ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ, ΖΩΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΟΝΟΥ – Ο ΚΥΚΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ (Α’ Μέρος) (του Γιάννη Ζήση)

THH by Collier - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

THH by Collier - Σόλων ΜΚΟΠόσοι από εμάς γνωρίζουμε την ευεργεσία του πόνου; Πως συνδέονται οι ονειροπολήσεις του Ρουσσώ με τον Εκκλησιαστή και τον Ραμακρίσνα;  Γιατί ενώ ο πόνος είναι εξελικτικό ερέθισμα φοβόμαστε να τον αντικρύσουμε; 
Είναι αυτή η αντίδραση φυσική ή προϊόν του κυρίαρχου τρόπου σκέψης του πολιτισμού μας;  
Ποιοι στοχαστές πρότειναν ένα Ορφικό πρότυπο αντιμετώπισης του πόνου σε αντιδιαστολή με τον διαδεδομένο Προμηθεικό; Πως σχετίζεται η απώθηση του πόνου με τον σαδομαζοχισμό και τις πολιτικές και οικονομικές συνέπειές του; 
Πώς συνδέεται ο Καζαντζάκης με τον Ωρομπίντο και το αίτημα της ελευθερίας;

Ο πόνος είναι το βασικό πεδίο -όπως και η ικανοποίηση- πάνω στο οποίο λειτουργεί προσανατολιστικά και στρατηγικά το ένστικτο. Ο πόνος αποτελεί το αίσθημα ενός αιτίου με το οποίο πρέπει να ρυθμίσουμε τη σχέση μας. Ωστόσο, ο πόνος έχει και αυτός μια εξέλιξη καθώς δεν περιορίζεται -στον φυσικό πόνο- αλλά μέσα από τις διαδικασίες του νου, της επιθυμίας και της αισθαντικότητας, αναπτύσσεται πλέον ψυχολογικά τείνοντας να πάρει διαστάσεις πάνω στην αντίληψη, στη μελλοντική εξέλιξή μας.

Ο πόνος είναι αντίληψη, ως πόνος του νου, της ενόρασης και της εναίσθησης, όχι ως πρόβλεψη αλλά ως υπαρξιακός, ερμηνευτικός, αντιληπτικός μερισμός της τραγικότητας του όντος. Ο πόνος αναδεικνύεται, επίσης, τόσο στις υπερβατικές μυστικιστικές διαστάσεις και εμπειρίες, όσο και στις διαστάσεις του άλγους της διανοητικής διαδικασίας.

Αποδοχή και απώθηση του πόνου
Το άλγος είναι ένας κρίσιμος και δομημένος πια συντελεστής λειτουργίας στην ζωή και στην συνείδησή μας. Υπάρχουν πολλές προσαρμογές αντιμετώπισης του άλγους:
Υπάρχει η διαδικασία απώθησης του άλγους όπου το άλγος δεν μεταφέρεται στην συνείδηση – και αυτό αφορά τόσο το σωματικό όσο και το ψυχολογικό άλγος – και εφαρμόζονται πρακτικές υποσυνειδήτου. 
Υπάρχει η διαδικασία αντιστροφικής ενσωμάτωσης του άλγους. Ο μαζοχισμός, στην σεξουαλική του εκδοχή, λειτουργεί ως διπολική αντιστροφική ενσωμάτωση του άλγους και αυτό είναι προϊόν μια μακράς εξοικείωσης συγχυτικής μεταξύ της ηδονής και του άλγους ως καθηλωτικό υπόβαθρο τοτεμιστικής και φετιχιστικής καθήλωσης που αδυνατεί να αναχθεί στην καθαρότητα και την αιτιολογητική ερμηνεία των φαινομένων του πόνου. 

Σε επίσης βεβαρημένες ψυχολογικά καταστάσεις, έξω από την κλίμακα των σεξουαλικών προβλημάτων και εκφορών των ψυχολογικών φαινομένων, λειτουργεί σαν κατάθλιψη και σαν μελαγχολική νοσταλγία. Απέναντι στην δυναμική του άλγους ο πολιτισμός λειτουργεί και κινείται με μια στρατηγική εμμεσοποίησης, υποκατάστασης, απώθησης, απόκρυψης και αποφυγής ακόμη και σε συνθήκες που αυτό είναι αδύνατο. Η διασκέδαση – η θεατρικοποίηση της ζωής θα έλεγε κανείς – ξεκινάει από ένα κεντρικό άλγος, από μια κεντρική πίεση-ενόχληση την οποία προσπαθούμε να αποφύγουμε. Είναι η στρατηγική της «στρουθοκαμήλου», όπως θα έλεγε ο Τσαρλς Κάρολος Σάντερς Πηρς. [1]  

Βιοτικός, κοινωνικός, ψυχολογικός και υπαρξιακός πόνος
Η έννοια της ενόχλησης και του ερεθισμού – η κατάσταση και η διαδικασία αυτή – τείνει να πάρει μια δραματική γενίκευση στα χαρακτηριστικά μας και να αποτελέσει βασικό στοιχείο της ταυτότητάς μας, της ύπαρξής μας και της ζωής μας. Τα ερεθίσματα άλγους είναι πολλαπλά. 
Απ’ τη μία είναι τα βιοτικά ερεθίσματα άλγους, από την άλλη είναι τα κοινωνικά ερεθίσματα που συγκροτούνται από συγκρίσεις όπως και από όρους ή συνθήκες ζωής και τέλος είναι τα ψυχολογικά και τα ενδογενή που φτάνουν ως τα υπαρξιακά. Στο άλγος λειτουργεί, αφενός μεν το ένστικτο και αφετέρου η διαδικασία μιας συνειδησιακής μαθητείας, μιας εξέλιξης, τόσο στην αντιμετώπιση των αιτίων του στο επίπεδο των φαινομένων όσο και στο επίπεδο της ίδιας της συνείδησης. 

