ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

ΑΝΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΧΡΟΝΙΣΜΟΣ: ΜΙΑ ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ (του Philip Allott)

Anti terrorist operation in eastern Ukraine War Ukraine 26833122150 - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print
Anti terrorist operation in eastern Ukraine War Ukraine 26833122150 - Σόλων ΜΚΟΟ πόλεμος στην Ουκρανία άνοιξε τα μάτια μας σε δύο πράγματα που υπήρχαν εδώ και καιρό για να δούμε. Η παγκόσμια τάξη μετά το 1945 έχει καταρρεύσει σε μια νέα παγκόσμια αταξία. Το ουτοπικό όνειρο της αναπόφευκτης κοινωνικής προόδου σε ολόκληρο τον ανθρώπινο κόσμο έχει αποκαλυφθεί ως ψευδαίσθηση. Η ιστορία έχει τελειώσει, όχι με απίθανη αισιοδοξία αλλά με μια αίσθηση απελπιστικής αταξίας. 

Η κοινωνική λειτουργία του διεθνούς δικαίου είναι να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ειρήνη, τάξη και καλή διακυβέρνηση στον ανθρώπινο κόσμο. Το διεθνές δίκαιο αντιμετωπίζει τώρα μια πρόκληση πολύ μεγαλύτερη από αυτές που αντιμετώπισε σε τρεις προηγούμενες περιπτώσεις, όταν η παγκόσμια τάξη ξαφνικά διαταράχθηκε.  

Στα τέλη του δέκατου πέμπτου αιώνα, έπρεπε να ανταποκριθεί στην αναγνώριση ενός εξωευρωπαϊκού κόσμου αμέτρητων διαφορετικών πολιτισμών και κοινωνικών μορφών, μερικές από αυτές αρχαίες, στην Αμερική, την Αφρική και την Ασία. Τον δέκατο έκτο αιώνα, έπρεπε να ανταποκριθεί στο τέλος του ενοποιημένου χριστιανικού κόσμου στην Ευρώπη, που οδήγησε σε θρησκευτικούς πολέμους και στον τρομερό Τριακονταετή Πόλεμο. Τον δέκατο ένατο αιώνα, έπρεπε να ανταποκριθεί στην άνοδο του ανταγωνιστικού εθνικισμού, που οδήγησε στην έκρηξη της παγκόσμιας βαρβαρότητας τον εικοστό αιώνα από το 1914 έως το 1945. 

Μια καλοπροαίρετη θεώρηση της ιστορίας του διεθνούς δικαίου μας επιτρέπει να πούμε ότι το διεθνές δίκαιο ανταποκρίθηκε καλά σε αυτές τις περιπτώσεις. Τον δέκατο έκτο αιώνα, το δίκαιο των εθνών επαναθεώρηση τον εαυτό του ως το δίκαιο της ανθρωπότητας, και ανέπτυξε το εθιμικό διεθνές δίκαιο ως μια μορφή δικαίου στη δημιουργία του οποίου όλες οι χώρες παντού μπορούσαν, κατ’ αρχήν, να συμβάλουν. Η Ειρήνη της Βεστφαλίας το 1648 καθιέρωσε ένα παγκοσμικοποιήσιμο μοντέλο βασισμένο στην αρχή του “ζήσε και άσε τους άλλους να ζήσουν”, σεβόμενη τη συνύπαρξη διαφορετικών εθνικών κοινωνικών μορφών που είχαν ξεκινήσει μια διαδικασία ταχείας οργανικής ανάπτυξης. Το 1945 οικοδομήθηκε μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, υπό την ευφυή ηγεσία των μόλις τότε κυρίαρχων Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, με επίκεντρο τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, μαζί με αμέτρητες άλλες θεσμικές μορφές διακυβερνητικής πολιτικής και οικονομικής συνεργασίας. 

