ΠΟΣΟ ΠΙΘΑΝΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΧΙΡΟΣΙΜΑ; (του Αλέξανδρου Μπέλεση)

Hiroshima october 1945 - Σόλων ΜΚΟ Έχοντας περάσει τόσες δεκαετίες από τον Β Παγκόσμιο πόλεμο, στρατιωτικές πράξεις όπως η ρήψη των πυρηνικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι ή οι μαζικοί αεροπορικοί βομβαρδισμοί των πόλεων συνεχίζουν να σοκάρουν για τα καταστροφικά τους αποτελέσματα.

Μπορεί να μην έχει συνειδητοποιηθεί αλλά οι μαζικοί συμβατικοί βομβαρδισμοί κατά το τέλος του πολέμου ήταν περισσότερο καταστροφικοί από τις πυρηνικές βόμβες.

Αρκεί για αυτό η δήλωση του διοικητή των δυνάμεων βομβαρδιστικών της 20^ης Αεροπορικής Δύναμης, των ΗΠΑ Λε Μέι ότι:
«την νύχτα 9^ης προς 10^ης Μαρτίου 1945, πυρπολήσαμε, βράσαμε και ψήσαμε μέχρι θανάτου πολύ περισσότερους ανθρώπους από όσους εξαερώθηκαν στην Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι» [1]

Να θυμίσουμε ότι τον μαζικό βομβαρδισμό πόλεων τον ξεκίνησαν οι Γερμανοί. Ανταπάντησαν οι Βρετανοί επιδιώκοντας την καταστροφή της βιομηχανικής υποδομής της Γερμανίας τους οποίους εξανάγκασαν να απασχολήσουν 1.200.000 Γερμανούς στρατιώτες στην επάνδρωση της αεράμυνάς, αριθμός που θα μπορούσε να μάχεται στο Ανατολικό μέτωπο, και «να κάνει τη διαφορά».

Μια νίκη των Ναζί μεταξύ των άλλων θα είχε ως συνέπεια να εφαρμοστούν τα σχέδια δημιουργίας μιας Ευρώπης από ημιαγράμματους σκλάβους από Σλάβους και άλλες «υπανάπτυκτες» φυλές μιας και είχαν αποφασίσει ότι η «διδασκαλία ανάγνωσης» θεωρούνταν περιττή για αυτούς! [2]

Στον απολογισμό αυτού του πολέμου θα πρέπει να συνυπολογιστεί το γεγονός των μαζικών βομβαρδισμών με το πυροβολικό, την πυρπόληση, και τα ελαφρά αεροσκάφη διώξεως. Οι γερμανοί και οι Ιάπωνες μπορεί να μην μπόρεσαν ποτέ να καταφέρουν τόσο συντριπτικά πλήγματα στις πόλεις και στους αμάχους με μεγάλα αεροσκάφη αλλά τα κατάφεραν «περίφημα» με όλα τα υπόλοιπα μέσα μη εξαιρουμένων των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Το Λένινγκραντ και το Στάλινγκραντ ισοπεδώθηκε από τους Γερμανούς με πιο «αργούς» ρυθμούς και το 1.000.000 ρώσοι νεκροί στρατιώτες αλλά κυρίως εγκλωβισμένοι πολίτες που θρηνήθηκαν μόνο στην πρώτη πόλη αρκούν για να αναλογιστούμε τα μεγέθη της καταστροφής.

«Όποιος ξεχνά την ιστορία του είναι υποχρεωμένος να την ξαναζήσει» [3]
Οι στρατηγικοί βομβαρδισμοί επανεξετάζονται σήμερα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Οι αναθεωρητικές απόψεις χωρίζονται σε δύο γενικές κατευθύνσεις:
Η μία πλευρά, ακολουθώντας το γενικότερο πνεύμα καλής θέλησης, της εποχής, επιχειρηματολογεί υπέρ της άποψης ότι και οι Σύμμαχοι ήταν αρκούντως βάρβαροι. Ξεχνάνε ότι τότε δεν υπήρχαν βόμβες λέιζερ, εκτός και εάν εννοούν ότι τα στρατιωτικά εργοστάσια των Ναζί θα τα σταματούσαν με τη ρίψη φυλλαδίων που ρίχνονταν με τα βομβαρδιστικά.

