ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ NEW DEAL

Το New Deal του προέδρου των ΗΠΑ Ρούσβελτ

Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 – 1930 έπληξε όλες τις Χώρες. Πολύ περισσότερο όμως έπληξε τις ΗΠΑ, όπου οι επιχειρήσεις, οι τράπεζες και τα εργοστάσια έκλειναν το ένα μετά το άλλο. Οι άνθρωποι στις ΗΠΑ βρέθηκαν χωρίς δουλειά, χωρίς πόρους επιβίωσης με αποτέλεσμα να  ακολουθήσει  πείνα, απόγνωση και εγκληματικότητα· η επιβίωση των ανθρώπων, ως γνωστό, είναι υπεράνω νομικών   και ηθικών  κανόνων.

Μέχρι τότε οικονομολόγοι και απλοί άνθρωποι πίστευαν πως ο μόνος δρόμος για να ορθοποδήσει μια οικονομία, ήταν να περιορίσουμε τις δαπάνες μας και να εργασθούμε περισσότερες ώρες με μικρότερη αμοιβή. Με την αυξημένη παραγωγή και τον περιορισμό των δαπανών θα δημιουργείτο περίσσευμα για επενδύσεις, που θα μείωναν την ανεργία και θα αύξαναν την παραγωγή και την κατανάλωση. Ας μη ξεχνάμε ότι επενδύσεις χωρίς κατανάλωση των προϊόντων τους αποτελούν αδρανείς επενδύσεις καταδικασμένες σε θάνατο.

Την εποχή εκείνη ο γνωστός Άγγλος  οικονομολόγος και μαθηματικός Κέινς (John Maynard  Keynes, 1883 – 1946), υποστήριξε ότι η ανόρθωση μιας οικονομίας δεν μπορεί να στηριχθεί μόνο στον περιορισμό  των δαπανών και της αμοιβής της εργασίας, αλλά πρέπει, κυρίως, να στηριχθεί στην αύξηση της κατανάλωσης που με τη σειρά της δημιουργεί ενεργές επενδύσεις, νέες θέσεις εργασίας, αύξηση της κατανάλωσης, νέες ενεργές επενδύσεις, κ.ο.κ.  Είναι χαρακτηριστικό ότι, για λόγους έμφασης, υποστηρίχθηκε ότι οι Κυβερνήσεις έπρεπε να πληρώνουν τους άνεργους να ανοίγουν λάκκους και να τους κλείνουν προκειμένου να δημιουργηθεί, απασχόληση, κατανάλωση και πνεύμα δημιουργικής αισιοδοξίας.

Φαίνεται πως ο Κέινς, εκτός από τα θέματα της οικονομίας, γνώριζε  άριστα την αξία του Ελληνικού αποφθέγματος:  «Αργία μήτηρ πάσης κακίας»  

Ο μεγάλος  δημοκράτης Ρούσβετ  αντιλαμβάνεται την αξία των ιδεών του Κέινς και τις χρησιμοποιεί για να σχεδιάσει ένα πρόγραμμα εργασίας των ανέργων όχι βέβαια για να ανοίγουν  και να κλείνουν  λάκκους αλλά για να εκτελούν έργα εξυπηρέτησης των πολλών.

Το πρόγραμμα αυτό του Ρούσβελτ είναι γνωστό ως New Deal (Νέο Πρόγραμμα, Νέα Συμφωνία) και σήμερα αποτελεί όχι απλά ένα αποδεκτό δόγμα, αλλά ένα δόγμα κατοχυρωμένο συνταγματικά σε πάρα πολλά κράτη.

Τα βασικά χαρακτηριστικά του New Deal    
Το πρόγραμμα του Ρούσβελτ ενίσχυσης της κατανάλωσης, το οποίο ανόρθωσε την ημιθανή οικονομία των ΗΠΑ, είχε τους  εξής βασικούς στόχους:

