ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ (του Γιάννη Ζήση)

Shopping carts - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Shopping carts - Σόλων ΜΚΟΗ οικονομική και η περιβαλλοντική κρίση θίγουν και αναδεικνύουν θεμελιωδώς την πολιτική και την πολιτισμική κρίση, οι οποίες αναφέρονται στη διακυβέρνηση, τα πρότυπα και τις αξίες της.

Η σημερινή οικονομία έχει θέσει ως όραμά της την καταναλωτική αειφορία. Η καταναλωτική αειφορία όμως –έτσι όπως γίνεται αντιληπτή– είναι αδιέξοδη.


Η ανάγκη μείωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, ο έλεγχος της ζήτησης των αγαθών αλλά και των παραγωγών των προϊόντων από την ελίτ, καθώς και η υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας της Γης[1] συνδέονται με τον αδιέξοδο πολιτικό δρόμο, όχι μόνο στο πεδίο της οικονομίας αλλά και του περιβάλλοντος. Το σημερινό «όραμα» της αέναης κατανάλωσης  θεωρεί ως πύλη του την τεχνολογική καινοτομία και την ιδιωτική πρωτοβουλία μέσα στην αγορά. Ο φιλόσοφος Λιούις Μάμφορντ, κάνοντας έναν απολογισμό της προόδου της ανθρωπότητας, μας λέει πως: 
«έχουμε απλώς αντικαταστήσει την παλιά δουλεία της παραγωγής με τις νέες υποδουλώσεις και καταναγκασμούς της κατανάλωσης και, σε σύγκριση με την ισχύ και τους πόρους που έχουμε τώρα στην διάθεσή μας, το καθαρό ανθρώπινο κέρδος είναι απαγοητευτικό.»[2]

Ποιότητα ζωής και βιώσιμη κατανάλωση

Είναι προφανές ότι χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό όραμα. Παρότι ένα νέο καλύτερο όραμα δεν μπορεί να ενσωματώσει τη λογική της ριζοσπαστικοποίησης και του  εκμηδενισμού του καταναλωτισμού –κάτι τέτοιο δεν φαίνεται ρεαλιστικό–  εντούτοις, πρέπει να είναι απαγκιστρωμένο από την πλάνη της καταναλωτικής αειφορίας όπως την ξέρουμε σήμερα. Χρειαζόμαστε ένα όραμα βιώσιμης κατανάλωσης όπου η αγορά και η ποσότητα του χρήματος θα λειτουργούν ως αντιπληθωριστικοί ρυθμιστές και ως θερμικοί αντισταθμιστές.

Το κρίσιμο θέμα μας είναι ότι χρειαζόμαστε ένα οικονομικό μοντέλο που θα επιτυγχάνει την καταναλωτική ποιότητα, την καταναλωτική ισορροπία και την καταναλωτική υπευθυνότητα, ή αβλάβεια, με τρόπο ώστε αυτές να είναι συνυφασμένες και με εσωτερικές πολιτισμικές αξίες. Η κατανάλωση θα λειτουργεί, δηλαδή, με όρους μιας θετικής πολιτισμικής συνέργειας.

Αν λειτουργήσουμε περισσότερο ανιδιοτελώς και υιοθετήσουμε ένα άλλο ανθρωπολογικό υπόβαθρο στην κατανάλωση, τότε, σε αυτή την περίπτωση, θα υπάρξει μια νέα ποιότητα ζωής.

Η νέα ποιότητα ζωής πρέπει να βασίζεται:

— στην αλληλέγγυα κοινωνία,

— στην περιβαλλοντική αειφορία,

— στην εσωτερική κουλτούρα του ανθρώπου,

— στη στοχευόμενη και εκούσια λιτότητα (οπότε θα υπάρξει, ταυτόχρονα με την καταναλωτική στόχευση, και μια ποιοτική πιστωτική στόχευση της οικονομίας).

Αλλαγή στάσης ζωής: προϋπόθεση λύσης

Πίσω από όλο αυτό το νέο όραμα βρίσκεται η αναγνώριση μιας υπαρξιακής βάσης και αφετηρίας που, για την ώρα, διαμεσολαβείται στρεβλωτικά στο πεδίο της ως επιθυμία και ζήτηση, ως ηγεμονία και προσφορά, ως ένας κύκλος διαμεσολαβητικού ολοκληρωτισμού και αυταπάτης.

Αυτό το εγχείρημα πρέπει να γίνει με τη μικρότερη γραφειοκρατική τροποποίηση. Προϋποθέτει, ωστόσο, μια κοινωνική και πολιτισμική ποιότητα που θα είναι βασισμένη σε μια ανθρωπολογική προοπτική, εξέλιξη και δυναμική.

Το εγχείρημα είναι από τη φύση του ολιστικό. Είναι, όμως, το μόνο εγχείρημα που μπορεί να καλύψει ταυτόχρονα την περιβαλλοντική και την οικονομική ανάγκη με όρους δίκαιους.  Οπωσδήποτε, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την επιστημονική τεχνολογική πρόοδο, αλλά αυτή η πρόοδος θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει μέσα της και αξίες δικαιϊκές και κοσμοθεωρητικές.

Αναφορές:
[1] Cohen, Joel, “Ο Ανθρώπινος Πληθυσμός Ωριμάζει”, Scientific American, Νοέμβριος 2005:
«Η ανθρωπότητα χρησιμοποιούσε το 70% της φέρουσας ικανότητας της βιόσφαιρας το 1961 και το 120% το 1999. Με άλλα λόγια, το 1999 οι άνθρωποι εκμεταλλεύονταν το περιβάλλον ταχύτερα απ’ ότι αυτό μπορούσε να αναγεννηθεί – κατάσταση η οποία προφανώς δεν είναι αειφόρος».

[2] Mamford, Lewis, “Η Ουτοπία, οι Δαίμονες της Ψυχής και η Προοπτική του Ανθρώπου”, εκδόσεις Νησίδες, 2011, σελ. 59.

Γιάννης Ζήσης

Φωτό: wikimedia

Το παρόν κείμενο αποτελεί μέρος του δοκιμίου με τίτλο Πολιτικές αξίες και αξιοπιστία στη νέα εποχή το οποίο θα δημοσ