ΖΩΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ, ΖΩΗ-ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ-ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΥ – ΑΝΘΡΩΠΟΙ, ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΕΣ, ΡΕΥΜΑΤΑ ΣΚΕΨΗΣ (του Γιάννη Παρασκευουλάκου)

Bust of Pythagoras in Villa Borghese - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Bust of Pythagoras in Villa Borghese - Σόλων ΜΚΟ(2ο μέρος του άρθρου: Ο αναστοχασμός στον άνθρωπο, τα έθνη και την ανθρωπότητα, και τα ρεύματα σκέψης)

 

Ο αναστοχασμός στον άνθρωπο

 

Τι μπορεί να περιλαμβάνει αυτός ο αναστοχασμός και πώς θα μπορούσε να γίνεται;

Στα Χρυσά Έπη του Πυθαγόρα (1), για παράδειγμα, αναφέρεται ότι ο Πυθαγόρας συνιστούσε στους μαθητές του να κάνουν, πριν τον ύπνο, μία ανασκόπηση των πεπραγμένων της ημέρας: «Μηδέ να δέχεσαι εις τους οφθαλμούς τον γλυκύν ύπνον, πριν εξετάσεις τρις έκαστον των ημερινών σου έργων. Τι κακόν έπραξα; Τι καλόν έπραξα; Τι έπρεπε να πράξω και δεν το έπραξα; …μετέπειτα δι΄όσα μεν κακώς έπραξας μέμφου τον εαυτόν σου, δια δε τας χρηστάς πράξεις σου τέρπου».

Για τον Πυθαγόρα δεν φαινόταν λιγότερο σημαντική και μια δεύτερη μέριμνα, αυτή που αφορά την ώρα της πρωινής έγερσης (αλλά και γενικότερα την στιγμή που προηγείται μιας πράξης). «Πριν σηκωθείς από τον ύπνο … να κοιτάξεις πολύ καλά (να σκεφτείς) πόσα έργα θα κάνεις μέσα στην ημέρα». (2)

Θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε ότι εκείνη την στιγμή πρέπει να εκδηλωθεί η αποφασιστική μέριμνα – άρα και η αντίστοιχη ευθύνη –  για τις μελλοντικές πράξεις. Δεν φαίνεται άραγε χρήσιμη συμβουλή για εμάς που ορμάμε στην καθημερινότητα χωρίς στοιχειώδη έλεγχο, με αυτοματισμό, σαν να παρασυρόμαστε από ένα ορμητικό ποτάμι, που δεν μας επιτρέπει να σταθούμε για λίγο έστω και να κρίνουμε που πάμε και γιατί, τόσο ως άτομα αλλά και ως συλλογικότητες; Που δεν έχουμε στοιχειώδη έλεγχο και λόγο για πλήθος θεσμών, εξελίξεων, πολιτικών, ή φορέων ισχύος που επηρεάζουν ένα έθνος ή και συλλογικά την ανθρωπότητα όπως λ.χ. τεράστιων εταιρειών ή επιστημονικών φορέων;

Με αυτή την έννοια (των Πυθαγορείων), η εξέταση της ζωής δεν είναι μόνο μια διαδικασία ανασκόπησης, δεν αφορά δηλαδή μόνον το παρελθόν, αλλά εξίσου το παρόν και το μέλλον.

Ίσως, τελικά, οι πρόγονοί μας να είχαν πολύ χρήσιμες και πάντα επίκαιρες συμβουλές για το πώς να διάγουμε σωστά την ζωή μας.

Ποιους μπορεί να αφορά αυτή η επανεξέταση; Μεμονωμένα άτομα οπωσδήποτε. Ήδη αναφέρθηκα. Πρόκειται για μια διαδικασία λίγο πολύ γνωστή σε όλους μας, είτε από ατομική εμπειρία είτε από την ιστορία. Λ.χ. το Δελφικό «Γνώθι σαυτόν» παραπέμπει ακριβώς σε μια τέτοιου είδους ενδοσκόπηση και επανεξέταση. Ο Σωκράτης στην Απολογία του (3) μας λέει ότι «Ο ανεξέταστος βίος δεν υποφέρεται». Όσον αφορά την ατομική εμπειρία που είπα πιο πάνω, νομίζω ότι ο καθένας μας έχει αντιμετωπίσει περιστάσεις στην ζωή του που τον οδήγησαν σε περίσκεψη, προβληματισμό και επανεξέταση σχετικά με μικρότερα ή μεγαλύτερα ζητήματα, αδιέξοδα, επιλογές κοκ.

