ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΡΩΣΟ-ΟΥΚΡΑΝΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ (της R. T. Jaswal)

Russian Truck in Ukraine marked Z - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print
 

—–

Τα τελευταία δύο χρόνια, εκτός από τον όλεθρο και την καταστροφή που έσπειρε η πανδημία, η οποία είχε τις επιπτώσεις της στο διεθνές δίκαιο και την πολιτική σε ολόκληρο τον κόσμο, υπήρξε επίσης μια αλλαγή στη συνολική συνάφεια και χρησιμότητα του διεθνούς δικαίου. Όπως η διαχρονική συζήτηση περί του αν  είναι το διεθνές δίκαιο αληθινός νόμος επανέρχεται και γίνεται όλο και πιο επίκαιρη, τα περιστατικά στο πρόσφατο παρελθόν υπογραμμίζουν όλο και περισσότερο τα μειονεκτήματα του διεθνούς δικαίου και υπαινίσσονται την αναποτελεσματικότητα και την αυξανόμενη ασημαντότητά του.

Όχι μόνο το διεθνές δίκαιο μέσω των οργάνων του, όπως τα Ηνωμένα Έθνη («ΟΗΕ») (και τα επακόλουθα όργανά του, ιδιαίτερα το Διεθνές Δικαστήριο ICJ : International Court of Justice») απέτυχαν να εξυπηρετήσουν τον σκοπό τους (που αναφέρεται στο άρθρο 1 του  Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών ), η δράση τους (και συχνά, η αδράνεια) έχει αφήσει πολλά ανεκπλήρωτα. Η ανάγκη της στιγμής, όπως φαίνεται, είναι να εργαστούμε για μια επανασχεδιασμένη παγκόσμια τάξη και να βρούμε μια συμβολή διεθνών σχέσεων και διεθνούς δικαίου στην παγκόσμια σφαίρα για να διασφαλίσουμε την ειρήνη, την ασφάλεια, τη συνεργασία και τη σταθερότητα για τις μελλοντικές γενιές.

Διαταγή προσωρινών μέτρων προστασίας από το Διεθνές Δικαστήριο.

Μετά το ξεκίνημα της μονομερούς και απρόκλητης  ρωσικής επίθεσης στο κυρίαρχο έδαφος του έθνους της Ουκρανίας στις 24 Φεβρουαρίου, η Ουκρανία έσπευσε να δράσει και επικαλέστηκε τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου μόλις στις 26 Φεβρουαρίου. Καθώς οι ρωσικές ενέργειες υποτίθεται ότι βασίζονταν σε διατάξεις του διεθνούς δικαίου (αυτοδιάθεση βάσει του άρθρου 1 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και αυτοάμυνα σύμφωνα με το άρθρο 51 του Χάρτη), η ενέργεια της Ουκρανίας (να επικαλεστεί τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου και την προσοχή διαφόρων άλλων οργάνων του ΟΗΕ) φαινόταν αρμόζουσα και αναλογική εκείνη τη στιγμή.

Σε λιγότερο από ένα μήνα από την έναρξη των διαδικασιών, το Διεθνές Δικαστήριο εξέδωσε επίσης τη  διαταγή του  για τα Προσωρινά Μέτρα στις 16 Μαρτίου – με την πλειοψηφία να κλίνει υπέρ όλων των αιτημάτων της Ουκρανίας.

Ενώ η  αρχική διαδικασία  ξεκίνησε από την Ουκρανία για να αμφισβητήσει τους ισχυρισμούς της Ρωσίας για μια συνεχιζόμενη γενοκτονία στα ουκρανικά εδάφη του Λουχάνσκ και του Ντόνετσκ, η Ουκρανία υιοθέτησε γρήγορα και κατέθεσε  προσωρινά μέτρα  και ζήτησε την άμεση παύση της «ειδικής στρατιωτικής δράσης» από τη Ρωσία στην ουκρανικό έδαφος.

Ακόμη και με την αξιοσημείωτη απουσία της Ρωσίας από την προφορική διαδικασία καθώς και με την κύρια διαμάχη της που αμφισβητεί τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου να εκδικάσει αυτήν τη διαδικασία, το Διεθνές Δικαστήριο έκρινε σημαντικό να εκδικάσει γρήγορα και διέταξε την πλήρη διακοπή των ρωσικών στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία. Με συντριπτική πλειοψηφία (με πλειοψηφία 13:2) διέταξε υπέρ των αιτημάτων της Ουκρανίας για προσωρινά μέτρα.

