Ο ετήσιος τζίρος της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών μόνο στις Η.Π.Α. ξεπερνά το 1,5 τρις δολάρια. Ένα μέρος των τεράστιων κερδών προωθείται προς τα κέντρα αποφάσεων, προκειμένου να μην ψηφιστούν νόμοι εναντίον ανθυγιεινών τροφών και προϊόντων με αμφίβολα για την υγεία συστατικά.
Η δημιουργία παχύσαρκων που έχει λάβει εδώ και χρόνια διαστάσεις επιδημίας στο δυτικό κόσμο, υποστηρίζει μία σειρά άλλων κλάδων οι οποίοι προορίζονται για την καταπολέμησή της.
Έτσι, ενώ η παχυσαρκία ξεκινά από την κακή διατροφή και την έλλειψη άσκησης αφήνοντας τεράστια κέρδη στις εταιρίες τροφίμων, στη συνέχεια μεταφέρεται σε κλάδους όπως τον φαρμακευτικό, τον ιατρικό και οποιονδήποτε άλλο μπορεί να πείσει τον καταναλωτή ότι θα μπορέσει να καταπολεμήσει το πρόβλημα.
Οι όποιες προσπάθειες έγιναν τα τελευταία χρόνια για έλεγχο της κατάστασης προσέκρουσαν πάνω στα εταιρικά συμφέροντα, τα οποία διατηρούν πανίσχυρα λόμπι σε κυβερνητικούς και άλλους φορείς προκειμένου η κατάσταση να παραμένει ανεξέλεγκτη.
Οι Η.Π.Α., χώρα στην οποία το πρόβλημα της παχυσαρκίας έχει λάβει εδώ και χρόνια διαστάσεις επιδημίας αποτελούν το καλύτερο παράδειγμα. Εταιρίες τροφίμων χρηματοδοτούν φορείς και υπευθύνους προκειμένου να καταψηφιστούν ή να μην προωθηθούν νόμοι που αφορούν στην απαγόρευση επικίνδυνων συστατικών που εμπεριέχονται σε τρόφιμα, στον έλεγχο της παιδικής διατροφής στα σχολεία και στην απαγόρευση του γρήγορου φαγητού, του λεγόμενου “junk food”.
Σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ του Reuters τα λόμπι των εταιριών τροφίμων ξόδεψαν περισσότερα από 175 εκατομμύρια δολάρια επί διακυβέρνησης Ομπάμα προκειμένου να επηρεάσουν νομοσχέδια, καμπάνιες και αποφάσεις οι οποίες πιθανόν να έθεταν ελέγχους και περιορισμούς σε εταιρίες και καταναλωτές. Το ποσό είναι διπλάσιο από το αντίστοιχο ποσό που ξόδεψαν οι εταιρίες επί της τελευταίας διακυβέρνησης Τζορτζ Μπους Τζ.
Έτσι, με τα λεφτά να κατευθύνονται σε σωστές τσέπες, καμπάνιες όπως αυτή για περιορισμό του γρήγορου φαγητού στα σχολεία ή η εκστρατεία που σχεδίαζε η κυβέρνηση εναντίον της παχυσαρκίας απέτυχαν παταγωδώς.
Αντιστοίχως διάφοροι νόμοι που προέβλεπαν τον περιορισμό διαφημίσεων γρήγορου φαγητού, την απαγόρευση διαφόρων συστατικών αμφιβόλου προελεύσεως ή άλλοι που θα υποχρέωναν τις κατασκευάστριες εταιρίες να αναγράφουν επακριβώς τα συστατικά των προϊόντων τους, είτε δεν ψηφίστηκαν είτε ψηφίστηκαν χωρίς να είναι δεσμευτικοί.
Σε ένα μόνο παράδειγμα, όταν η παλιά ιδέα για επιπλέον φορολόγηση των αναψυκτικών (ως προϊόντος εκ των βασικών υπευθύνων για την παχυσαρκία) ξαναβγήκε στην επιφάνεια, η εταιρία-κολοσσός του κλάδου Pepsi ξόδεψε σε “παρασκηνιακές πιέσεις” (λόμπι) 40 εκατομμύρια δολάρια προκειμένου να αποφευχθεί η ψήφισή του.
Με τους κυβερνητικούς και πολιτειακούς φορείς πλήρως εναρμονισμένους με τα συμφέροντα των εταιριών η κατάσταση μοιάζει να έχει φύγει τελείως από τον έλεγχο, εξαιτίας και της ασταμάτητης διαφήμισης γρήγορου φαγητού σε όλα τα μίντια και σε κάθε γωνιά της χώρας. Η Michelle Simon του περιβαλλοντικού site Grist, αναφέρει ότι όταν έγιναν προσπάθειες περιορισμού της κατανάλωσης των προϊόντων πίτσας στα σχολεία, τα λόμπι “κατάφεραν” να παρουσιάσουν τα προϊόντα πίτσας περίπου ως “λαχανικά”. Κάτι αντίστοιχο είχε γίνει επί εποχής Ρήγκαν με τα προϊόντα κέτσαπ. [1]
Όμως, δεν είναι μόνο οι εταιρίες τροφίμων και ποτών που ωφελούνται από αυτή την κατάσταση. Όσο περισσότεροι οι παχύσαρκοι και όσο δυσχερέστερη η κατάστασή τους, τόσο περισσότερα τα κέρδη για άλλους κλάδους.