 

Ο αναστοχασμός στην συλλογικότητα

 

Ως προς τις συλλογικότητες τι γίνεται; Έχει νόημα και αν ναι είναι εφικτός ο αναστοχασμός (άρα και η αυτογνωσία) όταν μιλάμε για συλλογικότητες; Λ.χ. προκειμένου περί εθνών; Εάν δεν έχουμε συνηθίσει κάτι τέτοιο, αυτό συμβαίνει επειδή αυτή είναι αντικειμενικά αδύνατη ή απλώς δύσκολη και πρωτόγνωρη; Ο Σολωμός για παράδειγμα μάς λέει ότι αυτός ο αναστοχασμός πρέπει να γίνει αντικείμενο μάθησης, άρα προσπάθειας μέσα στον χρόνο και δια μέσου δυσκολιών («Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό»). Υπάρχουν φορείς αυτού του αναστοχασμού, αυτής της αυτογνωσίας, όταν υπό εξέταση βρίσκεται ένα ολόκληρο έθνος ή ακόμα περισσότερο, ολόκληρη η ανθρωπότητα; Ο Σωκράτης και πάλι μας λέει στην Απολογία του ότι επιχειρούσε να γίνει η φωνή της συνείδησης των Αθηναίων και όχι μόνο του εαυτού του ή κάποιων μαθητών του: «Πες μας λοιπόν ποια είναι η δουλειά σου για να μη λέει ο καθένας από μας ό,τι θέλει για σένα» (20 c8-d1) υποτίθεται ρωτάνε οι Αθηναίοι τον Σωκράτη στη διάρκεια της δίκης του. Και, αφού ο ίδιος ο Σωκράτης έθεσε το ερώτημα, δίνει διάσπαρτα σε όλη την Απολογία του την απάντηση. Χρησιμοποιεί την μεταφορά της αλογόμυγας. Ο Θεός, λέει, τον τοποθέτησε στην πόλη σαν μια αλογόμυγα επάνω σε άλογο καθαρόαιμο αλλά νωθρό «για να μην σταματάω όλη μέρα να ξυπνάω και να διαφωτίζω και να επιπλήττω τον καθένα σας, πηγαίνοντας να καθίσω δίπλα του όπου κι αν πάει». (30 e 3- 31 a 2). Αν τον εκτελέσουν, τους διαβεβαιώνει, θα περάσουν όλη την υπόλοιπη ζωή τους κοιμισμένοι, εκτός κι αν ο Θεός τους λυπηθεί και τους στείλει κάποιον άλλο όμοιο. Επάνω σε ποιο ζήτημα όμως να τους διαφωτίζει και να τους επιπλήττει; 

Μα για « … το μεγαλύτερο αγαθό που υπάρχει για τον άνθρωπο κάθε μέρα να μιλάει για την αρετή …». (38 a2-3). Η δε αρετή συνίσταται στο να μην «φροντίζεις να αποκτήσεις όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα και δόξα και τιμές» αλλά να νοιάζεσαι και να φροντίζεις για την φρόνηση και την αλήθεια και πως θα κάνεις την ψυχή σου καλύτερη. (29 d9-e3).   

Από την Ρωμαϊκή ιστορία γνωρίζουμε τον θεσμό των Τιμητών που είναι, κατά την γνώμη μου, μια «φτωχότερη» λειτουργία από πλευράς περιεχομένου αλλά και πιο συστηματική αφού αποτελούσε καθήκον συγκεκριμένου άρχοντα, καθώς η αρμοδιότητα των Τιμητών που μας ενδιαφέρει εδώ αφορούσε ένα πιο περιορισμένο κώδικα αξιών όπως την λιτότητα, την εργατικότητα, την σεμνή συμπεριφορά κοκ.