Το κύριο πρόβλημα είναι ότι μέσα στα αποτελέσματα της διαδικασίας αυτής και της μαθητείας αυξάνεται η ευαισθησία – και πρέπει να αυξάνεται – γιατί ως δυαδική φύση η ευαισθησία λειτουργεί διαλεκτικά και υπερβατικά συμπεριλαμβάνοντας τόσο το άλγος όσο και την χαρά ή την ηδονή, την απόλαυση, την ευτυχία. Η δραματικότητα και η υπερβατικότητα αυτής της ισχύος του πόνου αναφαίνεται σε συνθήκες συνείδησης που δεν είναι αισθησιακά άμεσες και που φυσικά αδυνατεί να τις αγγίξει κάθε ίχνος διασκέδασης. 

Η Σταυρική κατάσταση του Ιησού, η Σκοτεινή Νύχτα της ψυχής του Ιωάννη του Σταυρού[2], οι συνθήκες της οδυνηρότητας, της απάρνησης, η απάρνηση μέσα από την οποία πρέπει να περάσει η συνείδηση για να βιώσει την έκσταση, την μακαριότητα, την νιρβάνα, η αναγκαία παραίτηση από επιθυμίες που σημαίνει η επίτευξη της ευτυχίας της Ρουσσωϊκής Ονειροπόλησης η υπέρβαση των τροποποιήσεων του νου, των μορφών και των επιθυμιών για να επιτευχθεί η απομονωμένη ενότητα ή το Σαμάντι – όλα αυτά – υποδηλώνουν μια πολύ δύσκολη διαδικασία διαχείρισης της συνείδησης την ίδια ώρα που το νευρικό σύστημα αναπτύσσει ολοένα και μεγαλύτερη αγωγιμότητα και αισθητότητα στο σώμα και που η αλληλεπίδραση εγκεφάλου και σώματος, νόησης και εγκεφάλου αυξάνει δραματικά. 

Η βασική δοξασία για τον πόνο
Η βασική δοξασία που κατασκευάστηκε παλαιότερα για την διαχείριση του ψυχολογικού πόνου είναι η διαδικασία που συνδέεται με:
–Τη βαθιά φιλοσοφική και θρησκευτική παράδοση όπως την βλέπουμε στον Στωικισμό και στον Πλατωνισμό και σε άλλα ρεύματα.-Την αποκατάσταση ενός ισοζυγίου ελευθερίας του εσωτερικού όντος, της ψυχής από την ύλη.
–Την αποκατάσταση εν ενσαρκώσει μιας απάρνησης του πεδίου των επιθυμιών ως γενεσιουργού των επιθυμιών όπως το τονίζει ο Βουδισμός.
–Τις διαπιστώσεις των ματαιοτήτων και τις παραιτήσεις του Εκκλησιαστή και τελικά 
–την προσπάθεια να ακολουθηθεί η ευγενική μέση ατραπός – στον Βουδισμό ή το πατερικό μέτρο, στον Χριστιανισμό – και αυτό με την προοπτική μιας ησυχαστικής χαρμολύπης και τελικά μιας μακαριότητας. 

Σημαντική είναι η αποδοχή – σε αυτή την προοπτική – της βίωσης μιας εσωτερικής οντότητας, ενός παράγοντα που καθιστά την συνείδηση έκφρασή της, που πρέπει να την αναλάβει από το όργανό της, τον εγκέφαλο, το νευρικό σύστημα και τις αισθήσεις και να την βγάλει έξω από τον τραγικό κύκλο της ερμηνείας και των επιθυμιών.

Ταυτόχρονα όμως το νευρικό σύστημα παραμένει αγώγιμο στον πόνο και δω έρχονται οι σύγχρονες προσεγγίσεις που έχουν και αυτές ένα ιστορικό βάθος: από τον βελονισμό και τα βελονιστικά κέντρα που δείχνουν μια αξιόπιστη αρχαία γνώση , ενόραση και διδασκαλία για την φύση και το αρχέτυπο του σώματος – αιθερικό ή ενεργειακό – ή της σύνδεσης του σώματος με έναν αλγόριθμο πιο πολυσύνθετο και πιο πολυδιάστατο, έως τις σύγχρονες νευροεπιστήμες και φαρμακευτικές προσεγγίσεις με την χρήση των αναλγητικών και των ψυχοφαρμάκων.

