ΑΠΟ ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ ΣΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ & ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (του Γιάννη Ζήση)

Solar Field common - Σόλων ΜΚΟ Η απελευθέρωσή μας από τη Λερναία Ύδρα του συστήματος της διαμεσολάβησης, της εξουσίας, της αυταπάτης και της χωριστικότητας εν μέσω κλιμακούμενων παγκόσμιων οικονομικών, γεωπολιτικών, ενεργειακών, περιβαλλοντικών κτλ. κρίσεων έχει γίνει πλέον θέμα επιβίωσης. Για να επιβιώσει ο πολιτισμός μας οφείλουμε να βαδίσουμε τον δρόμο της απελευθέρωσης από τις καταστρεπτικές πρακτικές και αντιλήψεις που μας φέρνουν όλο πιο κοντά στο αδιέξοδο. Καλούμαστε να κάνουμε το πέρασμα από το βασίλειο της αναγκαστικότητας και της ανάγκης, στο βασίλειο της ελευθερίας και του λόγου.

Η παρασιώπηση της δημιουργικής παρουσίας
Ως άνθρωποι μέσα από σχέσεις φθόνου, χωριστικότητας και αδιακρισίας της συνείδησης και υπανάπτυξής της οδηγούμαστε στην παρασιώπηση της δημιουργικής παρουσίαςόπου αυτή υπάρχει και συνεπώς της ωφέλειας που θα μπορούσαμε να δεχτούμε από άλλους ανθρώπους άλλα όντα και από το πεδίο των ιδεών.

Αυτό το φράγμα παρασιώπησης -που δημιουργείται από κοινωνικές σχέσεις βασισμένες στη χωριστικότητα, στον ανταγωνισμό και τον φθόνο- σπάει μόνο ως τραγική αναγνώριση με δύο περιπτώσεις:

με την αναγνώριση – θέωση μιας ποταπότητας που διαμεσολαβεί στη δική μας εσωτερικότητα και στην ενοχικότητα της [1]
με την αναγνώριση μιας θυσιαστικής και εξιλαστήριας τραγικής παρουσίας, βιογραφίας και δημιουργίας, που αναγνωρίζεται μέσα από τη μαρτυρικότητα της και το υψηλό κόστος που καταβάλλει για να διαπεράσει τη ναρκισσιστική αποξένωση ενός περιβάλλοντος που θεώνει ανταγωνιστικά τη μηδαμινότητα ή την αδιακρισία.

Τέτοιες ιστορικές φυσιογνωμίες θυσιαστικής και εξιλαστήριας τραγικής παρουσίας αναδεικνύονται ως ηγετικές:

είτε μέσα από το μαρτυρικό status
είτε μέσα από μια κερδισμένη ηγετικότητα

Για παράδειγμα, ο Σωκράτης είχε και τα δύο χαρακτηριστικά: είχε και την αναγνωρισιμότητα αλλά στο τέλος είχε και τη μαρτυρικότητα ή την τραγικότητα του βίου. Για την περίπτωση του Χριστού μπορούμε να πούμε αντίθετα ότι είχε κυρίως τη μαρτυρικότητα.

Με ανάλογο τρόπο μπορεί να προσεγγίσει κανείς αξιολογητικά όλους τους επώνυμους της ιστορίας: σαν αυτούς που πέρασαν το φράγμα της παρασιώπησης, της παραγνώρισης, της αδιακρισίας μας και του ανταγωνισμού μας. Το δεύτερο σημείο θα λέγαμε της προσέγγισης του ζητήματος της διαμεσολάβησης συμπληρώνει το πρώτο. Στο πρώτο είδαμε τη δημιουργική παρουσία -η δημιουργία δεν είναι διαμεσολάβηση είναι προσφορά- να καθηλώνεται και να δυσχεραίνεται το έργο της.

Η απόλυτη εξατομίκευση της προσωποποιημένης δημιουργικής παρουσίας
Το επόμενο βήμα στην τραγικοποίηση της ιστορίας και του πολιτισμού είναι η μοναδικοποίηση και η απόλυτη εξατομίκευση της προσωποποιημένης δημιουργικής παρουσίας που ακολουθεί τους παρακάτω δρόμους:

ο δρόμος της θεοποίησης με όρους αποκλειστικότητας, άρνησης της ενύπαρξης της οικειότητας και της συνάφειας ή της επαφής με την έκφραση της θειότητας. Αυτό ισχύει για όλες τις μεγάλες ιδρυτικές αλλά και Αποστολικές μορφές. Δεν ίσχυε βέβαια στις μέρες τους, ισχύει κυρίως μετά θάνατον ή μέσα από μια μεταβατική μαρτυρικότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί αυτό που συνέβη με το πρόσωπο του Χριστού. Ισχύει λοιπόν μια έννοια τραγικά αποξενωτική ενώ το μήνυμα ήταν το ακριβώς αντίθετο: μια μετά-τραγική οικειότητα και φιλία, μια συμπάθεια θεμελιώδης.