Η άλλη πλευρά, επιχειρηματολογεί υπέρ της άποψης ότι οι Σύμμαχοι υπήρξαν τόσο βάρβαροι ώστε εξισώνονται ηθικά με τις χώρες του άξονα ή και τις δικαιώνουν κιόλας! Γιατί όμως προσπερνιέται με ευκολία ή με ειρωνεία το δίλλημα «1.000.000 νεκροί Αμερικανοί για την κατάληψη της Ιαπωνίας ή ρήψη πυρηνικών βομβών;» που έθεσε ο Μακ Άρθουρ στην πολιτική ηγεσία; Μήπως αυτοί που το ισχυρίζονται αυτό θα έπρεπε να αναλογιστούν με ειλικρίνεια το εάν θα είχαν την ίδια γνώμη ως στρατιώτες που θα αποβιβάζονταν στην Ιαπωνία; Εκτός και εάν κατά βάθος πρόσκεινται σε αυτούς που θεωρούσαν ότι οι Ναζί και οι Ιάπωνες είναι «πολύ μακριά για μας», περιμένοντας όμως να τους καταπιεί ο φασισμός ο οποίος θα είχε καταλάβει προηγουμένως ολόκληρο τον κόσμο.

Φαίνεται πως 65 χρόνια είναι για μερικούς αρκετά για να μην μπορούν να διακρίνουν ανάμεσα στον θηριώδη ολοκληρωτισμό των δυνάμεων του άξονα -και τον τρομακτικό κίνδυνο που αντιπροσώπευαν για τον πολιτισμό- και στην γεωπολιτική ιδιοτέλεια των Συμμάχων. Παρόλα αυτά κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει την τεράστια διαφορά ανάμεσα στις ηγεσίες τους.

Την ίδια στιγμή που ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ διακήρυττε τις τέσσερις ελευθερίες [4] για όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από φυλή, χρώμα και εθνικότητα η ηγεσία του άξονα σχεδίαζε την εισβολή στην Ρωσία και -βάσει της κλοπής των 7.000.000 τόνων σιτηρών το χρόνο από αυτήν- προέβλεπε πως «πολλές δεκάδες εκατομμύρια θα πεθάνουν από την πείνα» και ότι «ο πληθυσμός θα πρέπει να τραφεί με τις σέλες των Κοζάκων» θεωρώντας τους όντα ανάξια λόγου. [5] Για να μην αναφέρουμε τις ρατσιστικές αρχές της Ιαπωνίας και πρακτικές αφανισμού των πληθυσμών της Ασίας που κατέλαβε.

Πλάνη, γοητεία, αναβλητικότητα δράσης και πόλεμος
Για έναν αριθμό ανθρώπων ο μεγάλος πόλεμος υπήρξε ένα διδακτικό εμπεδωμένο μάθημα. Ο πόνος και ο πόλεμος κατέστρεψαν σε μεγάλο βαθμό τις ψευδαισθήσεις χωριστικότητας και ρατσισμού. Χαρακτηριστική είναι η φράση των Γερμανών στρατιωτών στο ανατολικό μέτωπο ότι «οι σκύλοι πολεμούν σαν λιοντάρια» αναφερόμενοι στους -μέχρι την εμπειρία των μαχών- «υπανάπτυχτους» Σλάβους Ρώσους. [6] Απέκτησαν σεβασμό γ’ αυτούς μέσα από τα πεδία των μαχών.

Για αρκετούς ανθρώπους έγινε βιωματικά αντιληπτό πως το να «σφυρίζεις αδιάφορα» στην αναδυόμενη κουλτούρα του ολοκληρωτισμού είναι πολιτική στρουθοκαμηλισμού. Είναι το ίδιο ανόητο με την επιλογή της αναβλητικότητας απέναντι στο θέαμα μιας εστίας φωτιάς στο σπίτι του γείτονα. Έγινε αντιληπτή η ευθύνη της σκέψης, της συζήτησης και της ελευθερίας, και ότι είναι καλύτερα να πολεμά κάποιος έγκαιρα τον ολοκληρωτισμό –κάθε είδους- και τον φόβο με τον λόγο, παρά φυγοπονώντας και αναβάλλοντας την δράση να αναγκάζεται να πολεμά στα πεδία των μαχών ή της σύγχρονης θεσμικής εκτροπής. [7]

Dresden 1945 Ruinen - Σόλων ΜΚΟ Λέγεται συχνά πως η ιστορία γράφεται από τους νικητές. Αυτό δεν θα έπρεπε να μειώσει την αντιπάθειά μας στον ναζισμό και το φασισμό, αλλά να μας προβληματίσει μήπως δεν έχουμε σταθεί με επαρκή αυτογνωσία απέναντι στην ζωή. Μήπως το γεγονός ότι τον μεγάλο πόλεμο ακολούθησε ο λεγόμενος «ψυχρός» είναι ένδειξη ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων εξακολουθεί να παράγει συλλογικούς εφιάλτες; Μήπως εξακολουθούμε να διακατεχόμαστε από αριθμό ψευδαισθήσεων που θα κατασταλάξουν αναπόφευκτα ένα νέο πόλεμο; Θα επιλέξουμε τον δρόμο της αυτογνωσίας και αυτομάθησης ή της οδυνηρής εμπειρίας μιας νέας καταστροφής; [8]

