Η κρίση της Δύσης είναι μια κρίση «στενότητας» δυνάμεως. Αυτή η στενότητα θα φέρει στην επιφάνεια κοινωνικές ζυμώσεις οι οποίες είχαν απενεργοποιηθεί. Τις τελευταίες δεκαετίες η Δύση βίωσε μια περίοδο απενεργοποίησης του ανθρώπινου παράγοντα -της συναισθηματικής, ψυχολογικής ή διανοητικής δυναμικής του- μέσα από μια πορεία θεσμικής ομαλοποίησης και οικονομικής ευημερίας. Η ευημερία αυτή λειτουργούσε και τροφοδοτικά δυαδικά:
i) από τον ιθαγενή κύκλο της αγοράς και της δημοσιονομικής δυναμικής
ii) από τον εξωγενή κύκλο της αγοράς που μέχρι σχετικά πρόσφατα είχε στοιχεία ενός αποικιοκρατικού ιμπεριαλισμού ή μιας στρέβλωσης των κανόνων της ελεύθερης αγοράς από τη διαπραγματευτική δυναμική των πολυεθνικών εταιρειών
H δυναμική της Δύσης που βασίστηκε τόσο στον οικονομικό ιμπεριαλισμό όσο και στην ενδογενή στήριξη της αγοράς ως ζήτηση και στο πεδίο της δημοσιονομικής επάρκειας φθίνει.
Ποιες είναι οι συνέπειες αυτής της παρακμής;
1.Απορύθμιση του κύκλου της επιθυμίας
Ο κύκλος της επιθυμίας έχει διεγερθεί από τους δημιουργούς συναίνεσης και έχει στραφεί στην κατανάλωση. Το σημερινό κοινωνικό πρότυπο είναι καθαρά καταναλωτικό. Ο κύκλος της επιθυμίας δεν είναι μόνο οικονομικός αλλά εκτονώνεται κυρίως στην οικονομία. Η οικονομική στενότητα θα προκαλέσει κρίση στο καταναλωτικό πρότυπο ζωής και θα φέρει στην επιφάνεια την αναγνώριση του γεγονότος της υποβάθμισης του προσώπου και του ψυχισμού του.
2.Αναδιανομή της εξουσίας για την ελευθερία
Η απορύθμιση του σημερινού καταναλωτικού κύκλου της επιθυμίας έρχεται ταυτόχρονα με μια τροχιά αλλαγής του συστήματος στοχεύοντας στην αναδιανομή της εξουσίας, στη χάραξη μιας πορείας βημάτων απελευθέρωσης και ανάπτυξης μιας νέας εσωτερικής ποιότητας στον άνθρωπο. Η ελπίδα είναι ότι σταδιακά η προσπάθεια θα εστιάζεται στη λύση των προβλημάτων διαμέσου της εσωτερικής ποιότητας του ανθρώπου και από κει να ανατροφοδοτείται η συστημική δυναμική κατ’ αντιστροφήν της διαδικασίας που μέχρι τώρα λειτούργησε στο πρότυπο ανάπτυξης και ισχύος της Δύσης.
Το οικονομικό σύστημα θέλει να κρατήσει μέσα του όλη τη δυναμική της ρύθμισης της κρίσης. Θέλει να κρατήσει μέσα του τις μεγάλες μαζικές ιδέες που προσπαθούν να απορροφήσουν τις διαρροές της επιθυμίας και της ζωτικότητας σε ένα πεδίο μαζικότητας και αγοράς. Όμως, όλο και πιο πολύ στη Δύση θα γίνεται δυσχερής η ικανότητα της να κρατάει τον κύκλο της επιθυμίας μέσα στο αγοραίο οικονομικό πεδίο και στο πεδίο των μαζικών ιδεών.
Η δυναμική του προσώπου θα πρέπει να αναδειχθεί -και θα αναδειχθεί εκ των πραγμάτων- μέσα από την κρίση. Η κρίση αυτή θα πρέπει να μας οδηγήσει στην αναζήτηση μιας νέας εσωτερικής ποιότητας παράλληλα με μια νέα ποιότητα ελευθερίας που θα συνδυαστεί με αλλαγές του συστήματος, με τη αναδιανομή της εξουσίας και με τη συστημική επαναρρύθμιση.
Τελικά η πορεία της Δύσης προς τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, τον Ψυχρό πόλεμο και την μεταψυχροπολεμική εποχή έως σήμερα θα μπορούσε να ειδωθεί μέσα από το διλληματικού χαρακτήρα απόσπασμα της ομιλίας του φιλόσοφου Έντμουντ Χούσσερλ, που έδωσε το 1935 στη Βιέννη και το οποίο παραμένει επίκαιρο και σχεδόν προφητικό:
«Η κρίση της ευρωπαϊκής ύπαρξης έχει μόνο δύο διεξόδους:
-
είτε την έκπτωση της Ευρώπης και την αποξένωσή της μακριά από το οικείο της ορθολογικό νόημα της ζωής, δηλαδή την κατάπτωσή της σε εχθρότητα απέναντι στο πνεύμα και σε βαρβαρότητα,
-
είτε την αναγέννηση της Ευρώπης μέσα από τη φιλοσοφία και χάρη σε έναν ηρωισμό του λόγου που θα υπερβεί οριστικά τον νατουραλισμό» [1]
Συνοψίζοντας
Η κρίση που βιώνει η Δύση -στο πεδίο της εξουσίας, της ισχύος, της πολιτικής και της οικονομίας- θα επιφέρει με τη σειρά της μια βαθιά κρίση στη ρύθμιση του κύκλου της επιθυμίας και αυτό θα οδηγήσει σε μια ανθρωπολογική ανασυγκρότηση. Αυτό είναι ένα βασικό στοιχείο το οποίο θα λειτουργήσει καταλυτικά στη διαμόρφωση της Δύσης του αύριο.
Αναφορές
[1] Έντμουντ Χούσερλ, “Η κρίση του ευρωπαίου ανθρώπου”, εκδόσεις Έρασμος, 1991, σελ63
Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας
Το παρόν άρθρο αποτελεί μέρος του Δοκιμίου “Η κρίσιμη μετεξέλιξη και επανιστορικοποίηση της Ελλάδας“
Φωτογραφία: wikimedia
Πρώτη δημοσίευση: 23 Δεκεμβρίου 2011
