζητημάτων της πολιτικής, όσο και το υπαρξιακό ζήτημα του ανθρώπου – πολίτη.
Σε τελική ανάλυση, αυτό που πρέπει να εξυπηρετηθεί είναι η υπαρξιακή ανθρωπολογική ανάγκη, το επίκεντρο της οποίας αφορά το βαθύτερο ζήτημα της εξελικτικής ανάγκης της θέλησης – βούλησης. [1]
Tο παρόν δοκίμιο, με τίτλο “ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ”, θεωρεί πως οι κρίσεις στην οικονομία, την πολιτική, το περιβάλλον και τον πολιτισμικό διάλογο είναι αλληλένδετες με τις αξίες και τα πρότυπα του σημερινού τρόπου διακυβέρνησης. Αποτελεί τη συμβολή της ιστοσελίδας solon.org.gr στον διάλογο για τη διαμόρφωση ενός καθολικού αιτήματος για μια πολιτική και οικονομική διακυβέρνηση, απαλλαγμένη από δογματικές εμμονές, που θα λαμβάνει υπόψη της τόσο το ζωικό ανθρωπολογικό φορτίο του πολίτη όσο και την πνευματική δυναμική του.
Η οικονομική και η περιβαλλοντική κρίση θίγουν και αναδεικνύουν θεμελιωδώς την πολιτική και την πολιτισμική κρίση, οι οποίες αναφέρονται στη διακυβέρνηση, τα πρότυπα και τις αξίες της.
Δεκαετίες τώρα, από τον καιρό της «Σιδηράς Κυρίας» Μάργκαρετ Θάτσερ, οι κακές γλώσσες επιμένουν πως ο αληθινός πρωθυπουργός της χώρας είναι ο Ρούπερτ Μέρντοκ – ανεξάρτητα από το αν κυβερνούν οι Συντηρητικοί ή οι Εργατικοί.
Ενδιαφέρουσα εποχή η σημερινή, και το εννοώ με την χειρότερη έννοια. Είμαστε αντιμέτωποι όχι με μια αλλά με δυο κρίσεις, καθεμία από τις οποίες θα μπορούσε να οδηγήσει σε παγκόσμια καταστροφή. Στις ΗΠΑ, οι φανατικοί δεξιοί του Κογκρέσου μπορεί να μπλοκάρουν την αναγκαία αύξηση του πλαφόν του χρέους προκαλώντας δυνητικά χάος στις παγκόσμιες χρηματαγορές
«Νομίζετε ότι ο πρωθυπουργός έχει την παραμικρή εξουσία; Ξυπνήστε, η αληθινή εξουσία είναι το Καρτέλ. Ξέρετε τι μου θυμίζουν όλοι αυτοί, όταν βγαίνουν από τα υπουργικά συμβούλια;
Πιγκουΐνους που χειροκροτούν άλλους πιγκουΐνους, επάνω σε πάγο που λιώνει.»
Η πολιτική ανεπάρκεια, αμηχανία, αδράνεια και αβουλία που εκδηλώνονται τόσο σε πρακτικό επίπεδο όσο και σε θεσμικό επίπεδο είναι έκδηλες και φανερώνονται μέσα από τον διεθνοποιημένο πολιτικό πατερναλισμό που ασκούν οι αγορές, αλλά και μέσα από τη διαπλοκή, την αδιαφάνεια, τη διαφθορά και τον εκφυλισμό του κοινοβουλευτισμού.
Δεν έχετε ακόμη λογαριασμό;
Δημιουργία λογαριασμού
