 Η Δυναμική της Μικρής Κλίμακας και η Ανάπτυξή της1. Η μεγάλη κλίμακα Όπως έχει αναπτυχθεί η κρίση -στον βαθμό που δεν προβαίνουμε σε μια συντακτική δημιουργική πολιτική- έχει υπερβεί τις δυνατότητες του ανθρώπινου παράγοντα. Το σύστημα και οι λειτουργίες της μεγάλης κλίμακας λειτουργούν σε μήκος χρόνου ως επιδεινωτικοί παράγοντες της κρίσης. Ακόμη και παράγοντες της διεθνούς οικονομικής πολιτικής -που ανήκουν στην πλέον συντηρητική γραμμή σκέψης- έχουν διαβλέψει την κρίσιμη ανεπάρκεια του χρηματοοικονομικού συστήματος. Το παράδοξο είναι ότι αυτή η διαπίστωση δεν κεφαλαιοποιείται από τη συντεταγμένη -κοινοβουλευτικά κομματικά- πολιτική δεν επηρεάζει τις αποφάσεις της. Η λατρεία, η λαγνεία της εξουσίας παρουσιάζεται ως πάθος υπηρεσίας των λαών, των κοινωνιών, και ως πάθος ευφυούς αποδοτικότητας στη διακυβέρνηση, στη διαχείριση των κοινωνικών θέσεων και συστημική διαπραγμάτευσή τους. Η μεγάλη κλίμακα χρεωκοπεί:
2. Η μικρή κλίμακα και η πολιτική της «καμμένης γης» στη διάσταση της ομαδικότητας Συνεπώς, αυτό που μένει είναι να υποχωρήσει ο ανθρώπινος παράγοντας σε αυτό το σημείο που μπορεί πραγματικά να ελέγξει. Δηλαδή, να επιλέξει μια πολιτική που έχει λειτουργήσει πολλές φορές αποτελεσματικά στην ιστορία σε στρατιωτικό επίπεδο. Επιτυχημένα παραδείγματα αυτής της στρατηγικής σε στρατιωτικό επίπεδο αποτελούν αυτό των Μπαρκλεϊ, Κουτούζωφ και του Ουέλινγκτον. Οι Μπαρκλεϊ, Κουτούζωφ εφάρμοσαν την τακτική της καμμένης γης απέναντι στα στρατεύματα του Ναπολέοντα. Ο Ουέλινγκτον ακολούθησε την τακτική καμένης γης υποχωρώντας στη Λισαβόνα αντιμετωπίζοντας τον Ομάρ Σενάρ στην Πορτογαλία. Αναφερόμαστε στην πολιτική της υποχώρησης σε σχέση με τη διάσταση της προσωπικότητας, της εσωτερικότητας, της ομαδικότητας και γενικότερα της μικρής κλίμακας και των αιτίων αυτής της μικρής κλίμακας. Η μεγάλη κλίμακα είναι αφημένη στους φαύλους κύκλους και στα βραχυκυκλώματα της εξουσίας της αυταπάτης του τίποτε [1], στη Νιτσεϊκή και στη Μακιαβελική της παραζάλη [2] που οδηγεί στην τραγωδία και στη χρεωκοπία που τόσο ωραία έχει αναδείξει η τέχνη και η ιστορία κατ’ επανάληψη. 3. Πραγματικές ανάγκες και το πρόσωπο ως πολιτική δυναμική ολότητα Ερχόμαστε δηλαδή στο σημείο που πραγματικά η συνείδηση μας θα πρέπει να αναδειχθεί σαν προσωπική διαμορφωτική δύναμη του βίου, παράλληλα με τη σεισμική κρίση του συστήματος. Στον βαθμό που δεν λειτουργούμε ως συντακτική πολιτική δημιουργική ολότητα δεν μπορούμε να επιφέρουμε αποτελέσματα. Λειτουργούμε σαν «φωνή βοώντος εν τη ερήμω» ή σαν πορεία του Τζάρροου [3] στη βαρήκοη πολιτική των γηραιών κρατών, για να παραπέμψουμε σε ένα ανάλογο στην προηγούμενη