Το παράξενο είναι ότι αυτή η αποκλειστικότητα και η θεοποίηση γίνεται και για μορφές που έχουν τοποθετηθεί αθεϊστικά ή αντιθρησκευτικά όπως του Μαρξ και του Έγκελς ή του Λένιν. Μάλιστα υπό την έννοια της διαδοχής βλέπουμε κατά περίπτωση την ίδια μεταβιβαστική δυναμική διαμεσολαβητικής ισχύος και αυθεντίας στους Στάλιν, Μάο κλπ παρά τη θεμελιώδη βαρβαρότητα που εκφράστηκε στη δράση τους, το ιστορικό τους αποτύπωμα και την υβριστική τραγικότητα αυτών των φυσιογνωμιών.

Το ίδιο βέβαια έχει ισχύσει ακόμη και στις θρησκείες που ευτυχώς εμφανίζεται κυρίως στους επιγόνους και όχι τόσο στις ιδρυτικές μορφές.

Ο ίδιος δρόμος αδιαλλαξίας εκφράζεται και σε επιστημονικές σχολές σκέψηςόπως στη διαδικασία της αφετηριακής ψυχαναλυτικής ομάδας που δεν ανεχόταν ουδεμία διαφοροποίηση, προσθήκη ή εξελικτική συμπληρωματικότητα υπό την έννοια μιας απόλυτης δογματοποίησης. Εδώ βλέπουμε ακριβώς τη διαμεσολαβητικότητα, τόσο στο πρόσωπο όσο και στις ιδέες, και παρά την εξωτερική όψη του δυισμού, η στάση παραμένει η ίδια, δηλαδή μεταξύ της αυθεντίας και της θεοποίησης.

Πρόκειται για τραγική αποξένωση γιατί υποτίθεται όλες αυτές οι ιδέες και τα πρόσωπα προσφέρονται σαν διαμεσολαβητές μιας οικειότητας, διαλογικότητας, συνδιαλλαγής και καταλλαγής. Προσφέρονται για την έκφραση της αγάπης, της θέλησης για το καλό, της καλής θέλησης.

Στην ουσία αυτή η αποκλειστικότητα στη μοναδικοποίηση που παίρνει τη μορφή της θέωσης και τηςαυθεντίας, συντελείται για να καταστεί φραγμός για την αναγνώριση της συνέχειας της δημιουργικής παρουσίας.

Είναι δηλαδή μια εξειδίκευση της άρνησης της δημιουργικής παρουσίας μια ενσωμάτωση της συνήθως μετά θάνατον και μετά από την τραγικότητα των συνθηκών αναγνώρισης.

Έτσι, αποκλείεται κάθε προοπτική για αναγνώριση της συνεχούς δημιουργικής παρουσίας ακόμη και όταν ακριβώς αυτό που διακηρύσσεται είναι η συνεχής δημιουργική παρουσία.

ii) Ο άλλος δρόμος είναι αυτός του προσωπικού και συλλογικού σφετερισμού

Ο προσωπικός και συλλογικός τραγικός σφετερισμός και θεατρινισμός συνδέεται με:

μια απόλυτα κλειστή κατασκευή – δόγμα, μια απορριπτική βεβαιότητα και αδιαλλαξία, απορριπτική για κάθε ετερότητα που αποβλέπει στο να τραγικοποιήσει κάθε ετερότητα
ένα παίγνιο καθαρής εξουσίας σε μια ανάρμοστη και υβριστική οικειοποίηση. Παραδείγματα τέτοιων οικειοποιήσεων αποτελούν αυτές που έχουν γίνει σε βάρος του προσώπου του Χριστού ή των άλλων θρησκειών ή σε μεγάλους ιδεολογικούς φιλοσοφικούς στοχαστές και επιστήμονες ή σε ανθρώπους που εκφράζουν το δημιουργικό πνεύμα στον πολιτισμό και στην ιστορία ή που έχουν λειτουργήσει ως προοδευτικοί καινοτόμοι. Η αυταπάτη παίρνει τη μορφή μιας ηγετικής προσωποποίησης ή συλλογικότητας γιατί και η μάζα διατίθεται να αισθανθεί την ευκολία της θέωσης και την υποκατάσταση της εργώδους προοπτικής και σχέσης με τη συνέχεια της δημιουργικής παρουσίας.

