Τεράστιες σε έκταση πυρκαγιές κατακαίουν την ΝΑ Ασία εδώ και δύο μήνες.
Η ομίχλη πάνω από την Ινδονησία, την Μαλαισία και την Σιγκαπούρη πιστεύεται ότι επηρεάζει πάνω από 40 εκατομμύρια ανθρώπους, προκαλώντας αναπνευστικά προβλήματα σε πάνω από μισό εκατομμύριο άτομα.Οι φωτιές στην Ινδονησία και στην υπόλοιπη ΝΑ Ασία, αυτή τη στιγμή, παράγουν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα απ’ότι οι ΗΠΑ μέσα σε ένα χρόνο. Μέσα σε τρεις εβδομάδες οι πυρκαγιές έχουν ελευθερώσει περισσότερο CO2 από τις ετήσιες εκπομπές της Γερμανίας.
Στη μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή του 21ου αιώνα (μέχρι στιγμής), ολόκληρη η Ινδονησία έχει εξαφανιστεί από τον καπνό. Και από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Από τον George Monbiot
Πολλές φορές είχα αναρωτηθεί πώς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης θα αντιδρούσαν όταν θα συνέβαινε μια τεράστια οικολογική καταστροφή – «Αποκάλυψη». Φαντάστηκα τα ειδησεογραφικά προγράμματα να μεταδίδουν σύντομα, συγκλονιστικά ρεπορτάζ, χωρίς ταυτόχρονα να μπορούν να εξηγήσουν γιατί συνέβαινε ή πώς θα μπορούσε να σταματήσει. Στη συνέχεια θα ζητούσαν από τους οικονομικούς τους ανταποκριτές να αναφερθούν στο πώς η καταστροφή αναμένεται να πλήξει τις τιμές των μετοχών, πριν περάσουν στις αθλητικές ειδήσεις. Όπως καταλαβαίνετε δεν πιστεύω καθόλου στην βιομηχανία για την οποία δουλεύω.
Αυτό που δεν περίμενα ήταν ότι θα την αγνοούσαν εντελώς.
Ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη καίγεται. Και μοιάζει όπως θα περίνενε κανείς να είναι η κόλαση. Ο αέρας έχει το χρώμα της ώχρας: η ορατότητα σε ορισμένες πόλεις έχει μειωθεί στα 30 μέτρα. Τα παιδιά ετοιμάζονται, για να γλυτώσουν, να επιβιβαστούν σε πολεμικά πλοία, ενώ ήδη ορισμένοι έχουν πεθάνει από τον καπνό. Ο αριθμός των ειδών που παραδίδονται στις φλόγες (και ίσως στην οριστική εξαφάνιση) ανεβαίνει με ανείπωτο ρυθμό. Είναι σχεδόν με βεβαιότητα η μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή του 21ου αιώνα – μέχρι στιγμής.
Και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης; Ασχολούνται με το φόρεμα που φορούσε η Δούκισσα του Cambridge στην πρεμιέρα του James Bond, την ηλιθιότητα του Donald Trump και τις δηλώσεις του Φίλη (Σ.τ.Μ). Η δε μεγάλη συζήτηση της εβδομάδας, και είδηση που κυριαρχεί σε πολλά μέρη του κόσμου; Μπέικον: είναι πραγματικά τόσο κακό για την υγεία σας;
Αυτό για το οποίο συζητάμε είναι ένα ‘μπάρμπεκιου’ σε διαφορετική, τεράστια, κλίμακα. Η φωτιά μαίνεται σε όλο το μήκος των 5000 χιλιομέτρων της Ινδονησίας. Αυτό είναι σίγουρα, αντικειμενικά, πιο σημαντικό από οτιδήποτε άλλο λαμβάνει χώρα σήμερα. Και δεν θα έπρεπε να περιορίζεται σε ένα άρθρο στα ‘ψιλά’ μιας εφημερίδας. Θα έπρεπε να είναι το πρωτοσέλιδο σε όλες.
Είναι δύσκολο να σας μεταφέρω την κλίμακα αυτής της κόλασης, ακολουθεί όμως μια σύγκριση που μπορεί να βοηθήσει: οι φωτιές στην Ινδονησία και στην ΝΑ Ασία, αυτή τη στιγμή, παράγουν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από την οικονομία των ΗΠΑ. Μέσα σε τρεις εβδομάδες οι πυρκαγιές έχουν ελευθερώσει περισσότερο CO2 από τις ετήσιες εκπομπές της Γερμανίας.
Αλλά και πάλι αυτή η σύγκριση δεν μπορεί να περιγράψει το μέγεθος της καταστροφής. Οι πυρκαγιές καταστρέφουν θησαυρούς πολύτιμους και αναντικατάστατους όσο και τα αρχαία μνημεία που ισοπεδώθηκαν από τον Isis. Ουρακοτάγκους, λεοπαρδάλεις, αρκούδες, γίβωνες, ρινόκερους της Σουμάτρας και τίγρεις της Σουμάτρας, είναι κάποια μόνο από τα προστατευόμενα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση από τις φλόγες. Αλλά υπάρχουν χιλιάδες, ίσως και εκατομμύρια, περισσότερα.