Αυτή είναι, φυσικά, μια καλοπροαίρετη άποψη, δεδομένης της εμμονής μιας βαθιάς δομικής και δυσεπίλυτης αναρχίας στην αντικοινωνικότητα της παν-ανθρωπότητας, της οποίας η μοίρα βρίσκεται τελικά στα χέρια των αρχόντων των εθνικών κυβερνήσεων. Τα εγωκεντρικά τους συμφέροντα, οι προσωπικές ιδιοτροπίες και οι εμμονές τους μπορεί να μην είναι προς το συμφέρον των δικών τους ανθρώπων, αλλά συλλογικά αποτελούν την ουσία των διεθνών σχέσεων, για τις αποτυχίες των οποίων ο λαός τους πρέπει να πληρώσει το τίμημα. Ο ατελείωτος αγώνας των διεθνών δικηγόρων να υποτάξουν αυτήν την κατάσταση πραγμάτων στο κράτος δικαίου είναι άξιος σεβασμού. 

Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ απέτυχε να διαφυλάξει τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια, που ήταν η πρωταρχική του ευθύνη σύμφωνα με τους όρους του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, με την εκχώρηση του δικαιώματος αρνησικυρίας στα μόνιμα μέλη του να  αποδεικνύεται σαν την μοιραία αδυναμία του. Όταν το ΝΑΤΟ έπαψε να αντιστοιχίζεται με το Σύμφωνο της Βαρσοβίας στην Ανατολική Ευρώπη, η Ρωσία ήταν πιθανό να δει τον εαυτό της ως περικυκλωμένο, όπως η Γερμανία είχε δει τον εαυτό της ως περικυκλωμένο πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. 

 Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου απέτυχε να αντιμετωπίσει τις παράπλευρες ζημιές του καπιταλισμού της παγκοσμιοποίησης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέτυχε να εκπληρώσει τις δυνατότητές της ως ένα νέο είδος παγκόσμιας δύναμης και ένα νέο μοντέλο πολυεθνικής κοινωνικής τάξης, εθνικοποιώντας το διεθνές και διεθνοποιώντας το εθνικό.   

Εναπόκειται στους ιστορικούς στο μέλλον να αποκαλύψουν τις περίπλοκες αιτίες αυτών των αποτυχιών. Στο μεταξύ, μπορούμε να πούμε ότι οι αποτυχίες δεν ήταν αναπόφευκτες. Τα νέα συστήματα δεν ήταν ουτοπικά. Ήταν ρεαλιστικές απαντήσεις στην πικρή εμπειρία στον πραγματικό κόσμο. Ήταν επιτεύγματα της παραδοσιακής διπλωματίας που, παρά τις μεγάλες ανισότητες στην εξουσία των συμμετεχουσών κυβερνήσεων, επιτρέπει την επίλυση των συγκρούσεων συμφερόντων με την εύρεση κοινού συμφέροντος, που εκφράζεται με νομικούς όρους και προϋποθέσεις διαπραγματεύσιμες λέξη προς λέξη. Τέτοια επιτεύγματα είναι ανάλογα με τη λειτουργία της γενικής βούλησης στις εθνικές κοινωνίες. 

Υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε ότι η αποκατάσταση της παγκόσμιας τάξης μπορεί πλέον να είναι πέρα ​​από τις δυνατότητες της παραδοσιακής διπλωματίας.  

Η παγκόσμια τάξη μετά το 1945  κυριαρχείται από δύο λεγόμενες υπερδυνάμεις, που αντιτίθενται η μία στην άλλη σε αυτό που ονομάστηκε Ψυχρός Πόλεμος, αναγκάζοντας άλλες χώρες να συμμαχήσουν με τη μία ή την άλλη από τις υπερδυνάμεις, ή να διεκδικήσουν κάποιο είδος ουδετερότητας ως μέλη ενός Τρίτου Κόσμου.  

Ο Ψυχρός Πόλεμος δεν ήταν μόνο μια αντιπαράθεση εξουσίας. Είχε επίσης μια διαλεκτική ιδεολογική πτυχή, ειδικά σε σχέση με θέματα κοινωνικής οργάνωσης. Ο φιλελεύθερος δημοκρατικός καπιταλισμός και ο κομμουνισμός φαινόταν να αντιφάσκουν μεταξύ τους. Αυτό οδήγησε σε ένα σταυροφορικό πνεύμα στις δύο πλευρές, με την πίστη στην τελική κυριαρχία του ενός κοινωνικού συστήματος πάνω στο άλλο. Οι χώρες του Τρίτου Κόσμου ήταν επίσης γνωστές ως αναπτυσσόμενες χώρες, με την πεποίθηση ότι βρίσκονταν επίσης σε μια πορεία κοινωνικής προόδου. 