Για να «προσγειώσω» το θέμα, θα θέσω ένα χοντροκομμένο παράδειγμα που αφορά την χώρα μας: εδώ και έντεκα και πλέον χρόνια είμαστε σε καθεστώς μνημονίων και μείωσης εθνικής κυριαρχίας, που οδήγησε εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας σε ανέχεια, ανεργία, φτωχοποίηση. Στα χρόνια δημογραφικά προβλήματά μας προστίθεται και η «αιμορραγία» περίπου 500.000 νέων μας που αναζήτησαν καλύτερη τύχη στο εξωτερικό (4). Δεν αναδύεται αυτόματα σχεδόν μια σειρά ερωτημάτων; Πώς και γιατί φτάσαμε ως εδώ; Πώς θα βγούμε από την στενωπό; Πώς πρέπει να δράσουμε ώστε ούτε εμείς ούτε οι γενιές που έπονται να μην βιώσουν ξανά αυτό το τραύμα; Είναι δυνατόν να μην αναρωτηθούμε; Είναι δυνατόν να υπάρξει θεραπεία και πρόληψη χωρίς αυτή την αναρώτηση;

Βέβαια, από το παράδειγμα αυτό προκύπτει ένας σημαντικός παράγοντας, ένα σημαντικό αλλά λειψό κίνητρο της αναρώτησης ή αναστοχασμού: γίνεται συνήθως εκ των υστέρων και σχεδόν πάντα μετά από μια κρίση και τον πόνο που αυτή προξενεί. Είναι σπάνιο σε συνθήκες αφθονίας και ευεξίας να αναρωτηθεί κανείς γιατί βρίσκεται μέσα στη αφθονία και εάν αυτό είναι ωφέλιμο, δίκαιο και σωστό ή βλαβερό, άδικο και λάθος.

Όταν περνάμε στην μεγάλη συλλογικότητα που είναι η ανθρωπότητα σαν σύνολο οι δυσκολίες για τον αναστοχασμό φαντάζουν τεράστιες αν όχι ανυπέρβλητες. Για παράδειγμα, οι εξελίξεις που δρομολογούν ισχυρές χώρες στους τομείς της τεχνολογίας ή της κουλτούρας και της διασκέδασης αλλά και γενικότερα στην εμπέδωση ενός συστήματος αξιών, μέσα σε ένα άκρως παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον διαρκούς αλληλεπίδρασης, θα επηρεάσει, προς τις ίδιες κατευθύνσεις που δρομολογούν οι ισχυρές χώρες, και τις πιο αδύναμες.

Δείτε ένα χαρακτηριστικό δείγμα από όσα λέει ο Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι: «Ό,τι κι αν σκέπτεται κανείς για τις αισθητικές αξίες της, η μαζική κουλτούρα της Αμερικής ελκύει σαν μαγνήτης ιδιαίτερα την παγκόσμια νεολαία. Η ελκτική δύναμή της μπορεί να προέρχεται από την ηδονιστική ποιότητα του τρόπου ζωής που προβάλλει, αλλά η παγκόσμια έλξη την οποία ασκεί είναι αδιαμφισβήτητη» (5).

Και σε ένα μεταγενέστερο βιβλίο του τού 2004 (6) λέει μεταξύ άλλων: «…η εμπνεόμενη από την Αμερική αυτή παγκόσμια πολιτιστική επανάσταση επαναπροσδιορίζει τα κοινωνικά ήθη, τις πολιτισμικές αξίες, την συμπεριφορά των δύο φύλλων, τα προσωπικά γούστα και τις ατομικές προσωπικές προσδοκίες της νεότερης γενιάς σχεδόν ολόκληρου του κόσμου».