Πρώτος, ο φαρμακευτικός και ο ιατρικός. Εκατομμύρια δολάρια δαπανώνται από τους παχύσαρκους προκειμένου να μετριάσουν τις συνέπειες της παχυσαρκίας, σε προσπάθειες αδυνατίσματος, σε θεραπείες κάθε είδους η -στη χειρότερη περίπτωση- στην περίθαλψή τους. Εκτιμάται ότι οι ιατρικές υπηρεσίες που σχετίζονται με την παχυσαρκία παρουσιάζουν ετήσιο τζίρο 190 δις δολαρίων, ξεπερνώντας, πλέον, κατά πολύ τις αντίστοιχες δαπάνες για τους καπνιστές -κάποτε ο φόβος και ο τρόμος των ασφαλιστικών εταιριών και φορέων.
Ο κύκλος είναι ατελείωτος, περνά από κλάδους όπως αυτός της απλής αλλά και της αθλητικής ένδυσης και των αθλητικών ειδών μέσω ινστιτούτων αδυνατίσματος, γυμναστηρίων, κτλ. για να …ξαναγυρίσει σε αυτόν των τροφίμων και των ποτών, με τις ίδιες εταιρίες που μετατρέπουν κάποιον σε παχύσαρκο, να είναι έτοιμες τώρα να του προσφέρουν προϊόντα για δίαιτες!
Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό η αγορά “εκτιμά ιδιαιτέρως” αυτή την κατάσταση, αφού ένας τέτοιος κύκλος κέρδους για τις εταιρίες δεν μπορεί να πάει χαμένος.
Παρόλα αυτά ειδικοί εκτιμούν ότι οι εργατοώρες που χάνονται, η μειωμένη παραγωγικότητα λόγω παραμέτρων άμεσα ή έμμεσα σχετιζόμενων με την παχυσαρκία, και οι ασθένειες που σχετίζονται με αυτή, μακροπρόθεσμα αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες “οικονομικές απειλές”.
Μόνο στις Η.Π.Α οι παχύσαρκοι (δείκτης μάζας σώματος άνω του 30) έχουν τριπλασιαστεί από το 1960, ενώ οι υπερβολικά παχύσαρκοι (δείκτης μάζας σώματος άνω του 40) έχουν εξαπλασιαστεί. Οι απλώς υπέρβαροι (δείκτης μάζας σώματος 25-29,9) σε σταθερά ποσοστά βρίσκονται στο 34% (32 το 1961).
Αν και αποτελούν ακραίο παράδειγμα, οι Η.Π.Α. δεν είναι μόνες σε αυτόν τον κόσμο παχυσαρκίας: μεγάλες αυξήσεις παρατηρούνται και στις ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και σε χώρες όπως η Ελλάδα η οποία καταλαμβάνει την πρώτη θέση πανευρωπαϊκά σε παχύσαρκα παιδιά με το 25% να είναι παχύσαρκο. Σε ποσοστό πληθυσμού η χώρα, η οποία μάλιστα υποτίθεται ότι φημίζεται για την “υγιεινή” διατροφή της, καταγράφει 35% υπέρβαρους και 22,5% παχύσαρκους καταλαμβάνοντας πανευρωπαϊκά μία από τις υψηλότερες θέσεις. [2]
Παγκοσμίως πριν το 1980 οι παχύσαρκοι δεν ξεπερνούσαν το 10%. Τώρα έχουν ξεπεράσει το 50% στον ανεπτυγμένο κόσμο. [3]
Για την επιβολή των επιχειρήσεων τροφίμων και ποτών στις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης δείτε σχετικά:
-”Η ασφάλεια των τροφίμων στα χέρια ‘εξαρτημένων’ ειδικών;”
Αναφορές:
[1] Michelle Simon, “How did pizza become a vegetable? Blame lobbyists”, Grist, 18 Νοεμβρίου 2011,
[2] Μαρία Κολοτούρου, “Παιδική παχυσαρκία: Γιατί η Ελλάδα πρωτοπορεί;” , Ελευθεροτυπία, 13 Απριλίου 2010,
ΑPN, “Η Ελλάδα πρώτη στην Ευρώπη σε ποσοστά παχυσαρκίας”
[3] Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, “Obesity and the Economics of Prevention: Fit not Fat”
Πηγές: Reuters, Grist
Φωτό:wikipedia
Άρης Καπαράκης,
Συνεργάτης της ΜΚΟ Σόλων
aris@solon.org.gr
3 Μαΐου 2012