Η ευθύνη της σκέψης
Κάθε σκέψη έχει μια δυναμική. Ο Roberto Assagioli αναφέρει πως «εικόνες, διανοητικές μορφές και ιδέες τείνουν να δημιουργήσουν τις φυσικές εκείνες συνθήκες και εξωτερικές πράξεις, οι οποίες αντιστοιχούν σε αυτές» [9] Αυτό δεν αποτελεί μέρος βαρετής διδασκαλίας της ψυχολογίας αλλά προειδοποίηση ισάξια της συνειδητοποίησης του νόμου της βαρύτητας και του τι θα ακολουθήσει η αψήφηση του με μια απόπειρα βουτιάς από την ταράτσα του σπιτιού. Συναισθήματα, σκέψεις και φιλοσοφίες που βασίζονται στο μίσος, στην χωριστικότητα, στην προβολή όλων των σφαλμάτων στους άλλους, υιοθετούν ένα επικίνδυνο ολοκληρωτισμό που σκοτώνει τις οικογενειακές, εθνικές, και παγκόσμιες ανθρώπινες σχέσεις.

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον η μελέτη των εικόνων και του ψυχισμού που προτιμούσαν οι πολίτες της δημοκρατίας της Βαϊμάρης -που προηγήθηκε της ανόδου του Ναζισμού στην Γερμανία- για να εστιάσουν την προσοχή τους.

  1. Το μυθιστόρημα μπεστσέλερ της εποχής ήταν το «Volk ohne Raum, Λαός χωρίς χώρο», «εξέφραζε μια επικρατούσα αίσθηση κλειστοφοβίας   … για τον ανεπαρκή ζωτικό χώρο». [10]
  2. Τα πολιτικά βιβλία γεννούσαν κινήματα έχοντας «σκόπιμα ασυνάρτητες ετικέτες» «απόπειρες να ξεφύγουν από την παραδοσιακή πολιτική ορολογία, .. μαρτυρούσαν μια διεστραμμένη απόλαυση  με το παράδοξο, …θανάσιμη επίθεση στο Λόγο». [10]
  3. Κυκλοφορούσαν δημοφιλή αντισημιτικά, αντισλαβικά και άλλα ρατσιστικά βιβλία που απέδιδαν το φταίξιμο της οικονομικής στενότητας αποκλειστικά έξω από τους ίδιους, οι οποίοι φέροντας ως θύματα των καταστάσεων.

Γιατί να απορεί κανείς για την άνοδο του Ναζιστικού κόμματος στην εξουσία μετά από αυτή την μακρόχρονη πυροδότηση της χωριστικότητας στη σκέψη;

Με ένα βιαστικό συμπέρασμα θα κατέληγε κάποιος στο ότι για ένα καλύτερο κόσμο αρκούν κουλτούρες μη βίας. Όμως ακόμη αναμένει απάντηση το ερώτημα: «τι μπορεί να σταματήσει έναν στρατιωτικό, θρησκευτικό ή οικονομικό ολοκληρωτισμό;» Η μεταπολεμική πολιτική της μη βίας του Γκάντι μπορεί να πέτυχε απέναντι στην Μεγάλη Βρετανία της ανεξαρτησία της. Το τι θα πετύχαινε όμως απέναντι στον Ναζισμό μπορούμε να το συμπεράνουμε από την σχεδόν αδιαμαρτύρητη εξαφάνιση ανθρώπων στις ομαδικές εκτελέσεις αθώων –«αντίποινα»- και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Η ευθύνη της σκέψης βαρύνει όλους οι διανοούμενοι όμως έχουν μεγαλύτερο βάρος να σηκώσουν Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν διαπιστώνει γράφοντας στον Φρόυντ για τον Β παγκόσμιο πόλεμο:
«Σύμφωνα με τις δικές μου εμπειρίες είναι μάλλον η λεγόμενη –διανόηση- αυτή που υπόκειται πιο εύκολα στις επιρροές της μαζικής προπαγάνδας, διότι συνήθως δεν αντλεί άμεσα από τα βιώματά της, αλλά μπορεί να επηρεαστεί ευκολότερα και πληρέστερα με έμμεσο τρόπο, μέσω εντύπων» [11]