 Ήδη το βλέπουμε αυτό να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας. Γεννάται το ερώτημα: Έχουν δικαίωμα αυτές (οι πιο αδύναμες) να εξετάσουν τις εξελίξεις και να εκφέρουν άποψη για αυτές;  Και πώς είναι δυνατόν να ακουστεί και να επηρεάσει μια τέτοια άποψη, ιδίως εάν είναι απορριπτική ως προς το σύνολο ή μέρος των εξελίξεων, τις ισχυρές χώρες; Εδώ δεν ακούγονται καν οι αντιρρήσεις και οι προβληματισμοί που διατυπώνονται εντός των ίδιων των ισχυρών χωρών – θα ακουστούν οι φτωχές και αδύναμες χώρες για τις οποίες οι ισχυρές μόνιμα αντιτείνουν ότι οι τυχόν αντιρρήσεις τους είναι προϊόν είτε άγνοιας είτε φόβου είτε φθόνου είτε απλά αδυναμίας να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις;

Αυτή η τεράστια διαφορά ισχύος, όταν μια πανίσχυρη μειοψηφία του ανθρώπινου πληθυσμού, έχει την δυνατότητα να ρυθμίσει ανεπιστρεπτί τις τύχες όλης της ανθρωπότητας, δημιουργεί άραγε στην ισχυρή μειοψηφία αυξημένο αίσθημα ευθύνης ή αμετροέπεια και αλαζονεία; Και αν ισχύει το δεύτερο, που θεωρώ ότι το παρατηρούμε στην Δύση, είναι άραγε ποτέ η αλαζονεία προάγγελος καλών εξελίξεων ή το αντίθετο;

Ποιοι θα μπορούσαν να είναι οι φορείς ενός τέτοιου αναστοχασμού, παίρνοντας ως δεδομένο ότι φαντάζει αδύνατο η ανθρωπότητα ως σύνολο να πάρει θέση για τόσο τεράστια θέματα; Θα είναι κάποιο σύνολο ανθρώπων ενταγμένων σε μια οργάνωση ή μπορεί να βρεθεί κάποιου είδους συνεκτικότητα άλλη εκτός από την οργάνωση; Ποια είναι τα εχέγγυα που θα πρέπει να διαθέτουν αυτοί οι φορείς ώστε να μην γίνει η όλη διαδικασία απλά επιβολή των γούστων κάποιας κάστας ειδικών (δηλαδή μιας ακόμα ελίτ) που αποφασίζει πριν από εμάς για εμάς;

Θέτω ερωτήματα γιατί προφανώς οι απαντήσεις μπορούν να είναι καρπός μόνο επίπονου, μακροχρόνιου και συλλογικού στοχασμού και δράσης – και τότε πάλι δεν θεωρώ εξασφαλισμένη την επιτυχία, ιδίως εάν σκεφτούμε ότι θα χρειαστεί ορθή κατεύθυνση για μεγάλο μήκος χρόνου και επαρκής δημιουργική αντίσταση απέναντι σε συμφέροντα και ιδιοτέλειες αλλά και πείσματα και δόγματα. Αφήνοντας κατά μέρος το ενδεχόμενο να μην ασχοληθεί ποτέ και κανένας με αυτό ιδίως εάν αναλογιστούμε ότι πολλοί εκτιμούν ότι όλα πάνε περίφημα στην ανθρωπότητα.

 

Ο αναστοχασμός στα ρεύματα σκέψης

 

Είναι φανερό ότι αυτό το σκέλος της αναστοχαστικής προσπάθειας αφορά την ανθρωπότητα σαν σύνολο. Και τούτο λόγω της μεγάλης επιρροής που ασκούν οι ιδέες και η σκέψη στην ζωή μας. Για τον λόγο ακριβώς αυτόν το απομονώνω και το προσεγγίζω αυτοτελώς.

Εκτός από τις συλλογικότητες λοιπόν, τι γίνεται με ολόκληρα ρεύματα σκέψης είτε αυτά είναι χαρτογραφημένα, οριοθετημένα, ονοματισμένα, από τους συγκαιρινούς τους ή από μεταγενέστερους (λ.χ. Τα Φώτα ή Διαφωτισμός, Αναγέννηση κοκ) είτε είναι «υπόκωφα», ασυνειδητοποίητα, όχι όμως λιγότερο επιδραστικά; Επιδέχονται και αυτά αναστοχασμό; Και αν ναι, με ποια διαδικασία προχωράει αυτή;