Ωστόσο, αυτή η διαταγή έγινε πριν από σχεδόν τρεις μήνες, και δεν έχει τελειώσει η ρωσική επιθετικότητα. Στην πραγματικότητα, οι ειδήσεις φαίνεται να υποδηλώνουν ότι η ρωσική επιθετικότητα έχει ενταθεί. Όταν συμπληρώθηκαν 100 ημέρες πολέμου, ο αριθμός των απωλειών αμάχων (και ακόμη και μαχητών), των ομαδικών τάφων και  πιθανών 13.000 περιστατικών εγκλημάτων πολέμου  στην επικράτεια της Ουκρανίας εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα της διαταγής του Διεθνούς Δικαστηρίου. Η απουσία της Ρωσίας από την προφορική διαδικασία, η απόρριψη της δικαιοδοσίας του Διεθνούς  Δικαστηρίου και η κατάφωρη παράβλεψη της μη συμμόρφωσης με την εν λόγω διάταξη σημαίνει ότι η απόφαση του δεν είναι οριστική και αποτελεσματική.

Ωστόσο, τίποτα δεν μπορεί να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Το Διεθνές Δικαστήριο είναι το κύριο δικαστικό όργανο (άρθρο 1 του  καταστατικού του Δ. Δικαστηρίου) και είναι το κύριο όργανο για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και τις υποχρεώσεις του. Δεδομένου ότι τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία είναι μέλη του ΟΗΕ,  δεσμεύονται εκ των πραγμάτων  από το Δ. Δικαστήριο και τους κανονισμούς του, ειδικά στα θεμελιώδη στοιχεία του διεθνούς δικαίου που είναι ολόκληρη η βάση αυτού του πολέμου (η  Σύμβαση Γενοκτονίας  και  η Αυτοάμυνα ). Λοιπόν, τι λέει αυτό για την αποτελεσματικότητα του διεθνούς νομικού καθεστώτος στον 21ο αιώνα ; Πράγματι, παρουσιάζει μια ζοφερή εικόνα και καθιστά τους θεσμούς παγκόσμιας δικαιοσύνης ανίσχυρους στα χέρια ισχυρών εθνών.

Κριτικές

Μπορούμε να πούμε ότι το διεθνές δίκαιο είναι «αληθινό δίκαιο», ιδίως λαμβάνοντας υπόψη την έλλειψη εκτελεστότητας; Η απάντηση μπορεί να μην είναι τόσο απλή. Αν και φαίνεται ξεκάθαρο ότι τα έθνη τηρούν τους κανόνες όπως υπαγορεύονται από διεθνείς συμφωνίες, συνθήκες και αρχές του εθιμικού διεθνούς δικαίου, φαίνεται να υπάρχει κενό στην εφαρμογή σε περίπτωση παρέκκλισης αυτών των κανόνων από οποιοδήποτε κράτος.

Εάν ένα κράτος παρεκκλίνει από οποιαδήποτε διάταξη του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών – όπως στην περίπτωση της Ρωσίας στη μονομερή και απρόκλητη εισβολή της στην Ουκρανία (κατά παράβαση του άρθρου 2 παράγραφος 4 και του άρθρου 51 του Χάρτη του ΟΗΕ), ποια μέτρα μπορούν να επιβληθούν σχετικά στη Ρωσία ώστε να αποτρέψει/τιμωρήσει τη συγκεκριμένη ενέργεια (εάν υπάρχουν καν τέτοια); Και μήπως η έλλειψη εκτελεστότητας καθιστά το διεθνές δίκαιο ανενεργό και όχι «αληθινό νόμο»; Αυτή φαίνεται να είναι η συνεχιζόμενη επικρατούσα άποψη, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα σύγκρουση – όπου δεν υπάρχει ακόμη ορατό τέλος, ακόμη και με τον δικαστικό μηχανισμό του διεθνούς δικαίου να υπαγορεύει να τερματιστεί αμέσως η σύγκρουση.

Ενώ οι συνέπειες φαίνεται να παρουσιάζουν μια μάλλον νοσηρή εικόνα του διεθνούς δικαίου, υπάρχουν ορισμένοι μηχανισμοί που διασφαλίζουν την επιβολή αυτών των κανόνων. Ανακοίνωση των προσωρινών μέτρων (άρθρο 41 παράγραφος 1 του καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου) θα δοθεί στα δύο μέρη της διαμάχης καθώς και στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (άρθρο 41 παράγραφος 2 του καταστατικού του Δ. Δικαστηρίου). Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση, το θέμα  είναι η θέση της Ρωσίας ως ένα από τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και η χρήση της εξουσίας του  βέτο  – σε περίπτωση αντιποίνων στη ρωσική επιθετικότητα.

Ενώ το άρθρο 94 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών υποχρεώνει τα κράτη να συμμορφώνονται με τις αποφάσεις του Δ. Δικαστηρίου με προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας σε περίπτωση μη συμμόρφωσης και να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση (άρθρο 94 παράγραφος 2), αυτή η προσφυγή, ειδικά σε αυτή την περίπτωση, φαίνεται περιττή. Με τη Ρωσία να ασκεί το δικαίωμα αρνησικυρίας της και να μπλοκάρει οποιαδήποτε ενέργεια εναντίον της, η Ουκρανία φαίνεται να βρίσκεται στη γωνία μιας σύγκρουσης χωρίς να μπορεί να στηριχτεί στο διεθνές δίκαιο.