Ο Σίγκμουντ Φρόυντ από την μεριά του σχολιάζει:
«η ανατροφή ενός ανώτερου στρώματος αυτοτελώς σκεπτόμενων ανθρώπων, που αγωνίζονται για την αλήθεια, θα έπρεπε να γίνεται με περισσότερη φροντίδα από ότι μέχρι τώρα. Είναι αυταπόδεικτο ότι οι υπερβάσεις των κρατικών δυνάμεων και η απαγόρευση της σκέψης εκ μέρους της εκκλησίας δεν ευνοούν διόλου μια τέτοια ανατροφή.
Ιδανική κατάσταση θα ήταν φυσικά μια κοινότητα ανθρώπων που έχουν υποτάξει την ορμητική τους ζωή στην δικτατορία του Λόγου.» [12]

Αναζητώντας διέξοδο από την ανθρώπινη καταστροφικότητα
Στον αντίποδα των χωριστικών ερμηνειών της ζωής κινείται ένα θεραπευτικό κίνημα καλής θέλησης που αναζητά μια «θεωρία που να συνθέτει τα πάντα» και που να αναγνωρίζει την πνευματική συμβολή όλων των γραμμών σκέψης. Όπως μας λέει ο καθηγητής φιλοσοφίας Oliver Reiser:
«Αν επιθυμούμε να αποφύγουμε την επανάληψη των τραγωδιών του παρελθόντος, πρέπει να κατανοήσουμε το παρελθόν-και μετά να το υπερβούμε» και προσθέτει: «η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια κοινωνική αποσύνθεση, η οποία δύναται να παρεμποδισθεί μόνο εάν εγκαθιδρυθεί μια νέα σύνθεση στη βάση του υπάρχοντος υλικού και εάν νέες αρχές θεσπισθούν. Πρέπει ενσυνείδητα να δημιουργήσουμε μια νέα σύνθεση, ένα πλανητικό τρόπο του σκέπτεσθαι και συναισθάνεσθαι, η οποία θα είναι για τον επόμενο αιώνα ό,τι ο Σχολαστικισμός για το μεσαίωνα και ό,τι ο Μαρξισμός για το μισό του σύγχρονου κόσμου». [13]

Η επιλογή της προσκόλλησης σε ερμηνείες της ζωής -οι οποίες μπορεί να είναι θαυμάσιες- και συνεπώς η άρνηση της πληρέστερης καταγραφής της ζωής αποτελεί την πρωταρχική δολοφονική πράξη μας. Η άρνηση αυτή μπορεί κάποια στιγμή να είναι απέναντι στην αναδυόμενη ταύτιση με το Όλο και την επακόλουθη αναπροσαρμογή των πρωτευουσών αρχών που καθορίζουν τις προτεραιότητες της καθημερινής ζωής. Ότι συμβαίνει στην καθημερινή ζωή, στην αγορά, αποτελεί καταστάλαξη αυτών των επιλογών.

Συμπέρασμα
*Οι στοχασμοί και η δημιουργική φαντασία είναι μεγάλης και πρακτικής σημασίας παράγοντες διαμόρφωσης του μέλλοντος.

*Οι διάφοροι ολοκληρωτισμοί –σύγχρονοι και παλιοί- είναι όπως κάθε σκέψη σαν τα αέρια του θερμοκηπίου. Δεν γνωρίζουν σύνορα και επηρεάζουν όλο το σύστημα. Πρέπει να απασχολούν έγκαιρα όλους τους πολίτες του κόσμου ανεξάρτητα από το που αυτές εμφανίζονται.

*Ο ολοκληρωτισμός περιορίζεται με τη θέληση για το κοινό καλό. Χρειάζεται μια επαρκής πνευματική «δυναμική προοπτικής» ικανή να διασκορπίσει την δυναμική διασποράς των δυνάμεων του φόβου και της ωμής δύναμης από μεριάς των κάθε είδους ολοκληρωτικών δυνάμεων. Έχει σημασία η διάδοση της εικόνας ενός βιώσιμου σχεδίου για το μέλλον απέναντι στα σχέδια που βασίζονται στην χωριστικότητα και την επιβολή.