Ένα από τα νησιά που καίγονται είναι η Δυτική Παπούα, ένα έθνος που έχει καταληφθεί παράνομα από την Ινδονησία από το 1963. Έχω πέρασε έξι μήνες εκεί, όταν ήμουν 24, διερευνώντας μερικούς από τους παράγοντες που οδήγησαν στη σημερινή καταστροφή. Εκείνη την εποχή, ήταν κυριολεκτικά μια χώρα των θαυμάτων, πλούσια σε ενδημικά είδη σε κάθε βάλτο και κοιλάδα. Ποιος ξέρει πόσα από αυτά εξαφανίστηκαν δια παντός τις τελευταίες εβδομάδες; Αυτή την εβδομάδα έχω κλάψει και θρηνήσει πάνω από τις φωτογραφίες τοπίων που αγάπησα, που πλέον έχουν γίνει στάχτη.
Ούτε οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μπορούν να αποδώσουν τον αντίκτυπο αυτής της καταστροφής στους ανθρώπους αυτών των περιοχών. Μετά την τελευταία μεγάλη πυρκαγιά, το 1997, καταγράφηκε να λείπει από την Ινδονησία μια ολόκληρη ομάδα από 15.000 παιδιά κάτω από την ηλικία των τριών ετών, κάτι που αποδίδεται στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Αυτό που εξελίσσεται αυτούς τους δύο μήνες φαίνεται να είναι χειρότερο. Οι χειρουργικές μάσκες που διανέμονται σε όλη τη χώρα δεν κάνουν σχεδόν τίποτα για να προστατεύσουν εκείνους που ζουν μέσα στην αιθαλομίχλη που έχει κρύψει τον ήλιο. Τα μέλη του κοινοβουλίου στο Καλιμαντάν (Ινδονησιακό Βόρνεο) χρειάζεται να φοράνε μάσκες καθώς συζητάνε για τα διάφορα θέματα της χώρας. Η αίθουσα είναι τόσο ομιχλώδης που με δυσκολία αναγνωρίζει ο ένας τον άλλον.
Τα σχολεία έκλεισαν λόγω της πυκνής αιθαλομίχλης από τις πυρκαγιές, από την οποία όμως τα παιδιά δεν μπορούν να ξεφύγουν όπου και να πάνε. Φωτογραφία: Ardiles Rante/Greenpeace
Δεν είναι μόνο τα δέντρα που καίγονται. Καίγεται και η ίδια η γη. Μεγάλο μέρος του δάσους βρίσκεται πάνω σε μεγάλους σχηματισμούς τύρφης. Όταν οι πυρκαγιές διαπερνούν το έδαφος, σιγοκαίνε για εβδομάδες, μερικές φορές για μήνες, απελευθερώνοντας σύννεφα μεθανίου, μονοξειδίου του άνθρακα, όζοντος και άλλων εξωτικών αερίων όπως το κυανιούχο αμμώνιο. Τα σύννεφα αυτά εκτείνονται εκατοντάδες μίλια μακριά, προκαλώντας διπλωματικές διενέξεις με γειτονικές χώρες.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Τα δάση της Ινδονησίας έχουν κατακερματιστεί εδώ και δεκαετίες από εταιρείες κυρίως παραγωγής ξύλου και φοινικέλαιου. Κανάλια έχουν χαραχτεί μέσα στην τύρφη για να στραγγίσει και να στεγνώσει. Οι εταιρείες κινούνται με μεγάλη ταχύτητα για να καταστρέψουν ό, τι έχει απομείνει από το παρθένο τροπικό δάσος, με σκοπό να φυτέψουν μονοκαλλιέργειες για ξυλοπολτό, ξυλεία και φοινικέλαιο. Ο ευκολότερος τρόπος για να καθαρίσουν τη γη είναι να την κάψουν. Κάθε χρόνο, αυτό προκαλεί καταστροφές. Αλλά στη χρονιά του Ελ Νίνιο, όπως η φετινή, αυτό είναι η τέλεια συνταγή για την απόλυτη περιβαλλοντική καταστροφή.
Ο σημερινός πρόεδρος, Joko Widodo, είναι – ή θέλει να είναι – δημοκράτης. Αλλά προεδρεύει ένα έθνος στο οποίο ο φασισμός και η διαφθορά βασιλεύει. Όπως καταγράφει και το ντοκιμαντέρ του Joshua Oppenheimer ‘Τhe Act of Killing’, οι ηγέτες των ταγμάτων θανάτου που βοήθησαν στη δολοφονία περίπου ενός εκατομμυρίου ανθρώπων κατά τη διάρκεια της τρομοκρατίας Σουχάρτο στη δεκαετία του 1960, με την έγκριση της Δύσης, έχουν από τότε ευημερήσει μέσω άλλων μορφών οργανωμένου εγκλήματος, συμπεριλαμβανομένης της παράνομης αποψίλωσης των δασών.