(1)        Διασφάλιση εργασίας στους ανέργους και όχι  απλά χορήγηση επιδομάτων  ανεργίας. 
(2)        Περιορισμό των άσκοπων και ανήθικων δαπανών (σπατάλες) και όχι όλων ανεξαιρέτως των δαπανών.
(3)        Κατάργηση των ανήθικων και παρασιτικών αμοιβών των ολίγων,  και ενίσχυση της αμοιβής της εργασίας των πολλών.
(4)        Δημιουργία θέσεων εργασίας σε τομείς παραγωγικούς. Ας σημειωθεί ότι η επιλογή παραγωγικών τομέων ήταν τότε ένα εύκολο πρόβλημα γιατί οι οικονομίες αποτελούσαν «κλειστά συστήματα», ενώ σήμερα «ανοικτά». Οι άνθρωποι των θετικών επιστημών γνωρίζουν πολύ καλά πόσο δυσκολότερη  είναι η εκτίμηση της συμπεριφοράς ενός ανοικτού συστήματος σε σύγκριση με εκείνη του κλειστού (πχ κλειστά και ανοικτά θερμοδυναμικά συστήματα).
(5)         Διαπραγμάτευση/Συμφωνία με τα συνδικάτα των εργαζομένων, για στήριξη της υλοποίησης του προγράμματος. Ας σημειωθεί ότι τα συνδικάτα τότε λειτουργούσαν ως εκπρόσωποι των εργαζομένων και όχι ως παραρτήματα των πολιτικών κομμάτων.

Το New Deal  του σημερινού πολιτικού  συστήματος και οι στρεβλώσεις του   
Στη Χώρα μας, οι στόχοι του New Deal και οι ιδέες του Κέινς  στρεβλώθηκαν  βάναυσα από το ισχύον πολιτικό σύστημα. Η στρέβλωση περιγράφεται άριστα με τη γνωστή λαϊκή παροιμία: «Είπαν του λωλού να βρέξει και αυτός χιόνισε» για να μην αναφέρω την πιο γνωστή διατύπωση της.

Στο βωμό της κατάκτησης και διατήρησης της εξουσίας – και όχι της άσκησης της εξουσίας –  έγιναν οι εξής στρεβλώσεις :
(1)    Διασφαλίστηκε στους ψηφοφόρους/πολίτες αντί  παροχής παραγωγικής εργασίας «διορισμός στο δημόσιο τομέα»,  που σε μεγάλο ποσοστό ισοδυναμούσαν με άεργες  παροχές. Οι άεργες αυτές παροχές ενισχύθηκαν περαιτέρω με τη χορήγηση αναπηρικών συντάξεων σε υγιείς (πχ οδηγός σχολικού λεωφορείου έπαιρνε αναπηρική σύνταξη για σημαντική απώλεια οράσεως) και με την χορήγηση παραλόγων επιδομάτων (πχ επίδομα εγκαίρου προσέλευσης). Στα πλαίσια του ελληνικού New Deal, οι πολίτες έπαψαν να επιδιώκουν να εργασθούν και επιδίωκαν μόνο να διοριστούν στο δημόσιο τομέα.
(2)    Η παραγωγική εργασία, ιδιαίτερα στο δημόσιο τομέα,  όχι μόνο δεν αμείφθηκε, αλλά στην ουσία τιμωρήθηκε  αφού οι διευθυντικές θέσεις και οι υψηλές αμοιβές ήταν αποκλειστική παροχή της πολιτικής εξουσίας, προς τους στυλοβάτες/ οπαδούς των πολιτικών κομμάτων.    
(3)    Οι τομείς ενίσχυσης και χρηματοδότησης των επενδύσεων, δεν επελέγησαν με κριτήριο την εξυπηρέτηση και ωφέλεια των πολιτών, αλλά  με κριτήριο την εξυπηρέτηση και την ωφέλεια των πολιτικών και των βολεμένων φίλων τους, τουλάχιστον για ένα σημαντικό αριθμό περιπτώσεων.    
(4)    Ο συνδικαλισμός τέλος έπαψε να εκπροσωπεί τα συμφέροντα των εργαζομένων και εκπροσωπούσε τα συμφέροντα των κομμάτων· έγινε το τμήμα των κομμάτων με τη μεγαλύτερη ισχύ και τον ισχυρότερο λόγο μέσα στο κόμμα. Οι συνδικαλιστές τώρα κάνουν καριέρα ως πολιτικοί· γίνονται υπουργοί και υψηλόβαθμα στελέχη της διοίκησης (πρόεδροι. αντιπρόεδροι, σύμβουλοι) 

Αυτές οι στρεβλώσεις όπως ήταν επόμενο οδήγησαν σε μείωση της παραγωγής και σε  αύξηση των δαπανών ιδίως του δημόσιου τομέα. Το άνοιγμα μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης άρχισε να καλύπτεται με δανεικά, που με γεωμετρική πρόοδο αύξαναν χρόνο με τον χρόνο.