Σήμερα η κοινωνική ανισότητα μεταξύ των εθνών δεν μπορεί να επιλυθεί σε μια διαλεκτική αντίθεση. Υπάρχουν τώρα περίπου εκατόν ενενήντα μέλη του ΟΗΕ, όλα εμπλεκόμενα στη δική τους διαδικασία κοινωνικής ανάπτυξης. Τώρα υπάρχουν πολύ περισσότερες αυτοκρατίες* από τις φιλελεύθερες δημοκρατίες. Ακόμη και οι κυβερνήσεις ορισμένων φιλελεύθερων δημοκρατικών χωρών έχουν δελεαστεί από την αναχρονιστική αυτοκρατία. 

Ταυτόχρονα, η παγκόσμια οικονομική ανισότητα, η οποία μπορεί τώρα να αυξάνεται παρά να μειώνεται, σημαίνει ότι υπάρχουν πολλές χώρες που απλώς αγωνίζονται να επιβιώσουν και να ευημερήσουν σε έναν κόσμο στον οποίο ορισμένες χώρες γίνονται όλο και πιο πλούσιες και όλο και λιγότερο γενναιόδωρες απέναντι σε αυτές που αγωνίζονται. 

Εν ολίγοις, ο ανθρώπινος κόσμος έχει γίνει ένας μεγάλος αναχρονισμός, στον οποίο ο νέος Ψυχρός Πόλεμος είναι ένας Χομπσιανός πόλεμος όλων εναντίον όλων, χωρίς αυτοκρατορικές δυνάμεις να επιβάλλουν την τάξη και κάποια μικρή προοπτική διαμόρφωσης της γενικής βούλησης της παραδοσιακής διπλωματίας. Και, όπως πάντα, οι άνθρωποι πληρώνουν το τίμημα της νέας παγκόσμιας αταξίας. Και, όταν ο ψυχρός πόλεμος καταλήγει σε θερμό πόλεμο, για λόγους που οι ίδιοι είναι ωμά αναχρονιστικοί, αυτό το τίμημα είναι ο θάνατος και η καταστροφή. 

Έχει ειπωθεί ότι η πρόοδος είναι ένα ταξίδι χωρίς προορισμό. Αλλά απαιτεί τουλάχιστον μια πεποίθηση ότι ένα καλύτερο μέλλον δεν είναι μόνο επιθυμητό αλλά και δυνατό. Οι διεθνείς δικηγόροι έχουν σίγουρα μια εξαιρετική ευθύνη να διερευνήσουν κάθε δυνατότητα δημιουργίας ενός καλύτερου ανθρώπινου μέλλοντος. Δύο πιθανότητες παρουσιάζονται, οι οποίες μπορεί να φαίνονται ως αναχρονισμοί, που πηγάζουν από την ιστορία της ανάπτυξης του δικαίου στην εθνική κοινωνία. 

Ο νόμος είναι απαραίτητη προϋπόθεση διαρκούς ευημερίας και προόδου σε μια κοινωνία. Ένα αποτελεσματικό νομικό σύστημα είναι, πάνω απ’ όλα, προς το συμφέρον εκείνων που έχουν τα περισσότερα να χάσουν σε μια κατάρρευση της κοινωνικής τάξης. Σε πολλές περιπτώσεις, η άνοδος μιας δυναμικής μεσαίας τάξης υπήρξε η αιτία της προοδευτικής ανάπτυξης του συνταγματισμού, με βάση το κράτος δικαίου. 

