Φαίνεται σαν να κάνει από το σήμερα ένα άλμα στο μέλλον όπου απλώς ορισμένα μέτρα πολιτειακά και η αποδοχή εκ μέρους των ανθρώπων να αλλάξουν την καταναλωτική ζωή τους θα είναι αρκετή για να επιφέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα και να σωθεί ο πλανήτης… όμως το ερώτημα είναι: θα σωθεί και η ανθρωπότητα μαζί με το περιβάλλον;
Η ιδέα της ελευθερίας (που είναι ουσιαστικά η κυριότερη ιδέα για την ανθρωπότητα) και η ανεξαρτησία είναι όροι σχεδόν ταυτόσημοι, αλλά η ελευθερία είναι πολύ ευρύτερη και πιο περιεκτική, περιέχοντας όχι μόνον την απελευθέρωση από τα εμπόδια (ελευθερία από κάτι), αλλά και ένα νόημα περισσότερο αυθύπαρκτο και σχετικό με τη φύση του όντος.
Στην αναζήτηση της ελεύθερης βούλησης (για την οποία τόσο πασχίζει ο σύγχρονος άνθρωπος, τουλάχιστον ο δυτικός) συναντάμε ένα επόμενο δύσκολο σημείο, που δεν καταλαβαίνουν αυτοί που αναζητούν ριζοσπαστικές ή άμεσες λύσεις (κατά φαντασίαν, βέβαια).
Η κλασσική μορφή δημαγωγού και δημαγωγίας περιλαμβάνει την απεύθυνση από ισχυρούς ανθρώπους προς το πλήθος με εργαλείο τα συμφέροντά τους ή τα συναισθήματά τους (φόβους, μίση, προτιμήσεις, ελπίδες κλπ) προκειμένου να κάνουν αυτό το πλήθος όργανό τους και να το πειθαναγκάσουν να συμπεριφερθεί όπως αυτοί θέλουν.
Θέλουμε τη δημοκρατία για να μας λύσει τα προβλήματα και να είμαστε ευτυχισμένοι. Αυτό φαίνεται τόσο φυσιολογικό και αυτονόητο, που συνήθως δεν σκεπτόμαστε το βαθύτερο νόημα που αποδίδουμε σε αυτούς τους όρους και, γι’ αυτό, δεν καταλαβαίνουμε ότι αυτό που θεωρούμε αυτονόητο δεν είναι καθόλου αυτονόητο.
Όταν μιλάμε για ηγεσία, συνήθως, σκεπτόμαστε την οργανωμένη εξουσία, αυτήν που έχει δύναμη επιβολής. Κανένα άλλο στοιχείο της ηγεσίας δεν μας απασχολεί, παρά μόνον μία επιπλέον αόριστη προσδοκία ή ευχή ότι ο ηγέτης θα είναι αρκετά καλός ώστε να φροντίσει για το καλό του λαού.
Στη δημοκρατία δεν υπάρχει μόνο η ελευθερία αλλά και η ευθύνη. Η ελευθερία χωρίς την ευθύνη είναι αδύνατη. Όσον αφορά τους ενεργούς παράγοντες που εμπλέκονται στη δημοκρατία, όπως και οπουδήποτε, αυτοί είναι: Η συλλογικότητα και τα μέλη της ως ο υποκειμενικός παράγοντας
Στο 5ο βιβλίο των Ιστοριών του Θουκυδίδη, έχει καταγραφεί ο αξιομνημόνευτος και πάντα επίκαιρος διάλογος μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων στα 416 π.Χ., δηλαδή στο 15ο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου, του εμφυλίου πολέμου που ισοπέδωσε την Ελλάδα και την έκανε αγνώριστη ψυχικά και υλικά.
Δυστυχώς, δεν είναι μόνον τα προηγούμενα προβλήματα που πρέπει να μας απασχολήσουν. Είναι και ένας αναδυόμενος τομέας, αυτός της τεχνητής νοημοσύνης. Αυτή θα αποτελέσει την επόμενη μεγάλη αλλαγή – αλλά θα είναι αρνητική δεδομένης της συνολικής κατάστασης και της ηθικής ανωριμότητας τόσο των ελίτ όσο και των κοινωνιών.
Με θεμέλιο αυτές τις βασικές σκέψεις και παραδοχές, μπορούμε να κρίνουμε την επίδραση που έχει η τεχνολογία στη δημοκρατία και αν υπάρχει και η αντίστροφη επιρροή, της δημοκρατίας στην τεχνολογία.
Ζούμε και έχουμε ζήσει επί πολλές δεκαετίες σε μία κατάσταση εκρηκτικού ατομισμού. Η ατομικότητα στη δύση έχει αναγορευθεί σε θεότητα και η δημοκρατία (ή, μάλλον, τα ίχνη μιας αρχόμενης δημοκρατίας) έχουν πια αφανιστεί στην απόλυτη ιδιώτευση της κοινωνίας.
Η ανοιχτή κοινωνία πρέπει να είναι αποτέλεσμα και όχι αίτιο της αδελφοσύνης, γιατί ο ανθρωπισμός είναι ενδιάθετος, όχι οργάνωση.
Όσον αφορά την εμπειρία και την κριτική που απαιτεί κατά Πόππερ ο ορθολογισμός, θα πρέπει να προσθέσουμε τα εξής: Εμπειρία έχουν και οι μυστικιστές. Κάθε δε εμπειρία οποιουδήποτε τύπου βιώνεται διαφορετικά από τον καθένα, έστω ενίοτε μόνον στις λεπτομέρειες.
Η εποχή μας, αυτή μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο, χαρακτηρίστηκε από μερικές έννοιες όπως η ελευθερία και η ανοιχτή κοινωνία. Υπό μία έννοια αυτές οι δύο είναι συναφείς, αλλά θα επικεντρωθούμε στην ανοιχτή κοινωνία, στο όνομα της οποίας συνέβησαν ώς τώρα τόσες δραματικές μεταβολές των κοινωνιών.
Δεν έχετε ακόμη λογαριασμό;
Δημιουργία λογαριασμού