 

Καθώς η σύγκρουση συνεχίζεται, το θέμα πρέπει να εκδικαστεί από το Δ. Δικαστήριο επί της ουσίας. Ωστόσο, το Δ. Δικαστήριο στην  υπόθεση LaGrand του 2001 έκρινε  ότι τα προσωρινά μέτρα είναι εξίσου δεσμευτικά για τα μέρη όσο και η τελική απόφαση. Όμως, σε αυτή την περίπτωση, το βέτο ή η αποχή της Ρωσίας σε ορισμένα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και η επακόλουθη απουσία στις διαδικασίες του Διεθνούς Δικαστηρίου υπογραμμίζουν τις ρωγμές στο διεθνές νομικό καθεστώς .

Μπορεί ακόμη και να ενθαρρύνει ορισμένα έθνη να ακολουθήσουν έναν παρόμοιο δρόμο επιθετικότητας, απόκτησης και κλιμάκωσης των προϋπαρχουσών διαφορών σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο, ειδικά εάν είναι ένα από τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η αποτυχία των οικονομικών κυρώσεων  να τερματίσει αυτή τη σύγκρουση αυτή τη φορά οδήγησε σε ένα αδιέξοδο μεταξύ αυτών των δύο κρατών, που σπάνια παρατηρείται από την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών.

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που μαστίζει την εκτελεστότητα του διεθνούς δικαίου είναι η σύνθεση του Διεθνούς Δικαστηρίου – όπου οι δικαστές εκλέγονται από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και το Συμβούλιο Ασφαλείας. Ωστόσο, αυτοί οι δικαστές ανήκουν επίσης σε ορισμένα κράτη μέλη και συχνά δεσμεύονται από τη διεθνή πολιτική και τις σχέσεις των εθνών τους. Όπως φαίνεται ακόμη και στο Διάταγμα για τα Προσωρινά Μέτρα, οι  δύο διαφωνούντες δικαστές  ήταν από τη Ρωσία και την Κίνα (η οποία είναι σύμμαχος της Ρωσίας). ΘΑ ήταν δίκαιο και λογικό να χωρίσουμε τη γνώμη των δικαστών από τη γνώμη των αντίστοιχων κρατών τους στις περισσότερες περιπτώσεις. Αυτό είναι  άλλο ένα ακραίο παράδειγμα της συνεχιζόμενης διαμάχης του διεθνούς δικαίου με τις διεθνείς σχέσεις και της κυριαρχίας του δεύτερου επί του πρώτου.

Αυτοί οι παράγοντες, υπό το φως της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, φαίνεται να υπογραμμίζουν όχι μόνο τα ρήγματα του διεθνούς δικαίου, αλλά απειλούν την ίδια τη θέση του ως  «αληθούς νόμου» . Εάν η Διαταγή για τα Προσωρινά Μέτρα παραβλέφθηκε τόσο κατάφωρα από τη Ρωσία, υπάρχει εξαιρετικά μικρή ελπίδα από την Τελική Απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου (που είναι ακόμα σε εξέλιξη). Ακόμη και οι  διαδικασίες  που κινήθηκαν από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο δίνουν ελάχιστες ελπίδες, καθώς η Ρωσία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στο  Καταστατικό της Ρώμης , σε αντίθεση με τον Χάρτη του ΟΗΕ και το συνακόλουθο Καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου.

Ζοφερή προοπτική

Ως νεαρό κορίτσι σε ηλικία δέκα ετών, με γοήτευσε και με ενέπνευσε το διεθνές δίκαιο και ο ΟΗΕ. Αυτή η ψευδαίσθηση έχει καταρρεύσει στο πρόσφατο παρελθόν (υπό το φως της  γενοκτονίας των Ροχίνγκια και των συγκρούσεων στο  Αφγανιστάν ,  τη Συρία  και  τη Ρωσία-Ουκρανία , μεταξύ άλλων), και αποκάλυψε τη ματαιότητα του διεθνούς δικαίου και των οργάνων του. Το μέλλον του διεθνούς δικαίου φαίνεται πράγματι ζοφερό και φαίνεται να υποδηλώνει ότι οι ισχυροί θα επικρατούν πάντα, χωρίς να αφήνουν περιθώρια για παγκόσμια ειρήνη, παγκόσμια ασφάλεια ή παγκόσμια δικαιοσύνη.

 
ert - Σόλων ΜΚΟ
πηγή : The Leaflet

Σχετικά άρθρα