ΖΩΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ, ΖΩΗ ΙΔΕΕΣ

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Α Μέρος) (του Γιώργου Μαυρουλέα)

Goya El baile common220 - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Goya El baile common220 - Σόλων ΜΚΟΤο ό,τι ο κόσμος είναι νοητός είναι κάτι εκπληκτικό από μόνο του. Ο Αϊνστάιν το είχε αναφέρει σχεδόν εκστασιασμένος. Το αδιανόητο είναι πώς το νόημα καθαυτό θεωρείται από όλους μας τόσο αυτονόητο. Διαθέτουμε ένα μηχανισμό που μπορεί να στοχάζεται και να κατανοεί-ερμηνεύει. Αυτό είναι τόσο θαυμάσιο και τόσο υπέροχο που δεν μπορεί παρά να καταλήγει σε οδύνη το γεγονός της πεζής αντιμετώπισής του από τις συνειδήσεις μας.

Τί είναι το νόημα και πώς συγκροτείται;
Το νόημα αναδύεται ως έννοια μέσα στη συνείδηση από την παρατήρηση και την ταξινόμηση των παρατηρήσεων, και από την προσπάθεια του νοήμονος ή έλλογου όντος να συγκροτήσει ένα λογικό – ερμηνεύσιμο κόσμο. Ως «λογικός κόσμος» εννοείται η κανονιστική ταξινόμηση των εμπειριών (αισθημάτων και παρατηρήσεων) στη βάση του αιτίου και του αποτελέσματος, από το νου, καθιστώντας τελικά ερμηνεύσιμο τον κόσμο.

Ο ερμηνεύσιμος κόσμος προέρχεται από την ανάγκη πρόβλεψης αρχικά, καθώς ο πόνος [1] εξαναγκάζει  το ζωντανό όν να μαθαίνει μέσα από την επανάληψη της οδύνης κι έτσι ξυπνάει μέσα του η αίσθηση του χρόνου και του χώρου. Ξυπνάει όμως και η πρώτη αίσθηση της ελευθερίας και της αυτοδιάθεσης: μέσα από την ικανότητα πρόβλεψης μπορούμε να αποφύγουμε τον πόνο. Πώς; Με διάφορους τρόπους, είτε με κίνηση είτε με προσαρμογή είτε με αντίσταση. 
 

Η οργάνωση αυτών των τρόπων μέσω επιλογής,  και μέσα από την συνεχή επανάληψη σε αυτόματο αντανακλαστικό,   διαμορφώνει το μηχαν ισμό.  Αρχικά ο μηχανισμός ταυτίζεται με το ζωντανό ον. Μέσα από την αύξησή του όμως σε ποσότητα διαχείρισης ερεθισμάτων και μέσα από τη σίγουρη γνώση, αναδύεται μια νέα συνείδηση και αυτό που ήταν αντικείμενο μάθησης, έχει περάσει πλέον στο επίπεδο του δεδομένου και του επιλύσιμου κάτω από το κατώφλι της συνείδησης, απελευθερώνοντάς την στο να ασχοληθεί με νέες εμπειρίες και τη διαχείρισή τους.

Goya Saturno 1819 1823 common220 - Σόλων ΜΚΟΈχουμε λοιπόν την εξέλιξη ως μια διαδικασία που ξεκινάει από την ανάγκη αποφυγής του πόνου που μεταγενέστερα (σε κάποιο στάδιο συνείδησης του ανθρωπίνου όντος) όμως προχωράει μέσα από την ηδονή της ίδιας της μάθησης και του θαυμαστού της ορίζοντα ή την ηδονή και τη συμπόνια που εκφράζεται μέσα από την αγάπη προς τον ή το άλλο. 

Σ’ όλα τα παραπάνω έχουμε μια διαρκή επέκταση της αίσθησης και της αντίληψης της ελευθερίας εντέλει. Είναι ως εάν η ζωή να ανακαλύπτει την ελευθερία (με άπειρους τρόπους).

Στο ανώτατο αντιληπτό για μας σημείο, το  ον μπορεί να φτάσει σε μια τέτοια συνείδηση της ελευθερίας όπου ακόμη και η ταύτιση με τον εαυτό μας να αποτελεί ένα εμπόδιο ανελευθερίας.  Όπου ακόμη και η ελευθερία απέναντι στον πόνο ή το θάνατο όχι με την τάση αποφυγής αλλά με τον ηρωισμό της αντιμετώπισής τους, και όχι μέσα από διαστροφή (μαζοχισμός) ή παρανοϊκότητα ή αυτοκτονία (για αποφυγή μεγαλύτερου πόνου) αλλά από μια ισχυρή θέληση που κινητοποιείται από βαθιά στοχαστικότητα και αλτρουισμό [2] δεν έχει το παραμικρό στοιχείο αυτοαναφοράς ή εγωκεντρισμού.

Είναι το σημείο που αντιδιαστέλλεται προς την έναρξη της συνείδησης και της αυτονομίας- ελευθερίας της αρχικής εμφάνισης του βιολογικού όντος, μέσα από την ύψιστη μορφή της που είναι η ίδια η παραχώρησή της για χάρη της Ελευθερίας της ίδιας. Αυτή είναι η παντοδύναμη απελευθερωτική θέληση: η ελευθερία της ζωής έναντι και ημών των ιδίων.