Ο πόνος ως εξελικτικό ερέθισμα
Το πρόβλημα του πόνου παραμένει ως ένα εξελικτικό ερέθισμα. Το πρόβλημα της κατάθλιψης είναι ένα τεράστιο πολιτισμικό πρόβλημα που έχει τις ρίζες του σε μια εσφαλμένη παιδεία. Πηγάζει από το σπάσιμο της πιο εξευγενισμένης λιμπιντικής ή αρμονικής επαφής του εμβρύου και του νεογέννητου με τον άμεσο οικογενειακό κύκλο της ζωής και – στην συνέχεια – με τον κοινωνικό κύκλο της εμπειρίας και της καθημερινότητας. 
Το σπάσιμο αυτής της επαφής προκαλείται από τα εκπαιδευτικά σφάλματα και τα υπαρξιακά ερεθίσματα τα οποία είτε προσπαθούμε με μια άνοια να τα διασκεδάσουμε και να τα αποφύγουμε είτε να τα προσλαμβάνουμε χωρίς καμία βοήθεια καμία διδασκαλία και με δυσκολία να τα μετουσιώσουμε, να τα μετασχηματίσουμε πιο εποικοδομητικά. 

Η πίεση του απείρου όντος, ο φόβος της εκμηδένισης, η αίσθηση της αδυναμίας και της ανασφάλειας – που διαχέεται από το σωματικό στο πνευματικό πεδίο – είναι μια δραματική και ελλοχεύουσα εμπειρία απέναντι στην οποία έχουν προσπαθήσει να σταθούν πάρα πολλοί  φιλόσοφοι μέχρις ότου φτάσαμε στο ρεύμα του υπαρξισμού και φυσικά στην επιστήμη της ψυχολογίας. Η ψυχολογία είχε μια ιδιαίτερη προσέγγιση στο πρόβλημα του πόνου από κάθε σχολή της ψυχανάλυσης ξεκινώντας από την Φροϋδική και φτάνοντας στην υπαρξιακή.

Τελικά, το θέμα του πόνου είναι ένα ζήτημα αυτογνωσίας αλλά ταυτόχρονα και ένα ζήτημα κοινωνικό και πολιτισμικό. Η φτώχεια, η αδυναμία ομαλής σχέσης μέσα στο σύστημα μιας ανθρώπινης μονάδας ή ομάδας, είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό σημείο. Σε τελική ανάλυση η έννοια του ανθρωπισμού στην μεταγενέστερη εκδοχή του – στην εκδοχή που γέννησε ο Ερρίκος Ντυνάν με τον Ερυθρό Σταυρό ή η Φλόρενς Νάιτινγκειλ αλλά και άλλες μεγάλες ιστορικές προσωπικότητες με ένα ρεύμα συμπαράστασης προς τον ανθρώπινο παράγοντα και τον ανθρώπινο πόνο σε όλες τις εκδοχές του και ο ανθρωπιστικός αρωγός ενάντια στην ανθρώπινη δουλεία – γεννιέται από την φαντασία και την συμπάθεια που γεννάει η φαντασία όπως θα έλεγε ο Άνταμ Σμιθ στην εκδοχή του ανθρωπισμού με την μορφή των ηθικών συναισθημάτων. Μιλάμε για την ικανότητα για συμπόνια και για αλληλεγγύη απέναντι στον πόνο του άλλου, για θεραπευτική σύμπραξη, συμμετοχή και δράση. 

Ο πόνος παραμένει μαζί με τον θάνατο. Συχνά θα έλεγε κανείς ότι ο πόνος υπερβαίνει και τον θάνατο ακόμη και μέσα από την εξαιρετική ή τρομερή αγάπη οικείων προσώπων υπερβαίνει τον προσωπικό θάνατο ως εμπειρία δραματική υπαρξιακή.

Ο πόνος είναι ένας μεγάλος απελευθερωτικός παράγοντας όχι μόνο όπως τον είχαν δει οι Ανατολικές φιλοσοφίες και θρησκείες αλλά και όπως τον είχε εντοπίσει ο Εκκλησιαστής στον αρχαίο Ιουδαϊσμό, ή όπως τον είχε αναδείξει ο Χριστός τόσο στους μακαρισμούς όσο και στο δικό του παράδειγμα ή όπως τον είχε δει ο Χριστιανικός μυστικισμός ή πριν από αυτόν η φιλοσοφική σκέψη του Πλάτωνα και των Στωικών. 
Ο πόνος λειτουργεί ως ένας βασικός δάσκαλος της ανθρώπινης ζωής που τον οδηγεί στην ένωση πνεύματος-ύλης, στην αναζήτηση της απελευθέρωσης της εσωτερικής οντότητας από τα δεσμά της αισθητότητας αλλά και της ύλης. Εδώ πρέπει να προσδιορίσουμε πλέον και την αναγκαιότητα της χαράς. 
Η χαρά είναι μια εξελικτική προοπτική γύρω από το γίγνεσθαι και από τον θεμελιώδη παράγοντα της ανθρώπινης μαθητείας, της αυτογνωσίας και της εξέλιξης.