Η  5^η και 6^η  φάσης μιας Οικονομικής Καταστροφής   
Η πορεία προς την καταστροφή της οικονομίας μιας χώρας, όπως την βλέπει ένας απλός πολίτης, περιλαμβάνει τις ακόλουθες φάσεις:
(1)    Μεγάλη, άεργη, διακριτική και ανήθικη αμοιβή των ολίγων που κατά βάθος πληρώνεται  από τους πολλούς. 
(2)    Μικρή, άεργη, διακριτική, και ανήθικη αμοιβή κάποιου –ουσιαστικά μικρού– ποσοστού,  που χορηγείται από τους ολίγους της εξουσίας, αφ’ ενός για να δικαιολογήσει τις μεγάλες αμοιβές τους, αφ’ ετέρου για να δημιουργήσει μια τάξη «πατρικίων», που θα τους στηρίξει. Συνήθως οι φάσεις (1) και (2) αναπτύσσονται παράλληλα. 
(3)    Κατακόρυφη μείωσης της παραγωγής  και των εξαγωγών και καταφυγή στο δανεισμό για τη διατήρηση της κατανάλωσης, ουσιαστικά της κατανάλωσης των ολίγων της εξουσίας και των πατρικίων τους.
(4)    Διαπίστωση από τους επαγγελματίες ή/και τοκογλύφους δανειστές, ότι υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να ισχύσει η φυσική αρχή, «ου δύνασαι λάβειν παρά του μη έχοντος», και άρνηση δανεισμού της χώρας. Το μέλημα των δανειστών τώρα δεν είναι να βγάλουν χρήματα από τα κεφάλαια τους, αλλά να σώσουν τα κεφάλαια τους. 
(5)    Εξαφάνιση από το προσκήνιο αυτών που ασκούν ή ασκούσαν την εξουσία, γιατί αυτό το «λειτούργημα»  μόνο ευθύνες – καμιά φορά άδικες και υπερβολικές –  τους φορτώνει και όχι παχυλές αμοιβές.
(6)     Καταφυγή των απλών ανθρώπων –όχι της πολιτείας– σε εξαγωγές «εργατικών χειρών» προκειμένου να επιβιώσουν, τόσο αυτοί που φεύγουν, όσο και αυτοί που μένουν στην ερειπωμένη χώρα.

 Παραδείγματα ύπαρξης αυτής της νομοτελειακής εξέλιξης, υπάρχουν αρκετά. Οι πολίτες σίγουρα τα γνωρίζουν γιατί τα βλέπουν καθημερινά στα πρόσωπα των δυστυχισμένων και φτωχών μεταναστών. Η Οικονομία συνήθως ξαναγεννιέται με τον καιρό από τους,  ξενιτεμένους και μη,  εργαζόμενους.  

Οι απλοί πολίτες ξέρουν καλά σε ποια φάση βρίσκεται σήμερα η οικονομία μας και ποια θα είναι η επόμενη, αν δεν ακυρωθούν – έγκαιρα και δραστικά –  οι αιτίες που την έφεραν στη σημερινή κατάσταση. 

Για ένα νέο ελληνικό New Deal.
Για να αντιμετωπισθεί η οικονομική κρίση που διέρχεται σήμερα η χώρα μας, χρειάζεται να σχεδιασθεί και, κυρίως, να υλοποιηθεί ένα πρόγραμμα με στόχους και βασικά χαρακτηριστικά σαν αυτά του αυθεντικού  New Deal. Χρειάζεται ένα πρόγραμμα, που αφ’ ενός θα διορθώσει τις υπάρχουσες σε νοοτροπίες και πρακτικές στρεβλώσεις,  αφ’ ετέρου θα επιλέξει αυτούς τους τομείς για να ανάπτυξη, που θα μπορούν να επιβιώσουν στις νέες ανταγωνιστικές συνθήκες, που μετασχημάτισαν τις οικονομίες από κλειστά  σε ανοιχτά συστήματα.