*Ο ολοκληρωτισμός της επιθυμίας και του φόβου είναι ο πιο ύπουλος και ο πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμος. Έχει καταλυτικές συνέπειες στην καθημερινή ζωή και στην τύχη της ανθρώπινης κοινωνίας. Η επιθυμία μας είναι το δόλωμα για τον έλεγχό μας από μια μικρή μειονότητα πανουργίας από την «πυραμίδα στρεβλής υπανάπτυξης» της Δημοκρατίας μας. [14 ]

*«Η συμφιλίωση της ευθυμίας και του βαθύτερου δημιουργικού στοχασμού – παρά τις όποιες προβοκάτσιες ενός ψυχισμού δραματοποίησης ή διασκεδαστικής λήθης – είναι το απαιτούμενο αφετηριακό εγχείρημα που ανταποκρίνεται τόσο στην ανάγκη της επάρκειας της «Μέσης Οδού»όσο και της τοποθέτησή μας σε σωστό σημείο και κατεύθυνση, με σωστή μέθοδο.» [15]

_________________________
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
[1] Hastings Max, “Νεμεσις, η μαχη της Ιαπωνίας”, 2009, εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ,
[2] Rees Laurence, “Άουσβιτς οι Ναζί και η «Τελική Λύση”, 2005, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ, σελ. 44,
Έγραφε ο Χίμμλερ: «Ο μη γερμανικός πληθυσμός των ανατολικών εδαφών δε θα πρέπει να λάβει οποιαδήποτε εκπαίδευση ανώτερη της στοιχειώδους. Αντικείμενο αυτής της στοιχειώδους εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι μονάχα η διδασκαλία απλής αριθμητικής έως το 500 το πολύ, πώς να γράφουν το όνομά τους, ότι είναι εντολή του θεού να υπακούουν τους Γερμανούς, να είναι ειλικρινείς, να δουλεύουν σκληρά και να φέρνονται καλά. Θεωρώ περιττή την διδασκαλία της ανάγνωσης»
[3] Santayana George, Life of Reason, Reason in Common Sense, Scribner’s, 1905, p. 284, Quotes:“Those who cannot remember the past are condemned to repeat it”
http://www.iupui.edu/~santedit/gsantayanaquotes.html ,
[4] ΟΙ “ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ” ΤΟΥ ΦΡΑΓΚΛΙΝΟΥ ΡΟΥΣΒΕΛΤ, 2010, www.solon.org.gr
[5] Beevor Antony, “Στάλινγκραν”τ, 2004, εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗ, σελ. 43,
[6] το ίδιο, σελ. 285,
[7] Ιωάννη Ζήση, ΠΩΣ ΣΤΗΘΗΚΕ Η “ΠΥΡΑΜΙΔΑ” ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΗΣ ΕΚΤΡΟΠΗΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ , 2010, www.solon.org.gr ,
[8] Ιωάννη Ζήση, ΚΡΙΣΗ: ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΙΣΙΟΔΟΞΑ ΣΕΝΑΡΙΑ , 2010,www,.solon.org.gr
[9] Assagioli Roberto, ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ & ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΖΩΗΣ
[10] Γκάιυ Πήτερ, “Η Πνευματική Ζωή στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (Γερμανία 1919-1933)”, 1010, εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ, σελ. 73,
[11] Φρόυντ Σίγκμουντ, “Για τον πόλεμο και τον Θάνατο”, 1998, εκδόσεις ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ σελ. 86,
[12] ο.π. σελ. 76,
[13] Reiser Oliver, Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΩΣ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ, 2009, .solon.org.gr www
[14] Ιωάννη Ζήση, H ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΤΗΣ ΣΤΡΕΒΛΗΣ ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η’ ΤΗΣ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, 2010, .solon.org.grwww
[15] Ιωάννη Ζήση, Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ_Β’ , 2010, www.solon.org.gr

Αλέξανδρος Μπέλεσης,
Μέλος της ΜΚΟ Σόλων
info@solon.org.gr

Ημερομηνία ανάρτησης: 05-08-10

Φωτό: wikimedia

Οι παρακάτω φράσεις είναι μια εξαιρετική πηγή σοφίας, έμπνευσης, αλλά και πρακτικών συμβουλών.

1. «Ξέρουμε τι είμαστε, αλλά δεν ξέρουμε τι θα μπορούσαμε να είμαστε.» Οφηλία στον Άμλετ
Ο Σαίξπηρ έγραψε την παραπάνω φράση. Τι θα μπορούσαμε να είμαστε; Γνωρίζουμε την σημερινή ταυτότητά μας, αλλά θα μπορούσαμε να γίνουμε όπως θα θέλαμε να είμαστε. Η άποψη ότι δεν υπάρχουν όρια για τις δυνατότητές μας είναι πράγματι θαυμάσια και θα μπορούσε να είναι οδηγός στην ζωή μας.