Διδασκόμαστε για την εσωτερική οντότητα – μέσα από τον πόνο και τον θάνατο – και αυτό ήταν και το θεμέλιο των αρχαίων μυστηρίων. Διδασκόμαστε όμως επίσης και για την κοινωνική αλληλεγγύη, για την συμπάθεια και την αβλάβεια σε όλα τα επίπεδα. Διδασκόμαστε για την διάκριση, την απόσπαση, την απάθεια και την αδιαφορία. 
Αναφερόμαστε σε μια αδιαφορία πνευματική, αμερόληπτη απέναντι στον εγωισμό και στην χωριστικότητα, που καλείται να παραμείνει σε ένα καθεστώς υπερβατικής συμπόνιας που μετατρέπεται σε απελευθερωτική διδασκαλία. Αυτή η απελευθερωτική διδασκαλία αφορά την επιστήμη της αφαίρεσης, της συνταύτισης και της θέλησης για το καλό, της σύνθεσης, της αναγνώρισης της ενότητας του εαυτού και της ελευθερίας της συνείδησης από τα πεδία της τροποποίησής της, σε μια καθαρή προσήλωση στο Είναι.

Η αλληλεγγύη και η συμπάθεια έχουν πολύ θεμελιώδη ανθρωπολογικά πεδία. Ο ανιμισμός και ο σαμανισμός είναι αρχαίες καταβολές και κουλτούρες. Τις συναντάμε στην θηρευτική πρακτική των Βουσμάνων – αυτή την πνευματική ανταπόδοση στο θήρευμα – τις συναντάμε στις διατροφικές εξειδικεύσεις ορισμένων λαών και θρησκειών αλλά και σε σύγχρονα φιλοσοφικά ρεύματα πανψυχισμού που αναγεννώνται μέχρι τις μέρες μας όπως από τον Έρβιν Λάσζλοου. [3]  Τις συναντάμε επίσης – και αυτό είναι το παράδοξο που δείχνει το ακατάβλητο του ηθικού όντος και έλλογου όντος, όπως θα έλεγε και ο Εμμανουήλ Καντ – σε ένα φιλελεύθερο και ωφελιμιστή Τζέρεμυ Μπένθαμ που φτάνει ως την αναγνώριση δικαιωμάτων ακόμα και στα αντικείμενα. Δυστυχώς, απέναντι σε μια τέτοια υπέροχη κουλτούρα αντιπαρατάσσεται μια αισθησιακή αφέλεια – καταναλωτική διαφημιστική – τύπου Μπερναίηζ. [4]  

Αυτή η αγοραία κουλτούρα είναι ένα ανάλγητο ον, μια αδιάλλακτη συνείδηση όπως αυτή του Κάρολου Α’ του Στιούαρτ η οποία όπως έλεγε ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι: «δεν θα υπάρξει τίποτα στην επιφάνεια του εδάφους, ή υπόγεια, ή υποθαλάσσια, που δεν θα το καταδιώξουν, που δεν θα το εξαλείψουν ή δεν θα το καταστρέψουν ολοσχερώς».[5] 

Είναι μια διαρκής πτώση, μια διαρκής εξορία από την Εδέμ [6] όπου η επιθυμία γίνεται τιτανική αλλοτρίωση.

Αυτή την άλλη όψη, τη συναντάμε στην αδίστακτη διατροφική θηριωδία μας, στον αδίστακτο πειραματισμό πάνω στα ζώα, στην αδίστακτη συμπεριφορά μας στα φυτά, στα ζώα και στους πόρους της γης, στην προσβολή απέναντι στη Γαία. 

Θεωρητικά, ο πόνος που έχει περάσει η ανθρωπότητα είναι πάρα πολύ μεγάλος. Σε πολύ μεγάλο βαθμό έχουμε αυτοπροκαλέσει τον πόνο αυτό με τον πόλεμο, την κοινωνική αδικία, την φτώχεια, τις αρρώστιες και όλες τις δραματικές καταστάσεις για τις οποίες είμαστε συνυπεύθυνοι. 

Ένα μέρος της οδύνης μας, της αρχαίας οικολογικής μας τραγικότητας, ενυπάρχει στις μνήμες μας και ένα πολύ μεγάλο μέρος της οδύνης, μας το προκαλεί η ίδια η φύση μέσα από τα κύτταρά μας. Μέσα από την οδύνη υπάρχει μια παράξενη σχέση ταύτισης ή απόσπασης ανάμεσα σε αυτό που αισθανόμαστε ως εαυτό και στο σώμα. Πρέπει να ισορροπήσουμε όμορφα, προσεχτικά και με εγρήγορση, με εργασία στον Εαυτό και στην συνείδηση, για να σταματήσουμε τον τραγικό κύκλο της εξωστρέφειας, όπου η εργασία γίνεται μέρος της τραγικότητας και του πόνου σύμφωνα με την κατάρα της πτώσης ή την συνέπεια θα έλεγε κανείς της πτώσης ή στην σύμφωνα με την ορολογία του Χριστιανισμού με τον νόμο της σποράς ή του θερισμού ή με την ορολογία του Ινδουισμού και του Βουδισμού στον κύκλο της Σαμσάρα με τον όρο του Κάρμα.

