Όπως συνέχεια βλέπουμε, έχουμε φθάσει στο σημείο μιας τεράστιας κρίσης, στην οποία διακυβεύεται όχι μόνον η ανθρώπινη, αλλά και η πλανητική επιβίωση από τις ανθρώπινες ενέργειες. Ακόμη και αν η κλιματική αλλαγή οφειλόταν στην δραστηριότητα του ήλιου, αυτό δεν θα μπορούσε να αλλάξει. Τώρα αντιμετωπίζουμε ξεκάθαρα τόσο την προφανή αλαζονεία των ισχυρών, όσο και την προφανέστατη αδράνεια των πολλών.
1.-Τα λόμπυ της πυρηνικής ενέργειας
Για χρόνια τώρα υπήρχε μια διάχυτα εκφρασμένη άποψη ότι η πυρηνική ενέργεια είναι εναλλακτικός τρόπος παραγωγής ενέργειας, που μπορούσε να υποκαταστήσει το πετρέλαιο. Αλλά δεν έλεγαν ότι οι συνέπειές της μπορούσαν να είναι απείρως χειρότερες από αυτές του πετρελαίου και επικαλούντο γι’ αυτό αόριστα και γενικόλογα την προηγμένη τεχνολογία τους. Η κερδοφορία του τομέα είναι μεγάλη και η ανάγκη για ενέργεια επίσης μεγάλη, μόνον που η δεύτερη οφείλεται κατά ένα μέρος και στην αλόγιστη κατανάλωση των λαών, όπως π.χ. στις ΗΠΑ και τη Δύση. Φυσικά υπάρχουν και άλλοι λόγοι για την αύξηση αυτή της κατανάλωσης συνολικά και ατομικά, όπως η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και η πληθυσμιακή έκρηξη.
Τα συμφέροντα κάθε επιπέδου, ακόμη και του πολύ μικρού, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: απομονώνουν έντεχνα έναν παράγοντα (π.χ. εδώ το πετρέλαιο) με συνεχείς συγκρίσεις και αναφορές σε αυτόν, αποσπώντας έτσι την προσοχή από άλλους παράγοντες που συντρέχουν. Αυτούς τους άλλους παράγοντες τους υπάγουν σε έναν γενικόλογο καθησυχασμό ή αν είναι άγνωστοι τους αποκρύπτουν τελείως. Αυτό είναι μία υποσυνείδητη τεχνική έμμεσου ψεύδους, κοινή σε όλους, αλλά περισσότερο ενεργή σε αυτούς που δεν έχουν ηθικούς και νομικούς δισταγμούς για τις πράξεις τους.
Ένα μειονέκτημα είναι ότι υπάρχουν και πολλοί επιστήμονες που εξαρτώνται από αυτά τα λόμπυ συμφερόντων και η άποψή τους δεν είναι έγκυρη, αλλά φερέφωνό τους. Έτσι φυσικά έχει απαξιωθεί και η επιστήμη, που σε τέτοιες περιπτώσεις δεν φαίνεται να έχει διαφορές από τα ιερατεία του παρελθόντος. Αντίθετα οι επιπτώσεις της μπορεί να είναι σοβαρότερες.
Στην παρούσα συγκυρία τα λόμπυ είναι φανερό πώς λειτουργούν, πράγμα που πρέπει να διακρίνουμε αν πρόκειται να βγάλουμε άκρη σε αυτήν τη σύγχυση.
