Τα τελευταία χρόνια του 20ου αιώνα σημαδεύτηκαν από μία ανάπτυξη προσωπικής ελευθερίας και έδειξαν την ιδεολογική ρηχότητα του παρελθόντος με την σπασμωδικότητα των τοπικών Μεγάλων Ιδεών εθνικισμών-ρατσισμών-φονταμενταλισμών και πολιτιστικών αναχρονισμών.
Οι Ιδέες έχουν ως χαρακτηριστικό τους την καθολικότητα, δηλαδή ισχύουν για όλους και όλα. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι η καθολικότητα ταυτίζεται με τους γενικούς νόμους της φύσης και ότι γι’ αυτό είναι απλώς αντικείμενο της επιστήμης, όπως νομίζει ο Πόππερ.
Ζούμε και έχουμε ζήσει επί πολλές δεκαετίες σε μία κατάσταση εκρηκτικού ατομισμού. Η ατομικότητα στη δύση έχει αναγορευθεί σε θεότητα και η δημοκρατία (ή, μάλλον, τα ίχνη μιας αρχόμενης δημοκρατίας) έχουν πια αφανιστεί στην απόλυτη ιδιώτευση της κοινωνίας.
Το φαίνεσθαι με όλες τις προεκτάσεις του, όπως την μόδα με το ανάλογο έχειν, τη συμπεριφορά και ακόμη και ορισμένα προκαθορισμένα ψυχολογικά στοιχεία που λειτουργούν εν είδει θεάτρου, έχουν σαν σκοπό να δημιουργήσουν ένα στυλ που θα αναδείξει τη μοναδικότητα του ατόμου και θα το επιβάλει στους άλλους.
Το να προσδιοριστεί το περιεχόμενο της λαϊκής εντολής, που είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της δημοκρατίας, είναι εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατον. Επάνω σε αυτήν την απροσδιοριστία στηρίζονται και οι αποκλίσεις της πολιτικής από τη βούληση του λαού.
Γνώση, άγνοια, μυστήριο, στο βιβλίο με αυτόν τον τίτλο, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, ο Εντγκάρ Μορέν μας εισάγει σε μια συζήτηση που σχεδόν έκλεισε πριν καν ξεκινήσει ο Γκέντελ.
Η ανισότητα είναι στο θεμέλιο του ολοκληρωτισμού, είναι μία συνέπεια του ότι κάποιος δεν αναγνωρίζει την καθολικότητα ούτε της ελευθερίας ούτε της αδελφοσύνης (δηλαδή, της θεμελιώδους και αναπόφευκτης σχέσης που συνδέει τα πάντα).
Η ανοιχτή κοινωνία πρέπει να είναι αποτέλεσμα και όχι αίτιο της αδελφοσύνης, γιατί ο ανθρωπισμός είναι ενδιάθετος, όχι οργάνωση.
Όσον αφορά την εμπειρία και την κριτική που απαιτεί κατά Πόππερ ο ορθολογισμός, θα πρέπει να προσθέσουμε τα εξής: Εμπειρία έχουν και οι μυστικιστές. Κάθε δε εμπειρία οποιουδήποτε τύπου βιώνεται διαφορετικά από τον καθένα, έστω ενίοτε μόνον στις λεπτομέρειες.
Η εποχή μας, αυτή μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο, χαρακτηρίστηκε από μερικές έννοιες όπως η ελευθερία και η ανοιχτή κοινωνία. Υπό μία έννοια αυτές οι δύο είναι συναφείς, αλλά θα επικεντρωθούμε στην ανοιχτή κοινωνία, στο όνομα της οποίας συνέβησαν ώς τώρα τόσες δραματικές μεταβολές των κοινωνιών.
Οι σημερινοί άνθρωποι, όπως και οι προηγούμενοι και μάλλον και οι επόμενοι, αντιλαμβάνονται την ειρήνη με έναν τρόπο που εγγυάται τον πόλεμο και την καταστροφή. Τόση επιθυμία για ειρήνη και να καταλήγει σε πολέμους και καταστροφές;!
Αυτό είναι ένα θέμα που θα μας απασχολήσει πολύ στο μέλλον, μια και δεν μας απασχόλησε όσο έπρεπε στο παρελθόν. Η φιλοδοξία είναι διάχυτη σε όλους τους τομείς της ζωής και εννοούμε την τάση να επιβάλει κανείς την παρουσία του πάνω στους άλλους, να υπερισχύσει, και όχι την θετική στάση για βελτίωση του εαυτού.
Το 1973 ο Νορβηγός φιλόσοφος και ορειβάτης Άρνε Νες (1919 – 2009) παρουσίασε τον όρο “βαθειά οικολογία” στην περιβαλλοντική λογοτεχνία. Ο περιβαλλοντισμός είχε αναδυθεί σαν ένα λαϊκό πολιτικό κίνημα στα 1960 με την έκδοση του βιβλίου “Σιωπηλή Άνοιξη” της Ρέιτσελ Κάρσον.
Τι άραγε είναι η φιλοσοφία, εκτός από την ταυτολογία ότι είναι η αγάπη για τη σοφία; Και, περαιτέρω, τί είναι η σοφία; Διαισθανόμαστε την ποιότητά της, αλλά δεν είναι εύκολο να προσδιορίσουμε τη φύση της.
Αναφερόμαστε συχνά στον φόβο του θανάτου, γιατί είναι το θεμέλιο -θα λέγαμε- πάνω στο οποίο στηρίζεται για αχανή χρόνο ο ανθρώπινος πολιτισμός, έχει διαπεράσει τις ποιότητές του και έχει χαρακτηρίσει τη σκέψη των ανθρώπων.
Κάποιος έλεγε ότι εκτός από την κριτική της διαφθοράς υπάρχει και η διαφθορά της κριτικής. Εμείς θα προσθέταμε ότι η δεύτερη υπερισχύει της πρώτης μέσα σε έναν κόσμο βυθισμένο στο τίποτε και ασχολούμενο με το ασήμαντο, το ανούσιο, μέσα σε έναν κόσμο που το αποκλειστικό του επίκεντρο είναι το άτομο, πρότυπο και θεός μαζί.
Πολύς λόγος έχει γίνει τελευταία για την εθνική ταυτότητα και τον αυτοπροσδιορισμό, αλλά πρέπει να σκεφθούμε κάπως βαθύτερα ή, μάλλον, λιγότερο ιδεολογηματικά, για να μπορέσουμε να ανιχνεύσουμε ορισμένα χαρακτηριστικά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα βρεθεί και μία λύση.
Ο αιώνας που πέρασε ήταν ένας αιώνας που χαρακτηρίστηκε από την κυκλοφορία και την επιρροή ορισμένων μεγάλων ιδεών, κυρίως αυτών που προβλήθηκαν σαν ομάδα στην Γαλλική Επανάσταση – μια και χωριστά ήταν γνωστές από παλιά.
Στις μέρες μας παρατηρούμε την αποκάλυψη των πολιτικών σε παγκόσμια κλίμακα στο πεδίο της ωμής δύναμης που είναι και αυτό πεδίο της πολιτικής. Πέρα από τα λόγια και τα προσχήματα, έχουμε πια φθάσει σε μια εποχή που η πολιτική έχει παραδοθεί τελείως στην απληστία και τα ένστικτα.
Κάθε γνώση είναι δύναμη και η δύναμη είναι ουδέτερη, το πρόσημό της εξαρτάται από τους δικούς μας σκοπούς που τη χρησιμοποιούμε.
Δεν έχετε ακόμη λογαριασμό;
Δημιουργία λογαριασμού
