Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Γ Μέρος) (του Γιώργου Μαυρουλέα)

Το νόημα ως έννοια έχει δύο ερμηνευτικές όψεις: αυτή της σημασίας και αυτή της αξίας ή σκοπού. Τόσο ως «σημασία» όσο και ως «σκοπός» προϋποθέτει την ύπαρξη του άλλου.  Κυριολεκτικά δεν υπάρχει μέσα στη ζωή τίποτα αυτονόητο. Το αυτονόητο μοιάζει σαν να μη μεταφέρει καμία πληροφορία. Το ίδιο το νόημα προκύπτει άλλωστε μέσα από σύνθεση πληροφοριών. Κάτι έχει νόημα ως προς κάτι (με την έννοια του ανήκειν σ’ ένα οργανωμένο σύνολο, ή σύστημα, αλλά και με την έννοια του προσδιορισμού και της αναφορικότητας) ή για να επιτευχθεί κάτι. Συνδέεται δηλαδή τόσο με το Λόγο όσο και με το Σκοπό. Είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσά τους.

     Ο σκοπός είναι για το λόγο (με την έννοια της αιτίας εδώ), η θέλησή του. Μέσα σ’ αυτό το δίπολο εντάσσεται το νόημα το οποίο αξιολογεί  – νοηματοδοτεί τις πληροφορίες, ή τα συμβάντα, τις δράσεις, ή τις εμπειρίες, τις σκέψεις κλπ – τις αποδέχεται και τις επεξεργάζεται ή τις απορρίπτει. Έτσι, κάτι έχει νόημα (ως προς  ή για να) ή δεν έχει. Μπορεί όμως να μην έχει νόημα κάπου και να έχει κάπου αλλού, όπου αυτό είναι πιο συμβατό. [Υφίσταται συνεπώς μια τάξη στο χώρο (χωροταξία) μέσα στον οποίο αναπτύσσεται το νόημα.]

       Για παράδειγμα, μία σφυρίχτρα δεν έχει κανένα νόημα ανάμεσα στα εργαλεία ενός χειρουργού. Διαπιστώνουμε δηλαδή ότι η σφυρίχτρα είναι παράλογη μέσα στο σύνολο των χειρουργικών εργαλείων. Μοιάζει να μην έχει κανένα λόγο ύπαρξης εκεί μέσα. Αυτό δε συμβαίνει όμως στο σύνολο εκείνων που απαιτούνται για τη διεξαγωγή ενός αγώνα ποδοσφαίρου. Εκεί ο διαιτητής πρέπει να έχει σφυρίχτρα. Εκεί η σφυρίχτρα έχει ένα λόγο που υπάρχει (άρα και νόημα) και αυτός ο λόγος συνδέεται στενά με το σκοπό που στο συγκεκριμένο παράδειγμα είναι να γίνεται αμέσως αντιληπτή η απόφαση του διαιτητή για την ορθή διεξαγωγή του παιγνιδιού (σκοπός) καθώς οι μεγάλες αποστάσεις του γηπέδου και η μεγάλη χρονική διάρκεια του αγώνα δεν επιτρέπουν στο διαιτητή κάθε φορά να φωνάζει (λόγος- αιτία).

       Τίποτα δεν μπορεί λοιπόν να είναι αυτοσκοπός- αυτονόητο. Αν αυτό συνέβαινε τότε δεν θα μπορούσε να υπάρχει κανένα άλλο νόημα και άρα όλα τα άλλα θα ήταν α-νόητα. Αλλά και το ίδιο δε θα μπορούσε να εννοηθεί ούτε καν μέσω μιας διαρκούς αυτοαναφορικότητας, αφού αυτό θα εξαφάνιζε τη διπολική εαυτολόγησή του που θα επέβαλε ο εσωτερικός του διάλογος ως αυτοαναφορά. Θα λειτουργούσε σαν μία μαύρη τρύπα όπου ο ορίζοντάς των γεγονότων της θα ήταν ο εαυτός του και όπου τελικά θα κατέρρεε σε ένα τίποτα.

      Το νόημα βρίσκεται πάντα μέσα στον άλλον. Ο άλλος, ως το έτερο, το πέρα από το εγώ μου.  Το νόημα του εαυτού μου και της ζωής μου είναι ο άλλος δίχως τον οποίο και εγώ παύω να έχω νόημα. Εγώ έχω νόημα για τον άλλο και ο άλλος για μένα. Αυτή η σχέση είναι τόσο αλληλένδετη ώστε να μπορούμε ανεπιφύλακτα να πούμε ότι το νόημα συγκροτείται μέσα από την κοινωνικότητα. Μέσα από τη σχέση. Μέσα από την επικοινωνία.

      Μεγαλύτερος βαθμός ελευθερίας συνεπάγεται και μεγαλύτερο- βαθύτερο νόημα. Συμβαίνει άρα το ίδιο με την κοινωνικότητα; Περισσότερη κοινωνικότητα συνεπάγεται και περισσότερο ή βαθύτερο νόημα;

      Όπως είδαμε παραπάνω το νόημα εξελίσσεται καθώς εξελίσσεται το ίδιο το ζωντανό και νοήμον ον. Γιατί είναι η αντίληψη του όντος που διευρύνεται και συνθέτει περισσότερες παραμέτρους μέσα από τις οποίες αναδύεται κάτι υπέρτερο.

      Μέσα από τη συνείδησή του το όν έχει μια «έκταση». Το ον ταυτίζεται με τη συνείδησή του. Η ίδια η συνείδησή του είναι ουσιαστικά μια σύνθεση πληροφοριών και παραδοχών. Μια σύνθεση που διαρκώς μεγαλώνει μέσα από την είσοδο νέων πληροφοριών στο «σύστημα» (αν θεωρήσουμε ως τέτοια τη συνείδηση). Μια χαρακτηριστική ιδιότητα λοιπόν του ζωντανού όντος είναι η εκτατότητα. Αυτή μπορεί να γίνει αντιληπτή ως τάση για άπλωμα στο χώρο και το χρόνο. Αυτή η τάση για άπλωμα είναι ένα αποτέλεσμα της εξέλιξης και συνδέεται με τη βούληση για μάθηση του όντος. [Είναι κάτι ανάλογο του Big Bang στο επίπεδο της συνείδησης]. Εν δυνάμει το κάθε όν (αν είχε ή αν έχει τη δυνατότητα να διαρκεί αιώνια) θα μπορούσε να επεκτείνεται απεριόριστα μέσα από τη συνείδησή του.

Διαβάστε επίσης:
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Α Μέρος)
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Β Μέρος)
H ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Δ Μέρος)
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ – Η βιολογική μας προκατάληψη και οι δυνατότητες 
H ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (΄ΣΤ Μέρος)
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Ζ Μέρος)
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Η Μέρος) – Η αξία και το νόημα
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Θ Μέρος) – Φόβος & Κυριαρχικότητα
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘Ι Μέρος) — Νόημα & Συνείδηση
Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ (‘ΙΑ Μέρος) — Νόημα & Αλήθεια

28 Φεβρουαρίου 2011