(α) Αρχικά με την έναρξη της πυρηνικής κρίσης στην Ιαπωνία άρχισαν να κάνουν αναφορές στην κακοδιαχείριση και κακοτεχνία της ιαπωνικής ιδιωτικής εταιρείας που κατασκεύασε και λειτούργησε τους αντιδραστήρες της Φουκουσίμα, θέλοντας έμμεσα και άμεσα να πουν ότι αυτός ο όλεθρος είναι εξαίρεση και ότι αυτοί έχουν ασφαλέστερη τεχνολογία και καλύτερο ήθος. Από το άλλο μέρος είπαν ότι οι αντιδραστήρες του Τσέρνομπιλ ήταν πολύ παλαιότερης τεχνολογίας πράγμα που δικαιολογούσε το ατύχημα. Επομένως σήμερα με λίγο παραπάνω εικαζόμενο ήθος και καλύτερη τεχνολογία θα πρέπει να είμαστε ήσυχοι! Αλλά το ήθος δεν είναι αληθινό και το καλύτερο της τεχνολογίας δεν γνωρίζουμε σε τι συνίσταται. Εξάλλου και στο παρελθόν προώθησαν τους πυρηνικούς αντιδραστήρες, αν και η τεχνολογία ήταν ανεπαρκής. Γιατί το έκαναν;
(β) Επίσης με την αναφορά ότι επέστησαν την προσοχή στην παραπάνω ιδιωτική εταιρεία από το 2008 θέλησαν να αποσείσουν τις κατηγορίες από πάνω τους. Όμως είναι φανερό ότι συνεχώς λειτουργεί η απόκρυψη, όταν μπορεί να γίνει, όπως σε περιπτώσεις που τα ατυχήματα είναι μικρά. Π.χ. στη Γαλλία το 2010 έγιναν 1000 μικροατυχήματα στους πυρηνικούς της σταθμούς, αλλά δεν φαίνεται να δόθηκε η απαιτούμενη προσοχή και ένταση από τα ΜΜΕ.
(γ) Ένα άλλο πράγμα που δεν έχει απαντηθεί είναι το τι θα κάνουν με τα πυρηνικά απόβλητα. Με το να τα μεταφέρουν σε άλλες φτωχές χώρες έναντι ανταλλαγμάτων δεν είναι λύση ούτε ηθική ούτε πρακτική και μάλιστα αν αυτές οι «διεθνείς» ενέργειες μπορούσαν να υπαχθούν στο ιδιωτικό δίκαιο, θα έπρεπε αυτοί οι παράγοντες να δικαστούν για εκμετάλλευση της φτώχειας του άλλου ή ίσως και σε κοινό ή διεθνές ποινικό δικαστήριο για έκθεση σε κίνδυνο ολόκληρων πληθυσμών.
(δ) Για την κατασκευή των αντιδραστήρων οι προϋποθέσεις στηρίζονται στο σενάριο του μέγιστου γνωστού σεισμού της περιοχής εγκατάστασης (όπως τουλάχιστον λέγεται από την τηλεόραση) και με επίκεντρο τον τόπο εγκατάστασης. Όμως δεν προβλέπεται κάτι μεγαλύτερο, όπως οι Ιάπωνες δεν υπολόγισαν τσουνάμι πάνω από 10 μ., όπως φαίνεται να ήταν τελικά σύμφωνα με την μαρτυρία ενός ιάπωνα που είπε ότι το τσουνάμι πέρασε πάνω από το φράγμα των 10 μ. που ήταν κατασκευασμένο στην περιοχή της κατοικίας του. Οι υποθέσεις και τα σενάριά τους κάθε φορά θα ανατρέπονται, αλλά εδώ δεν πρόκειται για την οικονομία και την καλοπέραση ούτε για ελάχιστες ζωές, αλλά για την ασφάλεια ολόκληρων χωρών και όλου του πλανήτη.
(ε) Λένε ότι από το 2008 είχαν ειδοποιήσει την ιαπωνική εταιρεία για το ότι οι αντιδραστήρες της είχαν απαρχαιωθεί και δεν ήταν ασφαλείς. Αλλά δεν είπαν και το πώς μια χώρα θα αντικαθιστούσε αυτούς τους αντιδραστήρες που είναι πανάκριβοι, τι ρήτρες υπήρχαν στα συμβόλαια της εταιρείας και του κράτους, αν μπορούσε το κράτος να καταγγείλει τη σύμβαση, αν υπήρχε νέος επενδυτής και με τι όρους, πόσος χρόνος θα χρειαζόταν για την κατασκευή νέων αντιδραστήρων ή πώς η χώρα θα προμηθευόταν ενέργεια αν τους έκλεινε, αν υπήρχε η οικονομική δυνατότητα (μια και η οικονομία είναι το κέντρο της σκέψης τους!) για κάτι τέτοιο και τι κάνουν οι δυτικές χώρες που έχουν αντιδραστήρες πάνω από 30 ετών.