Ο Γιώργος Μανιάτης, στο βιβλίο του «Το προσωπείο και το πρόσωπο, ο Ρουσσώ και η αναζήτηση της αυθεντικής επικοινωνίας», μάς λέει (7) για τον ρόλο του Ζαν Ζακ Ρουσσώ ως προς τον Διαφωτισμό, ένα σημαντικό πολιτισμικό ρεύμα που νομίζω ότι εξακολουθεί να επηρεάζει τον τρόπο σκέψης μας:

«Ο Ρουσσώ κατανοεί πρώτος, και μάλιστα με τρόπο δραματικό, ότι ο ίδιος ο Διαφωτισμός, ως κίνηση ιδεών, απαιτεί, για είναι αποτελεσματικός, την αυτογνωσία του, την συνείδηση των ορίων, την κατανόηση των αντιφάσεών του, την βαθύτερη σχέση του με την παράδοση. Η γενικευμένη αισιοδοξία από την θεοποίηση της προόδου μπορεί να καταλήξει σε αφελή προσδοκία, σε μακάρια ενατένιση του μέλλοντος, αν δεν συνοδεύεται από μια συνεχή αυτοκριτική, από διαρκή επαναπροσδιορισμό του περιεχομένου και της κοινωνικοπολιτικής του λειτουργίας».

Αυτή την ίδια προσπάθεια αυτογνωσίας για το ίδιο ρεύμα εκφράζει και ο Ιμμάνουελ Καντ (8) ως εξής:

«Και εγώ ο ίδιος είμαι ερευνητής από φυσικού μου. Αισθάνομαι αυτή την δίψα για γνώση και μια άοκνη διάθεση να προχωρήσω όλο και πιο βαθιά μέσα της, καθώς επίσης και την ικανοποίηση σε κάθε απόκτημα (γνώσης). Υπήρξε εποχή που πίστευα ότι αυτή και μόνο αποτελεί την δόξα της ανθρωπότητας και απεχθανόμουν τον όχλο που δεν γνωρίζει τίποτα. Ο Ρουσσώ το διόρθωσε αυτό. Αυτή η τυφλή προκατάληψη εξαφανίστηκε, έμαθα να εκτιμώ τα ανθρώπινα όντα και θα αισθανόμουν μακράν πιο άχρηστος από έναν απλό εργάτη εάν δεν πίστευα ότι αυτή η θεώρηση των πραγμάτων θα μπορούσε να εισφέρει κάτι χρήσιμο στους άλλους ώστε να θεμελιωθούν τα δικαιώματα της ανθρωπότητας».

Όταν λέμε (συντασσόμενος με τον Γ. Μανιάτη) ότι ο Ρουσσώ εντόπισε μιαν αδυναμία, ή μια υπερβολή αν θέλετε, ή, για να γενικεύσουμε, πρωτίστως ένα ανθρώπινο γενικό χαρακτηριστικό (και όχι ένα ειδικό χαρακτηριστικό του Διαφωτισμού), δηλαδή ότι η αυτογνωσία είναι ένα ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα, και στη συνέχεια τα ειδικότερα ελλείμματα του Διαφωτισμού, δεν σημαίνει ότι εντοπίστηκε και εξαντλήθηκε το πλήρες φάσμα των αδυναμιών (όπως και των δυνατοτήτων, βέβαια) του Διαφωτισμού.

Έκανα μνεία των αδιάγνωστων ακόμα δυνατοτήτων του Διαφωτισμού, καθώς αναστοχασμός ή αυτογνωσία δεν σημαίνει κάποιο είδος αυτομαστίγωσης, μια διαρκή αναζήτηση του κακού, του λάθους, της ανίχνευσης μέσα στο κάθε τι κάποιου «προπατορικού αμαρτήματος», αλλά ακριβοδίκαιη επίγνωση όλων των δυνατοτήτων κάθε τι του ανθρώπινου.

Αν το καλοσκεφτούμε, η φράση του Παύλου στην 1η προς Κορινθίους επιστολή «βλέπουμε προς το παρόν δια μέσου ενός θαμπού κρυστάλλου με ασάφεια» ισχύει τόσο όταν ατενίζουμε τον εαυτό μας (όταν και αν το κάνουμε) όσο και όταν προσπαθούν ολόκληρα έθνη να αποκτήσουν αυτογνωσία, ή ρεύματα σκέψης να αυτοκατανοηθούν σε πραγματικό χρόνο, εν τω γίγνεσθαι, από αυτούς τους ίδιους τους συντελεστές και συνδημιουργούς του ρεύματος σκέψης και όχι πολύ αργότερα από επιγόνους, αναλυτές, κριτικούς και ειδικούς.