Η δραματικότητα του ανθρώπινου όντος είναι ιστορικά τεράστια. Αρκεί να σκεφτεί κανείς την οδύνη των πολέμων και την οδύνη εποχών που η ιατρική δεν είχε τα όπλα που είχε στο τελευταίο μισό του 20ου αιώνα και όμως δεν διδαχθήκαμε ούτε στην υπέρβαση του ατομικισμού μας ούτε στην αρωγή μας απέναντι στα άλλα όντα. Βέβαια, υπάρχει στις μέρες μας ένα τεράστιο κίνημα ακόμη και για τα δικαιώματα των ζώων και των φυτών – που πολλές φορές κινείται με όρους υπερβολής χωρίς αίσθηση αναλογίας, μη κατανοώντας αυτό τον παγκόσμιο εξελικτικό μερισμό τον οποίο όχι μόνον ο Βούδας αλλά και άλλοι φιλόσοφοι τον διείδαν.

Από τον πόνο στη συμπόνια
Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ως αδικία την ύπαρξη του πόνου και να παρακάμψει τις βαθύτερες εξελικτικές δυναμικές του.  Κάνοντάς αυτό φτάνει στο να κατηγορήσει το υπέρτατο ον για αυτή την κατάσταση – της «αδικίας» του πόνου – κάτι που ήδη έγινε στην φάση του Διαφωτισμού, αλλά και σε άλλες περιόδους. Το κύριο πρόβλημά μας είναι το πώς να περάσουμε από τον πόνο στην συμπόνια – χωρίς να ωθήσουμε μια ιδιοτέλεια, που είτε θα κρύψει τον πόνο, είτε θα τον απωθήσει τελείως – φροντίζοντας να αναγεννήσουμε τις δυνάμεις της χαράς και της ζωής στον δρόμο μιας εσωτερικής αρμονίας, ισορροπίας και ενάργειας, του μέτρου και της ευγένειάς του στην μεσότητα και στο μέτρο.

Αυτή η στάση απέναντι στον πόνο βρέθηκε πολύ δύσκολα στην ιστορία του ανθρώπου. Για να φτάσουμε από τον αυτοπρόκλητο διαλογιστικό θάνατο του Σανκάρα ως την ισορροπία που προτείνει ο Ωρομπίντο, υπάρχει μια τεράστια και δύσκολη διαδρομή. Σε αυτήν την διαδρομή, οι πνευματικές αρετές εύκολα γίνονται προβλήματα πίστης. Από τον δρόμο που η τεχνολογία ή το προμηθεικό πνεύμα βγάζει τον άνθρωπο από τον ολοκληρωτικά ζωικό κύκλο της τραγικότητας – και του επιτρέπει να αντιμετωπίσει τα ζητήματά του με θεσμούς και με γνώση – μέχρι να καλυφθούν και τα υπαρξιακά ζητήματα και η οντολογική και η πνευματική ασφάλεια όπως θα ΄λεγαν ο Κάρλ Γιούνγκ ή ο Άντονυ Γκίντενς και άλλοι υπάρχει επίσης πολύς δρόμος.

Οι φιλόσοφοι στον Δυτικό Πολιτισμό ενδιαφέρθηκαν για αυτή την πνευματική ασφάλεια. Στοχαστές όπως ο Γκότφριντ Λάϊμπνιτς ή ο Ανρί Μπερξόν, προσπάθησαν να ενοποιήσουν τα ζητήματα στην αντιμετώπισή τους. Ποιητές όπως ο Γουίλιαμ Μπλέηκ ή ο Ρόμπερτ Μπράουνιγκ και ο Ουώλτ Ουίτμανπροσπάθησαν να δώσουν ένα όραμα, μια βιωματική διαφορετική διέξοδο, να υπηρετήσουν αυτό το «Ορφικό πρότυπο» [7] αντιμετώπισης του πόνου όπως θα το αποκαλούσε ο  Λιούις Μάμφορντ με αυτή την μουσική απόλαυση.

Εδώ καλλιεργήθηκαν οι νευρωτικές, οι υστερικές, οι μανιακές, οι αγοραίες κουλτούρες – ο αφελής αισθησιασμός του διαφθορέα, που όπως θα έλεγε ο Σόρεν Κίργκεργκαρντ έγινε εμπόρευμα – ειδωλοποιήθηκαν ως μαζικές κοινωνίες και λειτούργησαν ως παράγοντες των εναλλακτικών κινημάτων που τελικά αλλοτριώθηκαν μέσα από την έλλειψη μέτρου που τις χαρακτήριζε. Τελικά, οδηγούμαστε στην ανάγκη να ανακτήσουμε το μέτρο για κάθε πρότυπο και για το Προμηθεϊκό και για το Ορφικό ή μυστηριακό επίσης.