Οι ηγέτες των χωρών με τα περισσότερα να χάσουν σε μια κατάρρευση της διεθνούς κοινωνικής τάξης, θα μπορούσαν να οδηγηθούν στο να δουν το υπαρξιακό τους συμφέρον στην άσκηση ηγεσίας στην μερική ανασυγκρότηση των απαραίτητων στοιχείων μιας νέας διεθνούς κοινωνικής τάξης, βασισμένης στο κράτος δικαίου . Με άλλα λόγια, θα πρέπει να ταυτιστούν με τις μεγάλες δυνάμεις του δέκατου ένατου αιώνα, των οποίων η ευφυής κατανόηση του προσωπικού τους συμφέροντος παρήγαγε έναν αιώνα σχετικής ειρήνης από το 1815 έως το 1914, χρησιμοποιώντας τις ικανότητες της παραδοσιακής διπλωματίας και του σύγχρονου διεθνούς δικαίου. Η ηγεσία τους θα πρέπει να περιλαμβάνει τον καθορισμό των όρων μιας ειρηνευτικής διευθέτησης, ακόμη και όταν ένας πόλεμος συνεχίζεται. 

Δεύτερον, η παγκόσμια συνείδηση ​​έχει μεταμορφωθεί στον εικοστό πρώτο αιώνα. Είναι ανάλογο με τον μετασχηματισμό της συνείδησης που εμπλέκεται στον επαναστατικό μετασχηματισμό των εθνικών κοινωνιών μετά το 1789, και όχι μόνο στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Ήταν επαναστάσεις από τα κάτω που τις διαχειρίζονταν από ψηλά. Το ιδεολογικό περιεχόμενο της συνείδησής τους παρήγαγε μερικά παράπλευρα τέρατα τα οποία ο Γκόγια, σε μια καταιγιστική εικόνα, απέδωσε στον ύπνο της λογικής, συμπεριλαμβανομένων των βασιλειών του τρόμου και της μαζικής κατάχρησης της δημόσιας εξουσίας για την καταπίεση του λαού. Και έτσι συμβαίνει με τη νέα παγκόσμια συνείδηση. Είναι μια πολύ μπερδεμένη ευλογία.  

Ωστόσο, η νέα παγκόσμια συνείδηση ​​είναι ένα μη αναστρέψιμο χαρακτηριστικό της νέας διεθνούς κατάστασης. Οι διεθνείς δικηγόροι μπορούν να βοηθήσουν να γίνει κάτι που θα μπορούσε να είναι μια συλλογική ανθρώπινη συνείδηση, μια αυτοσυνείδηση ​​του ανθρώπινου είδους.  

Εάν η παραδοσιακή διπλωματία δεν είναι πλέον ικανή να σφυρηλατήσει μια γενική βούληση της διεθνούς κοινωνίας, μπορεί η νέα ανθρώπινη συνείδηση ​​να κάνει κάτι τέτοιο δυνατό με έναν νέο τρόπο. Ο κόσμος είναι γεμάτος καλούς ανθρώπους, με κοινή λογική και ηθική συνείδηση, με ικανότητα να κρίνουν τη συμπεριφορά των κυβερνήσεων που υποτίθεται ότι ενεργούν για λογαριασμό τους, αλλά που συχνά ενεργούν ενάντια στο βέλτιστο συμφέρον του λαού τους, αρνούνται, αγνοούν, ή απλώς παραβιάζοντας τις διεθνείς νομικές υποχρεώσεις τους, υπονομεύοντας την ειρήνη και την καλή τάξη που υποτίθεται ότι προωθούν, που είναι η μόνη δικαιολογία της κατοχής κυβερνητικής εξουσίας. 

Οι διεθνείς δικηγόροι μπορεί να επιδιώξουν να εμπλακούν στην κατανόηση των λογικών ανθρώπων παντού στη λειτουργία και την αναγκαιότητα του διεθνούς δικαίου ως αναπόσπαστο μέρος της ειρήνης, της τάξης και της καλής διακυβέρνησης της διεθνούς κοινωνίας. 

 

 

* Η αυτοκρατία είναι ένα σύστημα διακυβέρνησης στο οποίο η απόλυτη εξουσία σε ένα κράτος συγκεντρώνεται στα χέρια ενός ατόμου, του οποίου οι αποφάσεις δεν υπόκεινται ούτε σε εξωτερικούς νομικούς περιορισμούς ούτε σε νομοθετημένους μηχανισμούς λαϊκού ελέγχου.

 

 

Ο Philip Allott είναι Ομότιμος Καθηγητής Διεθνούς Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, Μέλος του Trinity College του Cambridge και μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας.

Σχετικά άρθρα