Σε όλες τις περιπτώσεις που αναφέραμε, καίριο ρόλο παίζει ο ανθρώπινος παράγων. Δεν νοείται αναστοχασμός, αυτογνωσία, αναρώτηση χωρίς τον άνθρωπο.  Και αν σε σχετικά ολιγάνθρωπες πόλεις – κράτη μπορούσαν να αρκούν μία «Αλογόμυγα» ή ένας Τιμητής, προφανώς στις σύγχρονες πολυάνθρωπες συλλογικότητες, κράτη – έθνη εκατομμυρίων ανθρώπων, όπου η έννοια της Κοινότητας μέσω εγγύς τοπικότητας έχει αφανιστεί (όπως και παλιότερα η Κοινότητα μέσω συγγένειας) και απαιτείται να της δοθεί ένα νέο περιεχόμενο, απαιτείται να αναχθούμε σε ένα νέο, άγνωστο προς το παρόν, ποιοτικό χαρακτηριστικό που να συγκροτεί την έννοια της Κοινότητας πέρα από τοπικότητα και συγγένεια, εικάζω ότι απαιτούνται συλλογικές, ομαδικές προσπάθειες μεγάλου αριθμού ανθρώπων που θα δράσουν ως μοχλοί αναστοχασμού και αυτογνωσίας.

(Συνεχίζεται)

 

Αναφορές

 (1) Πυθαγόρα Χρυσά Έπη, εκδ. Πάπυρος, Άπαντα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, 1975, νεοελληνική απόδοση Ε.Γ. Παντελάκη, σελ. 45.

(2) Πορφυρίου, Η ζωή του Πυθαγόρα, εκδ. Πύρινος Κόσμος, Αθήνα 1978, νεοελληνική απόδοση Σ. Λαμπροπούλου, σελ. 36.

(3) Πλάτωνος, Απολογία Σωκράτους, 38a 5-6.

(4) Μαντικίδης Τάσος, Δημογραφικό: Οι νάρκες του δημογραφικού για την οικονομική ανάπτυξη, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 6-3-2023, διαθέσιμο στο διαδίκτυο: https://www.ot.gr/2023/03/06/oikonomia/dimografiko-oi-narkes-tou-dimografikou-gia-tin-oikonomiki-anaptyksi/

(5) Μπρζεζίνσκι Ζμπίγκνιου, Η Μεγάλη Σκακιέρα, εκδ. Α.Α.Λιβάνης, 1998, μτφρ. Ε. Αστερίου, σελ. 55.

(6) Του ίδιου: Η Επιλογή, εκδ. Α.Α.Λιβάνης, 2005, μτφρ. Δ. Βουβαλή,  σελ. 294 επ. και ιδίως 296-297.

(7) Μανιάτης Γιώργος, Το προσωπείο και το πρόσωπο, ο Ρουσσώ και η αναζήτηση της αυθεντικής επικοινωνίας, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα 2011, σελ. 36.

(8) Kant Immanuel, Observations on the Feeling of the Beautiful and Sublime and Other Writings, Cambridge University Press, 2011, eds. Patrick Frierson & Paul Guyer, σελ. 96. Το απόσπασμα που παραθέτω είναι από το κείμενο «Remarks in the Observations on the Feeling of the Beautiful and Sublime» (1764-65/2011), («Σημειώσεις στις παρατηρήσεις για το αίσθημα του ωραίου και του υπέροχου») που περιέχεται στην πιο πάνω συλλογή και είναι όντως σημειώσεις που έκανε ο ίδιος ο Καντ στο αρχικό έργο του «Παρατηρήσεις επάνω στο αίσθημα του ωραίου και του υπέροχου». Μετάφραση δική μου.

 

15-3-2023

Γιάννης Παρασκευουλάκος

Μέλος του Σόλωνα

 

Σχετικά άρθρα