Το τελευταίο σημαίνει ότι η χώρα μας καλείται να αντιμετωπίσει ένα δυσκολότερο πρόβλημα από αυτό των ΗΠΑ του 1929 – 1930.

Οι κρισιμότεροι «κόμβοι» αυτού του προβλήματος, δεν είναι μόνο τα υψηλά επιτόκια με τα οποία πρέπει να δανεισθεί η χώρα μας, ούτε ο σχεδιασμός ενός ορθολογικού προγράμματος ανάπτυξης στο νέο ανοικτό σύστημα οικονομίας. Ο κρισιμότερος κόμβος είναι η υπέρβαση των δικαιολογημένων και αδικαιολόγητων αντιδράσεων των πολιτικών και πολιτών, που εθίστηκαν στις προαναφερθείσες νοοτροπίες και πρακτικές.

Το 1930 ο Ρούσβελτ πέτυχε να υλοποιήσει  ένα ορθολογικό New Deal στηριζόμενος στους αντιπροσώπους των εργαζομένων.

Τέτοια στήριξη όμως είναι απίθανο να δοθεί σήμερα στον Γεώργιο Παπανδρέου  ή στον Αντώνη Σαμαρά ή σε οποίον πολιτικό θα θελήσει, στα αλήθεια,  να υλοποιήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα που απαιτεί έκθυμη αποδοχή θυσιών από τους πολίτες. Ο λόγος είναι φανερός.  Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι  το ίδιο το πολιτικό σύστημα πρέπει να γκρεμίσει αυτά που το στηρίζουν· πρέπει να θυσιάσει τα παιδιά του.

Αυτή η προσπάθεια θέλει μεγάλη αρετή, τόλμη, και ανάληψη υψηλού ρίσκου γιατί , είναι περίπου βέβαιο, ότι σε μια τέτοια περίπτωση, «θα σηκωθούν τα πόδια να χτυπήσουν το κεφάλι»· τα πόδια που δημιούργησε το ίδιο το κεφάλι.
Τα κόμματα σήμερα για να επιβιώσουν δεν στηρίζονται σε πολίτες αλλά σε οπαδούς· σε οπαδούς, που να μπορούν – όπως αυτοί των ΜΜΕ – να χειραγωγούν τους πολίτες.
Πως είναι δυνατό να υπερβούμε αυτή τη σοβαρή δυσχέρεια;
Υπάρχει τρόπος στήριξης ενός νέου ελληνικού New Deal;

Ο μοναδικός τρόπος για να υλοποιηθεί ένα τέτοιο εγχείρημα είναι να καταφύγει η συμβατική εξουσία των πολιτικών στην ουσιαστική εξουσία των πολιτών· μοναδικός τρόπος είναι να μετασχηματισθεί σε πράξη η βερμπαλιστική διακήρυξη τους: «αφέντης είναι ο λαός».

Οι ιδέες περί Ψηφιακής Άμεσης Δημοκρατίας, που συνοψίζονται στη διακήρυξη της 8^ης Νοεμβρίου μιας ομάδας απλών πολιτών, ίσως είναι μία λύση που θα αποτελέσει την τελευταία ευκαιρία για αναγέννηση, της Οικονομίας και της Δημοκρατίας των Ελλήνων.

03 Μαΐου 2010

Γράφει ο Δημοσθένης Κυριαζής*

* Ο Δημοσθένης Κυριαζής σπούδασε  φυσική και ηλεκτρονικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εκπαιδεύθηκε στην Αγγλία σε Ραδιοηλεκτρικά Δίκτυα  Μικροκυμάτων και στις ΗΠΑ σε Συστήματα Δορυφορικών Επικοινωνιών.  Διατέλεσε  Γενικός Διευθυντής Ανάπτυξης του  ΟΤΕ και σύμβουλος τηλεπικοινωνιών στο ΥΠΕΘΟ και στην  ΕΕΤΤ. Ασχολήθηκε με  την αλληλεπίδραση ψηφιακής τεχνολογίας- δημοκρατίας και έγραψε τα βιβλία:  Η Αναγέννηση της Δημοκρατίας, Η  Άμεση Δημοκρατία στην Τηλέρια και Ψηφιακή Δημοκρατία (Εκδόσεις Πατάκη 2002, Πατάκη 2005 και Ένωσης Ελλήνων Φυσικών 2009).