ΕΘΝΟΣ & ΚΡΑΤΟΣ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

ΕΘΝΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ (Μέρος 1ο) (του Γιάννη Παρασκευουλάκου)

old world map - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

old world map - Σόλων ΜΚΟΤο έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ότι είναι αληθινό. Διονύσιος Σολωμός
Γνωστή φράση και χρησιμοποιημένη κατά κόρον. Αναφέρομαι σε αυτήν γιατί είναι σχετική με την ιδέα της Αλήθειας και όχι γιατί θέλω να κάνω οποιαδήποτε ανάλυση στη σκέψη του Σολωμού. Υποθέτω πως ο Σολωμός λέγοντας «εθνικό» εννοούσε μεταξύ άλλων και μια σειρά από πράγματα: τους εθνικούς μύθους, το εθνικό συμφέρον, την εθνική άποψη κ.ο.κ.

Παρατήρηση 1η: Ο Σολωμός είναι «εθνικός» μας ποιητής. Δεν είναι κάποια υπέρτατη αυθεντία, προς τις απόψεις της οποίας δεν μπορεί κανείς παρά να συμμορφώνεται τυφλά.

Ο,τιδήποτε, όποιας σημασίας και αν είναι, κι αν είναι μεγάλης σημασίας ακόμα περισσότερο, δεν μπορεί παρά να περνάει από την κρίση και αποδοχή όλων όσους αφορά ή τουλάχιστον των περισσοτέρων, αν πρόκειται ένας ολόκληρος λαός να αλλάξει πορεία ή να μεταβάλλει άποψη επί σημαντικών ζητημάτων. Πρέπει κάποτε να συζητήσουμε τι και γιατί το προτιμάμε. Και, απ’ όσο μπορώ να θυμηθώ, δεν έγινε ποτέ καμία συστηματική συζήτηση για το ζήτημα.

Παρατήρηση 2η: Ο Σολωμός είπε μεν για εμάς τους Έλληνες να προτάξουμε την αλήθεια έναντι του λεγόμενου «εθνικού συμφέροντος» ή «εθνικής άποψης» ή «εθνικού μύθου», αλλά προφανώς δεν υπενόησε (ελπίζω) ότι άλλα έθνη το έχουν ήδη πετύχει αυτό. Παίρνω ως δεδομένο ότι η αναφορά του αυτή περιέλαβε μόνο την πατρίδα μας επειδή, εύλογα, ο καθένας απευθύνεται στον κύκλο των ανθρώπων που τον αφορά και με τους οποίους συνδέεται και όχι γιατί υπάρχουν κάποια άλλα «σοφά» έθνη που έχουν ήδη διανύσει τον μακρύ και κακοτράχαλο δρόμο της αυτογνωσίας και στη χορεία των οποίων φιλοδοξούσε να μας εντάξει ο Σολωμός.

Αν υπάρχουν τέτοια έθνη, είναι προφανώς άγνωστα σε εμένα. Μια σύντομη ματιά στην ιστορία των τελευταίων αιώνων, των ευρωπαϊκών χωρών τουλάχιστον που είναι το συνηθέστατο πεδίο αναφοράς μας, με τους παγκόσμιους πολέμους, τους θρησκευτικούς πολέμους, τη δουλεία, τη λεηλασία του πλούτου των αποικιών τους κ.ο.κ. από τη μια, σε συνδυασμό με μηδενικές επανορθώσεις από  την άλλη, μας παρέχουν ένα μέτρο κρίσης. Για πείτε σε ένα βρετανό ή ένα γάλλο να δίνουν κάθε χρόνο ένα μέρος του εθνικού τους εισοδήματος στις πρώην αποικίες τους για αποκατάσταση μέρους των  αδικιών και θα δείτε τι σημαίνει εθνικό συμφέρον και εθνικός μύθος.
Γενικά μπορούμε να πούμε ότι η αυτογνωσία είναι δύσκολη υπόθεση. Όταν όμως αφορά ολόκληρους λαούς και μάλιστα οργανωμένους σε κράτη, τότε μου φαίνεται ότι η επιδίωξή της πλησιάζει το ακατόρθωτο.

Παρατήρηση 3η: Εδώ και δεκαετίες πολλοί που διεκδίκησαν τον χαρακτηρισμό «διανοούμενοι», κυρίως όταν διαφωνούν με τις κυρίαρχες γραμμές (ή «αφηγήματα» όπως συνηθίσαμε να λέμε) σε πολιτικά, θρησκευτικά, εθνικά και οικονομικά ζητήματα, κατά κόρον χρησιμοποιούν τη φράση του Σολωμού για να αφοπλίσουν τους αντιπάλους τους.
Παίρνουν ως δεδομένο, χρησιμοποιώντας μιαν υποτιθέμενη αυθεντία (εν προκειμένω τον Σολωμό), ότι όλοι συμφωνούμε και παραβιάζουν έτσι την πρώτη αρχή μιας δημοκρατίας: ότι οι αυθεντίες δεν επαρκούν. Χρειάζεται διάλογος προκειμένου ελεύθερα ο καθένας να καταλήξει στην κρίση του, χωρίς την οποία δεν υπάρχει καν λαός αλλά συνονθύλευμα ανθρώπων κοντά στην αγέλη.

Ακόμα πιο δεδομένο είναι κατ’ αυτούς ότι γνωρίζουν και ποια είναι η αλήθεια που πρέπει να αντικαταστήσει τα εθνικά «αφηγήματα» ή μύθους. Επίσης, ακούγοντάς τους, έχει κανείς την αίσθηση ότι η μετάβαση από τον μύθο στην αλήθεια είναι σχεδόν άμεση, αρκεί να το θελήσουμε, ενώ για εγχειρήματα τέτοιου μεγέθους, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι ομοφωνούμε και λύνουμε και τα προβλήματα που θα αναφέρω πιο κάτω, λογικά θα χρειαστούν γενιές ολόκληρες και επίπονη διαδικασία.

Άλλο είναι το ζήτημα όταν έχουμε να κάνουμε με ένα μεμονωμένο γεγονός για το οποίο υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία και που μια ματιά σε αυτά (αν το θελήσουμε) μπορεί να είναι αρκετή για να διακρίνουμε ανάμεσα στον μύθο και στην αλήθεια.

Ίσως το πρόβλημα με πολλούς από τους διανοούμενους είναι ότι αγαπάνε πολύ περισσότερο τη δημοσιότητα που μπορούν να αποκομίσουν παρά την ευόδωση του εγχειρήματος, για τούτο και βιάζονται πολύ.

Γιάννης Παρασκευουλάκος
Μέλος της ΜΚΟ Σόλων

Πρώτη δημοσίευση: 07 Μαΐου 2015

Συνέχεια: Εθνικοί μύθοι και αλήθεια (Μέρος 2ο)

(solon.org.gr)

Σχετικά άρθρα