Αυτά όλα είναι ελλιπής σκέψη και λογική (σκόπιμη ή από ανικανότητα σκέψης) και αυτό αποτελεί ευθύνη τους. Γι’ αυτό οι λαοί πρέπει να είναι προσεκτικοί όταν επιλέγουν και όταν διαμορφώνουν την καθημερινότητά τους. Η ευθύνη τους δεν σβήνεται από την συντρέχουσα ευθύνη των ισχυρών. Έχουν και αυτοί μέγιστη ευθύνη απέναντι στις επόμενες γενιές και στον πλανήτη με την υπερ-κατανάλωση, την αφασία και την ανοησία της ζωής.
(στ) Φυσικά αποκλείεται να έχουν συνυπολογίσει στις κατασκευές τους την ενδεχόμενη συνδρομή και άλλων πλανητικών παραγόντων όπως το λειώσιμο των πάγων κ.ά. στην διαμόρφωση των φυσικών φαινομένων. Κάθε φορά θα αλλάζουν τα δεδομένα, αλλά το κακό θα έχει γίνει όπως και τα έξοδα για τις προηγούμενες κατασκευές θα έχουν επίσης γίνει.
(ζ) Βέβαια αυτοί οι ισχυροί παράγοντες θα αισθάνονται σίγουροι, γιατί θα έχουν μάλλον πυρηνικά καταφύγια για την ασφάλειά τους, αλλά δεν έχουν την εξυπνάδα να σκεφθούν ότι η ζωή μέσα σε μια φυλακή θα είναι κόλαση, όση καλοπέραση και να έχουν. Αυτή θα είναι η μέγιστη απαξίωση της ζωής και της ελευθερίας της. Αλλά μπροστά στην εξουσία και το κέρδος φαίνεται ότι ούτε η ίδια η δικής τους ελευθερία αξίζει! Εξάλλου η εξουσία και το κέρδος είναι τα μέγιστα πάθη και καταδυναστεύουν ακόμη και τον δυνάστη.
(η) Ορισμένοι λένε να μη βιαστούν οι χώρες να αναθεωρήσουν τα πυρηνικά τους προγράμματα, προφανώς για να κερδίσουν χρόνο μέχρι το πρόβλημα να ξεχαστεί και να επανέλθουν οι πυρηνικοί σχεδιασμοί στο μέλλον.
Το πρόβλημα είναι ότι οι λαοί κουράζονται ακόμη και στην διεκδίκηση, και κυρίως όταν αυτή πρέπει να είναι νοήμων, επίμονη και βασισμένη σε κάποια γνώση. Οι αμερικανοί έχουν σήμερα δώσει έμφαση στην οικονομική κρίση και ξέχασαν την περιβαλλοντική, μειώνοντας έτσι το ποσοστό αυτών που θεωρούν σοβαρό πρόβλημα την κλιματική αλλαγή, που τώρα είναι 51% (1).