Για το τέλος της αυταπάτης
Η εποχή μας έχει φτάσει στην αναγκαιότητα να τεθεί ένα τέλος στο ψεύδος ανεξάρτητα από το πόση αυθεντία, εγκυρότητα και γοητεία έχει συγκεντρώσει η αυταπάτη. Τουλάχιστον υφίσταται η αναγκαιότητα του τέλους της αυταπάτης γιατί ο κόσμος μας:

έχει αποκτήσει πολύ μεγάλη θεατρική πληθωριστικότητα
λειτουργεί αποδομητικά πάνω στις οικολογικές πρόνοιες της βιωσιμότητας
συσσωρεύει εξατομικευμένες κρίσεις στον καθημερινό βίο του ανθρώπου μέσα από την εντατικοποίηση και την εξαντλητικότητά του ακόμη και όταν πρόκειται για τη μορφή της αποδομητικής διασκέδασης
συσσωρεύει κρίσεις στο συνολικό πεδίο, μέσα από τον οικονομικό βίο, τις πολιτισμικές μεθορίους και τις γραμμές αδιαλλαξίας της τραγικής ισχύος και των συμφερόντων.

Παράλληλοι βίοι… για όλα τα όντα
Έχουμε προσπαθήσει να αποκλειστικοποιήσουμε και να μοναδικοποιήσουμε την ενσαρκωτικότητα του όντος, την εξατομίκευση και τον περσοναλισμό του. Αυτό έχει ως συνέπεια:

να χάνουμε το άπειρο χρονικό εύρος της ατομικότητας και της ομαδικότητας ως το ουσιαστικό πεδίο φασματικής συνοχής στον κύκλο της ζωής, στο προϊόν της ζωής στον πολιτισμό και στην ιστορία
να χάνουμε την εν δυνάμει ισότητα που υπάρχει μέσα μας.

Αντί για αυτήν τη συνήθη στάση μπορούμε:

να ανακαλύψουμε ξανά τη δημιουργική παρουσία μέσα μας με έναν τρόπο που να είναι αποδοτικός ομαδικά και να μην αποτελεί έναν περαιτέρω σφετερισμό και αλλοτρίωση [2]
να δούμε την εν ημίν παρουσία, την ψυχή, ως την βαθέων δυνάμει ισότητα. Πρέπει να αναγνωρίσουμε τους παράλληλους βίους όλων των όντων και τελικά τη μοναδικότητα της έκφρασης της ψυχής και της παρουσίας στην ιστορία. Πρέπει να αναγνωρίσουμε την πολλαπλότητα στον χρόνο του όντος, την εμπνευσμένη και έμψυχη οντότητα καθενός όντος σε ένα ανάπτυγμα παράλληλων και επάλληλων βίων.

Δυστυχώς, παρά το εγχείρημα του Πλούταρχου -που μπορεί να γενικευτεί μιλώντας για παράλληλους βίους όλων των όντων με ομοιότητα και διαφοροποίηση- δεν έχουμε οδηγηθεί στο πνευματικά αιτιώδες ανάπτυγμα του όντος.

Επίλογος
Ο ατομικιστικός τρόπος επαναδιεκδίκησης της ελευθερίας οξύνει την αναγκαιότητα και την αναγκαστικότητα της διαμεσολάβησης στο ανταγωνιστικό πεδίο με όρους ισχύος και μας οδηγεί όχι μόνο στην απώλεια της ισότητας αλλά και της διεκδικούμενης ελευθερίας και δικαιοσύνης με συνέπεια τη νέμεση της τραγικής ύβρεως.

Αυτή η τραγική ύβρις μπορεί να αναιρεθεί μόνο αν:

αναγνωρίσουμε τη βιογραφική εξελικτική συνέχεια
προχωρήσουμε με μια θεμελιώδη προσδοκία συνυφασμένη με την αναγνώριση του καλού
αποφασίσουμε τη συνεργασία μαζί του
με ένα νέο συμβόλαιο βασισμένο στην εξελικτική ευθύνη.