Υποστηρίζονται από μια παραστρατιωτική οργάνωση (νοσταλγούς του καθεστώτος Σουχάρτο) με τρία εκατομμύρια μέλη, που ονομάζεται Pancasila Youth. Με τις πορτοκαλί στολές παραλλαγής, κόκκινα μπερέ, συναισθηματικά φορτισμένες συγκεντρώσεις με ανάλογη μουσική υπόκρουση, μοιάζουν όπως φαντάστηκε ο JG Ballard στα βιβλία του μια φασιστική πολιτοφυλακή. Δεν υπήρξε καμία αλήθεια, καμία συμφιλίωση, οι κατά συρροή δολοφόνοι εξακολουθούν να εμφανίζονται ως ήρωες ακόμα και στην τηλεόραση. Σε ορισμένες περιοχές, κυρίως της Δυτικής Παπούα, οι πολιτικές δολοφονίες συνεχίζονται.
Παιδιά ετοιμάζονται, για να γλυτώσουν, να επιβιβαστούν σε πολεμικά πλοία, ήδη αρκετοί έχουν πεθάνει από τον καπνό. Αμέτρητα είδη φυτών και ζώων εξαφανίζονται με τρομακτικό ρυθμό, Φωτογραφία: Ulet Ifansasti/Getty Images
Eκείνοι που διαπράττουν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, δεν διστάζουν να διαπράξουν εγκλήματα ενάντια στη φύση. Αν και ο Joko Widodo φαίνεται να θέλει να σταματήσει τις πυρκαγιές, η ακτίνα επιρροής του είναι περιορισμένη. Οι πολιτικές της κυβέρνησής του είναι αντιφατικές: ανάμεσά τους περιλαμβάνονται νέες επιδοτήσεις για την παραγωγή φοινικέλαιου, γεγονός που καθιστά την περαιτέρω καύση των τροπικών δασών σχεδόν αναπόφευκτη. Ορισμένες εταιρείες, κατόπιν απαίτησης των πελατών τους, έχουν υποσχεθεί να σταματήσουν την καταστροφή του τροπικού δάσους. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι αντιδρούν οργισμένα, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο παρεμποδίζει την ανάπτυξη της χώρας. Ο καπνός όμως που καλύπτει τη χώρα απ’ άκρη σ’ άκρη, και έχει ήδη κοστίσει περίπου 30 δισεκατομμύρια δολάρια; Αυτό, προφανώς, αποτελεί ανάπτυξη.
Η επιρροή μας είναι μικρή, αλλά υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε. Ορισμένες εταιρείες που χρησιμοποιούν φοινικέλαιο έχουν κάνει σοβαρές προσπάθειες να αλλάξουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους, άλλοι φαίνεται να κινούνται αργά και χωρίς διαφάνεια. Τα Starbucks, η PepsiCo, η Kraft-Heinz και η Unilever είναι μερικά παραδείγματα. Μην αγοράζετε τα προϊόντα τους έως ότου αλλάξουν.
Την περασμένη Δευτέρα, ο Widodo ήταν στην Ουάσιγκτον, όπου συνάντησε τον Μπαράκ Ομπάμα. Ο Ομπάμα, γράφει το επίσημο ανακοινωθέν του Λευκού Οίκου, “χαιρέτισε τις πρόσφατες πολιτικές ενέργειες του Προέδρου Widodo για την καταπολέμηση και την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών”. Η οικο-«αποκάλυψη» που λάμβανε χώρα κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης, κάτι που αποτελεί εμπαιγμό των δεσμεύσεων αυτών, ούτε καν αναφέρθηκε.
Οι κυβερνήσεις αγνοούν ζητήματα, όταν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τα αγνοούν. Και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τα αγνοούν, επειδή … υπάρχει ένα ερώτημα με χιλιάδες απαντήσεις, πολλές από τις οποίες άπτονται σε θέματα εξουσίας. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πήραν μια συλλογική μη-απόφαση να αντιμετωπίσουν αυτή την καταστροφή, σαν να μην υπάρχει, και έτσι όλοι συνεχίζουμε σαν να μην συμβαίνει.
Κατά τη διάσκεψη για το κλίμα στο Παρίσι τον Δεκέμβριο, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, παγιδευμένα στο πλαίσιο της διακρατικής φούσκας της αφηρημένης διπλωματίας και στο κατασκευασμένο δράμα, θα καλύψουν τις διαπραγματεύσεις σχεδόν χωρίς αναφορά στο τι συμβαίνει αλλού. Οι συνομιλίες θα μεταφερθούν σε μια σφαίρα με την οποία δεν έχουμε καμία ηθική επαφή. Και, όταν αυτό το τσίρκο προχωρήσει, η σιωπή θα συνεχιστεί. Υπάρχει κάποια άλλη βιομηχανία που εξυπηρετεί τους πελάτες της με περισσότερο ζήλο;
Η καταστροφή σε εικόνες
Μετάφραση-επιμέλεια κειμένου Σοφία Σπανού, αποκλειστικά για το Νόστιμον ήμαρ