2.-Οι γείτονες
Στις γύρω μας χώρες υπάρχουν πυρηνικά εργοστάσια για παραγωγή ενέργειας, (εκτός από τα τυχόν όπλα), όπως π.χ. (2) στην Ρουμανία, την Βουλγαρία, Σλοβενία, Σλοβακία, Γερμανία και στις υποψήφιες Πολωνία και Τουρκία. Η μέχρι τώρα άποψη των κρατών ήταν ότι είναι δικαίωμα του κάθε κράτους να προβεί στην κατασκευή πυρηνικών σταθμών για τις ενεργειακές του ανάγκες, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους την ασφάλεια των γειτόνων σε περίπτωση ατυχήματος. Αλλά, αν αυτοί κάνουν αυτή την επιλογή ή αν οι λαοί τους θέλουν κάτι τέτοιο, αυτό δεν σημαίνει ότι η επιλογή τους δεν θα έχει επιπτώσεις στους γείτονές τους και ότι δεν είναι υπόλογοι σε αυτούς.
Θα πρέπει, πέρα από τυχόν νομικά μέτρα που υπάρχουν ή που πρέπει να εφευρεθούν βάσει του υπάρχοντος νομικού πλαισίου, για να αντιμετωπίσουν τις επιπόλαιες αυτές αποφάσεις, η τωρινή ελληνική προσπάθεια για παρέμβαση στον πυρηνικό σχεδιασμό των γειτόνων να γίνει έντονη και επίμονη, αν θέλουμε να υπάρξει πραγματικά αποτέλεσμα. Αλλά υπάρχει ο φόβος, λόγω της οικονομικής εξάρτησής μας από την ΕΕ, η όποια κυβέρνηση να ολιγωρήσει έστω και έμμεσα, με χαμηλούς τόνους, μπροστά στις πιέσεις του διεθνούς λόμπυ των πυρηνικών που ενδεχομένως να είναι ίδιο με τα λόμπυ των υπολοίπων τομέων.
Γι’ αυτό θα ήταν χρήσιμο η κοινωνία των πολιτών να αναλάβει τον ρόλο που της αρμόζει χωρίς χρονοτριβή, απαλλάσσοντας τις ολιγωρούσες κυβερνήσεις από το βάρος της προβολής του αιτήματος.
Μάλιστα το αίτημα δεν πρέπει να εστιάζεται στην ασφάλεια των αντιδραστήρων, (γιατί όλοι λένε ότι οι δικοί τους είναι ασφαλείς), αλλά στην αμφισβήτηση της ορθότητας ύπαρξης τέτοιων στην ΕΕ.
Είναι απαράδεκτο να λέγεται όπως π.χ. στην περίπτωση της Ρουμανίας ότι δεν πρόκειται να γίνει σεισμός μεγαλύτερος των 7-7,5 ρίχτερ (!), ενώ ήδη στην Ιαπωνία, με τον υποτιθέμενο τέλειο σχεδιασμό, τέτοιου είδους βεβαιότητες κατέρρευσαν από τα γεγονότα, γιατί έγινε και μεγαλύτερος σεισμός και μεγαλύτερο τσουνάμι.
Τέτοια επιπολαιότητα μόνον η εξουσία και το κέρδος μπορεί να υπαγορεύσουν σε περίοδο τόσο μεγάλης πυρηνικής κρίσης.
Και φυσικά ούτε λόγος γίνεται για την περιβαλλοντική ηθική. Και όπως λέει ο Γιάννης Ζήσης παρακάτω «Ένα μέρος της περιβαλλοντικής ηθικής έχει κεφαλοποιηθεί στους θεσμούς, στην ηθική του πολιτισμού, στον πολιτισμό το νομικό, τον πολιτικό και τον επικοινωνιακό για το περιβάλλον. Ένα άλλο μέρος της ηθικής λειτουργεί ως ένας παράγοντας συγκίνησης και ευαισθησίας και υποδηλώνει την ανάπτυξη της συνειδητότητας καθώς προέρχεται πρωτογενώς από την ατομική συνείδηση και από την μαζική ευαισθησία» (3). Αλλά όταν οι πολλοί αδιαφορούν και οι νόμοι είναι ανεπαρκείς, τότε ο έλεγχος της λογικής και της ηθικής που είναι αλληλένδετες έχει ήδη χαθεί.