___________

[1] Ο αρχικός πόνος δείχνει να προέρχεται από την αντίληψη του πρώτου ζωντανού όντος του τέλους του μέσω αποσύνθεσης ή θανάτου του. Ως μια αναίρεσή του. Μοιάζει σαν ένα ξύπνημα της ύλης απέναντι στο χρόνο και τη μεταβολή που αυτός επιφέρει και στην ίδια. Σαν ένας εγγενής φόβος της ίδιας της υλικής μορφής για το θάνατο. Στην αρχή δεν υπάρχει εγκέφαλος ούτε νευρικό σύστημα. Κι όμως και η πιο στοιχειώδης «ζωντανή ύλη»- μικροοργανισμός  εκφράζει μια επιθυμία για διάρκεια, μια θέληση για ζωή-έκφραση στο επίπεδό του. Όλος ο μετέπειτα εξελιγμένος σωματικός μηχανισμός μετατρέπεται μέσα από αυτή την επιθυμία σ΄ έναν ευαίσθητο οργανισμό, μ’ ένα θαυμαστό νευρικό σύστημα που σταδιακά γίνεται όλο και πιο ευαίσθητος. Έτσι μαζί με το νευρικό σύστημα έχουμε και μια αύξηση της ευαισθησίας στον πόνο αλλά και μια εξέλιξη του πόνου ή όψεών του. Με τον ίδιο τρόπο, ο πόνος παραμένει ο πρώτος μεγάλος δάσκαλος για το ζωντανό ον.

[2] Ο χρόνος αρχικά γίνεται αντιληπτός από το ζωντανό όν ως εχθρός. Αυτός που φέρνει το θάνατο, την αναίρεσή του. Κατά μία έννοια αυτός που φέρνει το κακό. Κυριολεκτικά το ον είναι μια χρονική διάρκεια άρα και ένα παιδί του χρόνου. Είναι χρόνος. Αξίζει εδώ να δούμε μια πιθανή  ερμηνεία του μύθου του Κρόνου που έτρωγε τα παιδιά του.
Ο Χρόνος (ως Κρόνος στην ελληνική μυθολογία) τρώει τα παιδιά του (τα όντα δηλαδή που ζουν μέσα σ’ αυτόν, τα σκοτώνει κάποια στιγμή). Αυτά απελευθερώνονται από το Δία. Ο Ζευς (εκ του ζ-δεός δηλαδή αυτός που δε φοβάται, ο γαλήνιος, εξού και Θεός: εκεί που δεν υπάρχει φόβος) είναι ο ελεύθερος από το φόβο και το  χρόνο. Είναι αυτός που απελευθερώνει τα παιδιά του Κρόνου, τα παιδιά του χρόνου δηλαδή, με τη γαλήνη της ελευθερίας Του και καθιστά συν-ένθεους τις αδελφές Του και τους αδελφούς Του. Γιατί ο Ζευς ουσιαστικά νικάει το φόβο του θανάτου, την επιθυμία για την υλική ζωή. 

Είναι ο νικητής του «κακού» που μέχρι εκείνη την ώρα κράταγε δέσμιους τους αδελφούς του με το φόβο της ύπαρξής του ή της αντιμετώπισής του. Έτσι ο ίδιος ο χρόνος που θεωρείται αρχικά εχθρός, νικιέται από την «Αγάπη». Από την αγάπη ως αλτρουϊσμό-αδελφοσύνη προς τα μη ελεύθερα παιδιά του Κρόνου που στο συγκεκριμένο μύθο εκφράζεται ως απελευθέρωσή τους από το Δία- αλλά και αγάπη για τον ίδιο το χρόνο, (αυτή εκφράζεται ως αγάπη για το μέλλον, έστω και χωρίς εμένα). Και μέσα σ’ αυτόν γίνεται ορατή και αποκαλύπτεται η Δόξα της ύψιστης Ελευθερίας, η «Θεότητα»- ο Ζευς, ο απελευθερωμένος από το χρόνο (και την επιθυμία) άνθρωπος. Κι έτσι ο χρόνος ως αυτός που φέρνει το κακό γίνεται ο φορέας του καλού. Αυτό το ξύπνημα της συνείδησης απέναντι στο χρόνο, αυτής της θέλησης για ελευθερία από την επιθυμία και το φόβο, μεταμορφώνει την ίδια την αντίληψη του όντος, αποκαλύπτοντάς του το μυστικό της δυαδικότητας των πραγμάτων ή «των ζευγών των αντιθέτων», και το μεγάλο μυστήριο της Ενότητας της Ζωής και της Ύπαρξης όπως εκφράζεται και  μέσα από τη συμβολική γλώσσα του Ηράκλειτου.

Διαβάστε επίσης:
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Β Μέρος)
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Γ Μέρος)
H ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Δ Μέρος)
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ – Η βιολογική μας προκατάληψη και οι δυνατότητες
H ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (΄ΣΤ Μέρος)
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Ζ Μέρος)

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Η Μέρος) – Η αξία και το νόημα

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Θ Μέρος) – Φόβος & Κυριαρχικότητα
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Ι Μέρος) — Νόημα & Συνείδηση

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘ΙΑ Μέρος) — Νόημα & Αλήθεια


Γιώργος Μαυρουλέας, Πολιτικός Επιστήμονας, 
Μέλος της ΜΚΟ Σόλων
gmavrouleas@solon.org.gr

(Φωτό: wikimedia)

21 Φεβρουαρίου 2011

Σχετικά άρθρα