Ο αυτοβασανισμός των Χριστιανών, οι στρεβλώσεις στο σύστημα των Καστών στην Ανατολή και ένα σωρό άλλα παράλογα στοιχεία, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Αυτό πρέπει να γίνει χωρίς να χάσουμε την διαλεκτική του μέτρου, του μέσου και της αρμονίας καταλήγοντας στην εκτροπή του Ορφικού αλλά και του Προμηθεϊκού στοιχείου στην καθημερινότητά μας. 
Σε αυτήν την περίπτωση οι μηχανές γίνονται «ορφικοί παράγοντες», υποκαθιστώντας την θέση της ορφικής Λύρας, του ορφικού μυστικισμού και του ορφικού μυστηρίου. Εάν συμβεί αυτό, τότε το μέλλον μας δεν προδιαγράφεται ευοίωνο ως προς την αντιμετώπιση του πόνου, αυτού του μεγάλου δάσκαλου της ανθρωπότητας και του ζωικού βασιλείου.

Ο νόμος του αιτίου και του αποτελέσματος δεν αφομοιώνεται, δεν μεταστοιχειώνεται, δεν μετουσιώνεται σε εξέλιξη, σε απελευθέρωση, σε μερισμό με το πνεύμα της ομαδικότητας, της ευαισθησίας και της υπερβατικότητας. Έτσι χάνεται ένα ανθρώπινο παγκόσμιο δυναμικό σε σύγκρουση με το εξελικτικό παράγοντα και το εξελικτικό στοιχείο και όχι μόνο αυτό αλλά αναγεννώνται τα αίτια και τελικά οι κρίσεις που είναι αποτελέσματα των αιτίων. Έτσι ερχόμαστε σε αυτό που ο Σανταγιάννα έλεγε ότι: «εκείνοι που δεν μπορούν να θυμηθούν το παρελθόν είναι καταδικασμένοι να το επαναλάβουν».[8]

Αυτή τη διάσημη φράση που κάποιοι την οικειοποιούνται σφετεριστικά στα πλαίσια ενός ιδεολογηματικού φονταμενταλισμού, απευθύνεται στον ανθρώπινο παράγοντα με έμφαση στην υπαρξιακή διάστασή του και δεν απευθύνεται στα συλλογικά είδωλα, μέσα από τα οποία καθιστούμε την ιστορία τραγικά δραματική. Πόσες και πόσες φορές όμως η ιστορία του Κρέοντα και της Αντιγόνης δεν έχει επαναληφθεί στην ανθρώπινη ιστορία με διάφορες εκδοχές, όταν μάλιστα αυτή έχει και χαρακτηριστικά της θρησκευτικής βαρβαρότητας;

Όλοι σχεδόν οι ιδρυτές των θρησκειών και των συστημάτων προσπάθησαν να εισηγηθούν μια ανθρωπιστική βελτίωση. 
Ο Μωάμεθ εισήγαγε κάποια ανθρωπιστικά πλαίσια τα οποία όμως δεν μπορούσαν να γίνουν ολοκληρωμένα στην εποχή του. 
Ο Χριστός κατήργησε τον λιθοβολισμό αλλά η Ιερά Εξέταση επέφερε το πυρ και τα βασανιστήρια. Ο Μωάμεθ κατήργησε τον θάνατο των πρωτότοκων κοριτσιών αλλά η μοιχεία ή η εικασία μοιχείας για τις γυναίκες – παρά τη βελτίωση της θέσης τους – οδηγήθηκε σε τραγική ιστορική εκδοχή. 
Ο Κομφούκιος κατήργησε την πρακτική της θυσίας των υπηκόων μετά τον θάνατο του ηγεμόνα τους. Στην ιστορία του πολιτισμού του ανθρώπου, η βαρβαρότητα και η μυστηριακότητα είχαν ένα παράξενο ισοζύγιο, ως μια μορφή αυτοδιατήρησης των ισορροπιών και αυτό το βλέπει κανείς π.χ. στους Αζτέκους.
Ταυτόχρονα, όμως, βλέπει και πιο ολοκληρωμένες αρχέγονες κουλτούρες ειρήνης, όπως σε κάποιες Ινδιάνικες φυλές στους Βουσμάνους ή και σε άλλους λαούς. Μένει σε μας να διδαχθούμε έναν ολοκληρωμένο ανθρωπισμό στην αντιμετώπιση του πόνου καθώς έχουμε πολλές – προσωπικές ή όχι – εμπειρίες από την ανθρώπινη ασθένεια. 

Ο πόνος και η σαδομαζοχιστική εκτροπή
Έχουμε πολλές εμπειρίες για την ματαιότητα του κύκλου των φιλοδοξιών, για τις συνέπειες του πλούτου, και της πρόκλησης αδικίας – σε άλλο άνθρωπο ή σε μας. Το παράδοξο είναι ότι είμαστε μόνιμα παγιδευμένοι στο να αισθανόμαστε ως το κέντρο του κόσμου ακόμη και στον πόνο, παρόλο που εκείνο που ο πόνος και ο θάνατος μας διδάσκουν είναι ότι αυτοί αποτελούν καθολικούς κανόνες. 
Παρόλα αυτά κάποιοι εξακολουθούν να αισθάνονται υπέρτεροι στην διαχείριση των συνθηκών του θανάτου – όπως οι πλούσιοι ή οι διάσημοι – και αισθάνονται υπεροχή και ότι αυτή η υπεροχή είναι μια απελευθέρωση Αυτό αποτελεί φυσικά φαντασίωση καθώς ούτε οντολογικά μπορεί να υπάρξει υπεροχή ούτε και στον πόνο. 
Μόνο η συγκριτικότητα ή ο φθόνος απέναντι στον κοινωνικά ανώτερο ή τον κατώτερο οδηγούν σε μια παγίδευση της συνείδησής μας, σε μια ιδιοτελή ιδιοτροπία μας απέναντι στον πόνο και τον θάνατο, συν ότι έχουμε επινοήσει την δυνατότητα πρόκλησης πόνου και θανάτου στους άλλους ανθρώπους και στα άλλα όντα ως «υπεροχή» έναντι αυτών, γιατί είμαστε αιτία πρόκλησής τους. Είμαστε σε έναν κύκλο όπου ο πόνος και ο θάνατος είναι καθολικός κανόνας και απλώς λειτουργούμε σαν τον Τσάρλι Τσάπλιν σε μια Φορντική αλυσίδα παραγωγής αυτού του δράματος βιδώνοντας μια βίδα του, τίποτε άλλο.   