3.-Η Τουρκία
Θα περιοριστούμε, στο βαθμό που είναι δυνατόν, στο ζήτημα των πυρηνικών αντιδραστήρων που προτίθεται να εγκαταστήσει η Τουρκία, αποφεύγοντας την εν γένει πολιτική, γιατί αυτή ενέχει πάντοτε κινδύνους εθνικισμών, απόψεων που δεν στηρίζονται σε γνώση πλήρους φάσματος γεγονότων και σε αντίδραση. Εξάλλου η πολιτική δεν είναι σε θέση να ρυθμίσει τα πολιτικά θέματα (παρά το οξύμωρο της έκφρασης), αλλά για την επίλυση απαιτείται καλή θέληση από όλα τα μέρη και εκφρασμένη αντίθεση των λαών στα μεγαλόπνοα σχέδια των ηγετών τους, οι οποίοι μπορεί να μεταφέρουν την δική τους εξουσιαστικότητα και φαντασίωση μέσω του έθνους, ώστε να είναι δικαιολογημένη ακόμη και στους ίδιους. Από τέτοια ενδεχόμενη δυσμοιρία δεν μπορεί να αποκλειστεί καμμία χώρα.(
Η Τουρκία είναι μια χώρα σεισμογενής, όπως εξάλλου και η Ελλάδα, και είναι παρακινδυνευμένο να εγκαταστήσει πυρηνικό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας οπουδήποτε στην επικράτειά της, πόσο μάλλον σε περιοχή υπάρχοντος ρήγματος. Πέραν του ότι αυτό μπορεί να το βλέπει σαν ένα πρώτο βήμα για την απόκτηση και πυρηνικών όπλων, θα σταθούμε μόνον στην ορθότητα της απόφασης αυτής.
Όπως είπαμε καμμία χώρα δεν πρέπει να μπορεί να κάνει ό,τι θέλει μέσα στην επικράτειά της, εάν αυτό εγκυμονεί κινδύνους και για άλλες γείτονες χώρες. Υπάρχει στην συγκεκριμένη περίπτωση δυσανάλογα μεγάλη διακινδύνευση υγείας και αγαθών, για να μπορεί να γίνει δεκτή μια τέτοια απόφαση. Δεν αρκούν οι διαβεβαιώσεις των ειδικών επιστημόνων ούτε οι αόριστες διαβεβαιώσεις των πολιτικών παραγόντων για να μας καθησυχάσουν στο ότι:
(α) Δεν πρόκειται να γίνει σεισμός ή άλλο φυσικό φαινόμενο μεγαλύτερο του αναμενομένου. Αναλαμβάνουν τέτοια ευθύνη διαβεβαίωσης και αυτοί και οι εταιρείες απέναντι στους λαούς;
(β) Τα μέτρα είναι οπωσδήποτε επαρκή.
(γ) Τα πυρηνικά απόβλητα αποδεδειγμένα δεν θα μολύνουν ούτε την χώρα εγκατάστασης ούτε τις γείτονες χώρες, αλλά ούτε και το θαλάσσιο περιβάλλον, όχι μόνον άμεσα χρονικά αλλά και σε μεγάλο μήκος χρόνου.
(δ) Θα κλείσουν τους σταθμούς αυτούς, μόλις κριθεί ότι απαρχαιώθηκαν (και όχι μετά από 30 χρόνια!).
(ε) Θα επιτρέψουν ελέγχους των ΗΕ για τη διαβεβαίωση αυτή με συμμετοχή και των γειτόνων τους στις αρμόδιες επιτροπές.
(στ) Θα υπάρχει πληροφόρηση των λαών για οποιοδήποτε πρόβλημα των αντιδραστήρων, μικρό ή μεγάλο.
(ζ) Ότι υπάρχει πλήρης κάλυψη των εγκαταστάσεων από τρομοκρατικές ενέργειες.
Ο πρωθυπουργός όμως της χώρας, ναι μεν φαίνεται ενεργητικός και θαρραλέος στο διεθνές περιβάλλο%C