οικονομική κρίση, που τελικά οδήγησε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ζήτημά μας είναι να λειτουργήσουμε -όπως ο Ιβάν Ίλιτς- στο επίπεδο των ανθρώπινων αναγκών και να τις επαναπροσδιορίσουμε. Μια θεμελιωδώς πραγματική ανθρώπινη ανάγκη είναι η συνειδησιακή διεύρυνση, η συνειδησιακή βιωματικότητα, η αυτοπραγμάτωση, η εκπλήρωση (για να θυμηθούμε τους υπαρξιστές ψυχολόγους). Είναι η ανάγκη για ευεξία, για τη χαρά της δημιουργίας, για υπαρξιακή συναδέλφωση, για υπαρξιακή ή εσωτερική αλληλεγγύη. Οι συνειδησιακές ανάγκες είναι εξελικτικές. Αποκαλύπτουν την ανάγκη μας για εξέλιξη, για τελείωση. Οι συνειδησιακές ανάγκες είναι θεμελιωδώς υπαρξιακές, αναδεικνύουν ένα διαφορετικό επίκεντρο της ζωής, την αναζήτηση της πνευματικής ασφάλειας με όρους ελευθερίας, αυτοπραγμάτωσης, συντροφικότητας ή ομαδικής συνεργατικότητας. Η ανθρώπινη προσωπικότητα, για να ανασυγκροτήσει το συστημικό πλαίσιο εξυπηρέτησης των αναγκών της και των προοπτικών της, θα πρέπει να αναπτυχθεί μεταοικονομικά, μετακαταναλωτικά, με συνεργατική δημιουργικότητα ως εκείνο το πολιτισμικό πεδίο που θα επάγει κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές, οι οποίες θα καταλήξουν και σε οικονομικές αλλαγές. Πρωταρχικά η ανθρώπινη προσωπικότητα καλείται να απελευθερωθεί-αποσυνδεθεί από τη συστημική ομηρία της. Αυτό θα πρέπει να το αναδείξει τόσο μέσα από συνθήκες εσωτερικότητας όσο και ομαδικότητας. Πρέπει να το αναδείξει ως δυναμική μικρής κλίμακας, ως ποιοτική ανασύνταξή της, ως μια υπεύθυνη βούληση και ελευθερία, ως λόγος που ενσαρκώνεται και λειτουργεί βιωματικά και κοινωνικά. Μόνο μέσα από την ανάκτηση της εσωτερικότητας θα επαναπροσδιοριστούν οι αληθινές ανάγκες. Οι πραγματικές ανάγκες δεν λειτουργούν ως κοινωνική ανταγωνιστικότητα, ως ναρκισσισμός, ως σισύφεια διαδρομή ευφυούς ναρκισσιστικά κατά φαντασίαν μοναχικότητας και ανόητης συλλογικότητας, όπως θα έλεγε και ο Σόλωνας. 4. Η εξελικτικότητα των συνειδησιακών αναγκών
Αυτή η ποιότητα θα μπορέσει να λειτουργήσει ως συντακτική θεσμική βάση και βούληση για τη μετασυστημική μεταρρύθμιση και ανακαίνιση. Χωρίς να στρεφόμαστε στον στόχο της μεγάλης κλίμακας μπορούμε να ενεργούμε αλλάζοντας τον εαυτό μας με μια εσωτερίκευση της εργασίας, με την ελαχιστοποίηση των αναγκών μας και των συστημικών δουλειών μας. Αυτό θα το πετύχουμε επαναπροσδιορίζοντας τη συνειδητότητά μας, βιώνοντας την αφθονία, την υπερβατικοποιημένη αποσυνδεδεμένη πληρότητα (όχι την πληθωριστική φανταστική κεντρική ρητορική, αλλά τη βιωματική, γιατί στη βιωματική επάρκεια κρίνεται όλη η επίτευξη, η εκπλήρωση και η αυτοπραγμάτωση). Αν λοιπόν ξεκλειδώσουμε από μέσα μας το άπειρο -δημιουργικά, υπεύθυνα, διαλεκτικά και αλληλέγγυα- σε αυτή την περίπτωση και οι ανάγκες μας θα περιοριστούν και οι συστημικές μας δουλείες. Αυτός είναι ο δρόμος της απελευθέρωσης της ανθρώπινης θέλησης, οπότε εκόντες αγαθοί -διαβάζοντας κατοπτρικά το Σωκρατικό αίτημα- οδηγούμαστε σε έναν νέο πνευματικό και κοινωνικό ορίζοντα. Μπορούμε να αλλάξουμε πολλά πράγματα αν:
Υπάρχει μια θεμελιώδης δυναμική στον ανθρώπινο παράγοντα. Αυτή η δυναμική χάνοντας τις νόρμες της ποιότητας και της συνοχής της είναι που οδήγησε:
Ας απελευθερωθούμε λοιπόν. Αυτός είναι ο Βουδιστικός, ο Ταοϊστικός, ο Χριστιανικός ή ο φιλοσοφικός δρόμος, αυτός είναι ο δρόμος της εσωτερικότητας και εκείνης της ομαδικότητας που αναδεικνύεται ως διακονούσα. Αν λοιπόν αναδείξουμε έτσι τη θέλησή μας, τη δυναμική μας, ως θέληση για το καλό, (και το ωραίο και το αληθινό) στη δημιουργία μιας νέας ποιότητας, στον αυτοπροσδιορισμό και στην αλληλέγγυα αυτοεξυπηρέτηση των αναγκών μας, τότε τα πάντα μπορούν να αλλάξουν, τα πάντα μπορούν να γίνουν νέα. Εκεί βρίσκεται τελικά το κλειδί, για να περισώσουμε -από μια νέα αμυντική θέση- την ελευθερία μας και την κοινωνική σύνθεση. Αυτή η ανασύνταξη της μικρής κλίμακας ή η αλληλέγγυα απελευθέρωση-αποσύνδεση του εαυτού θα λειτουργήσει ακριβώς όπως η τακτική της καμένης γης που προαναφέραμε και που ολοκληρώνει την υποχώρηση σε ισχυρές θέσεις, σε θέσεις ανθρώπινης εσωτερικότητας και αυθεντικότητας. Θα λειτουργήσει ως καμένη γη για το πεδίο των οικονομικών, πολιτικών και επικοινωνιακών υπεραξιών, για την καταναλωτική μας ενδοτικότητα στο σύστημα, την οικονομική ή την πολιτισμική και την πολιτική τελικά ενδοτικότητά μας. Μέσα στην εσωτερικότητά μας θα ανακτήσουμε την ολότητά μας μέσα στην ελευθερία μας, τη σύνθεση και την υπερβατική ή εξελικτική αυτοπραγμάτωση. Θα επιβεβαιώσουμε όχι μόνο τον αυτοκαθορισμό μας, όχι μόνο με τη δράση, αλλά, όπως έλεγε και ο μεγάλος ποιητής Ουΐτμαν, και με την Παρουσία. Είναι ο δρόμος για να αποτινάξουμε την νέα Βαστίλλη – Μάτριξ, όπως επιδιώκουν στοχαστές όπως ο Ούλριχ Μπεκ [6]. Στην ανάδειξη αυτής της εσωτερικής ελευθερίας είναι που καλούνται να λειτουργήσουν εποικοδομητικά οι θρησκείες, η φιλοσοφία ο πολιτισμός και η επικοινωνία και η παιδεία. Αν δεν το κάνουν, τότε συνεργούν σε ένα συστημικό φαύλο κύκλο, σε έναν διαρθρωτικό ολοκληρωτισμό, και γιγαντώνουν τη μελλοντική διάσταση της κρίσης, μιας κρίσης που θα βρει αποδυναμωμένο τον ανθρώπινο παράγοντα μπροστά σε μαζικά μεγέθη κρίσης και κατάρρευσης. Επιγραμματικά:
Αναφορές: Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας Ημερομηνία ανάρτησης: 2 Νοεμβρίου 2011 Φωτό: wikimedia |