Έχουμε επινοήσει τον πρόωρο θάνατο για τους άλλους και τα άλλα όντα – πέραν των  διατροφικών μας αναγκών – και έχουμε «φροντίσει» ώστε το γεύμα μας να είναι μια τραγικότητα για τα άλλα όντα. Ένα Ταντάλιο γεύμα! Δόθηκε τόση μεγάλη έμφαση στον εξευγενισμό του γεύματος μέχρι που φτάσαμε σε αυτή την υπέρτατη εξιδανίκευσή του στον Μυστικό Δείπνο στον Χριστιανισμό. [9]  Το Δείπνο βέβαια εδώ είναι ένα ιδιαίτερα καταλυτικό στοιχείο και αυτό φαίνεται ακόμη και από την επιλογή του όρου σύντροφος και συντροφικότητα για τον δεσμό. Αυτό είναι μια εξαίρεση από τον κανιβαλισμό, από την θηρευτική μας βαρβαρότητα ο οποίος αποτελεί ένα από τα τρία βασικά ταμπού σύμφωνα με την Φροϋδική θεωρία. [10]

Τελικά ο φόνος είναι ένα είδος ψυχολογικού κανιβαλισμού. Μπορούμε να πούμε ότι είναι ανάρμοστο ότι είναι βίαιο το να συνδέεται με την ηδονή και το άμετρό της κοινωνικά – ενώ θα έπρεπε να δούμε επίσης το πρόβλημα του άμετρου και ψυχικά, ψυχολογικά εσωτερικά. Εξ ου και η αβρότητα και η μετουσίωση – της ηδονής – το μέτρο ή ο ρυθμός στις σχέσεις στο ερωτικό στοιχείο ώστε κάτι που είναι βιολογικό εγγενές στο υπόβαθρό της ζωής να αποσυνδεθεί από την βαρβαρότητα και από τον φόνο. Εδω βλέπουμε την σημασία και την κακοήθεια της σαδομαζοχιστικής εκτροπής.

Έτσι λοιπόν το Δείπνο ακόμη και στο σοσιαλιστικό κίνημα με τον όρο συντροφικότητα αλλά και με την έννοια των συντρόφων και της οικογενειακότητας ως συντροφικότητα ως συντροφική κοινότητα επίσης εισάγουν σταδιακά στοιχεία εκπολιτισμού, εξανθρωπισμού θα λέγαμε ψυχής και πνευματικής μεταρσίωσης μέχρι να φτάσουμε σε μια ολοκλήρωση σε αυτό το σημείο αν φτάσουμε στο οικολογικό Μυστικό Δείπνο.

world 2324014 340 - Σόλων ΜΚΟΟ άνθρωπος ως μεταμορφωτικός παράγοντας του ίδιου και της φύσης
Ο άνθρωπος μπορεί και πρέπει να λειτουργεί ως μεταμορφωτικός, εξελικτικός παράγοντας που εργάζεται για την πνευμάτωση της φύσης, σύμφωνο με το αίτημα του Νίκου Καζαντζάκη [11] και όχι μόνο. Το ίδιο αίτημα θέτει σαφέστατα και ο Ωρομπίντο [12] σε μια προσπάθεια αλλαγής της κουλτούρας και της θεραπείας των στρεβλώσεων της Ανατολικής πνευματικότητας. Το ίδιο θέτουν και πολλοί άλλοι στοχαστές της Δύσης.

Όταν φτάσουμε στην εμπραγμάτωση, στα συστημικά στοιχεία δηλαδή του Δείπνου – που αφορά και την οικονομία της αβλάβειας – τότε πράγματι το Δείπνο και ο κόσμος θα είναι ευχαριστησιακά, όπως θα έλεγε ο Σμέεμαν, διαφορετικά θα διατηρούν την τραγικότητά τους όσες μυστηριακές ευλογίες και αν επινοούμε επάνω στο συμβολισμό του Δείπνου. Η συντροφικότητα λοιπόν είναι μια απελευθέρωση από την κανιβαλικότητα. 

Κάποια στιγμή πρέπει να σταματήσει και η οντολογική κανιβαλικότητα και αυτό είναι θέμα μιας πνευματικής αλχημείας, μιας υπερβατικής αίσθησης ενότητας του όντος στην διαδικασία και στην διακριτικότητα της διατροφής πλέον που πρέπει να φτάσει ως το υλικό πεδίο. Θα απαιτήσει τότε να τρεφόμαστε σαμανιστικά  από τον φιλοσοφικό λίθο ή την φιλοσοφική πέτρα αναδεικνύοντας το γεγονός ότι και εμείς είμαστε ζωντανές πέτρες.

Έτσι θα αναστήσουμε τον Λόγο σε κάθε μορφή και επέκεινα της μορφής. Αυτή θα είναι και η επιστροφή μας ή το τέλος της πτώσης μας σε ένα ολοκληρωμένο κύκλο αλληλέγγυας ευαισθησίας και της υπέρβασή της σε μια σύνθεση που υπερβαίνει την κατανόηση. Τότε θα είμαστε ελεύθεροι τόσο από την τραγικότητα του βίου όσο και από την τραγικότητα της ερμηνείας. 

Η τεχνολογία σιγά σιγά μπορεί να λύσει μερικά ζητήματα με την εξέλιξή της, τη γνώση και τις διαδικασίες στην ύλη, εμείς θα πρέπει να μεγεθύνουμε την μείωση του πόνου όχι μέσα από την ύπνωση ή την πανουργία απέναντι στα θηράματα – έστω και αν αυτά είναι χλόη – αλλά μέσα από ένα μακρινό εξελικτικό δρόμο.  Αυτή την στιγμή προέχει να λύσουμε – εσωτερικά και εξωτερικά – επειγόντως το ζήτημα του ανθρωπιστικού μερισμού και στην συνέχεια το ζήτημα της τραγικότητας της σχέσης μας με το ζωικό βασίλειο. Ας θυμίσουμε ότι τέτοιο ήταν το όραμα ενός Τζέρεμυ Μπένθαμ, ενός ωφελιμιστή, υπό μια άποψη, ηδονιστή και φιλελεύθερο.

Πρέπει να τελειώσουμε την χωριστικότητα, την αποξένωση και την αλλοτρίωση ως  φορέα και φονέα της ελευθερίας μας όπως μας την παρουσιάζει το οικονομικό σύστημα και ο καθημερινός μας ατομικισμός. Τα δύο βασικά μας σημεία αλληλεγγύης, το ζήτημα της υγείας και της θεραπείας και το ζήτημα της προστασίας και της αειφορίας του περιβάλλοντος και της φύσης μαζί με το πνευματικό πεδίο αναζήτησης της υγείας, της ασφάλειας, της ελευθερίας και της αλληλεγγύης είναι το πεδίο μας για άμεση εργασία.

____________________________
ΑΝΑΦΟΡΕΣ 
[1] Ubaldo Nicola, Ανθολογία της Φιλοσοφίας, 2005, εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ, σελ 441,
[2] Roberto Assagioli,  Η ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ, 2010, solon.org.gr ,
[3] Ervin LaszloΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΑΝΗΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑ, 2010, solon.org.gr ,
[4] Αλ Γκόρ, Προσβολή στη Λογική, 2008, εκδόσεις ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, σελ 119,
[5] Leonardo da Vinci, Προφητείες, 2005, εκδόσεις ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ, σελ 69,
[6] Γιάννης Ζήσης, Η ΑΠΟΦΥΓΗ ΤΗΣ ΕΔΕΜ ΚΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ, 2010, solon.org.gr , 
[7] Λιούις Μάμφορντ, Τέχνη και τεχνική, 1997, εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ, σελ 41, 
«ο πρώτος δάσκαλος και ευεργέτης του ανθρώπου ήταν ο Ορφέας και όχι ο Προμηθέας. Ότι ο άνθρωπος έγινε ανθρώπινος όχι επειδή έκαμε υπηρέτη του την φωτιά, αλλά επειδή κατόρθωσε, με τα σύμβολά του, να εκφράσει συντροφικότητα και αγάπη, να εμπλουτίσει την παρούσα του ζωή του με ζωηρές αναμνήσεις του παρελθόντος και διαπλαστικές ενορμήσεις προς το μέλλον, να επεκτείνει και να ενισχύσει εκείνες τις στιγμές της ζωής, που είχαν γι’ αυτόν αξία και νόημα»,
[8] George Santayana, Life of Reason, Reason in Common Sense, Scribner’s, 1905, p. 284, Quotes:Those who cannot remember the past are condemned to repeat it” 
http://www.iupui.edu/~santedit/gsantayanaquotes.html , 
[9] Γιάννης Ζήσης, ΒΙΩΣΙΜΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ, www.solon.org.gr ,
 
[10] Σύμφωνα με την Φροϋδική θεωρία τα τρία βασικά ταμπού είναι: ο κανιβαλισμός, ο φόνος και η αιμομιξία. 
[11] Νίκος Καζαντζάκης, ΠΙΣΤΕΥΩ, 2010, 
[12] ΣΡΙ ΩΡΟΜΠΙΝΤΟ, 2010, solon.org.gr


Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Ημερομηνία ανάρτησης: 28-07-10
Διαβάστε 
εδώ τη συνέχεια στο Β’ Μέρος

Σχετικά άρθρα