ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΘΕΛΗΣΗΣ, ΖΩΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ; (της Ιωάννας Μουτσοπούλου)

Rq5bG2BW - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Rq5bG2BW - Σόλων ΜΚΟ

Μέρος 1: Ο πυρήνας του νοήματος του ναζισμού

Μιλάμε για ναζισμό και δεν έχουμε ακόμη κατανοήσει το βάθος αλλά και την απλοϊκότητα των σκέψεων που στήριξαν αυτό το ρεύμα σκέψης καθώς και κάθε είδους ολοκληρωτισμό. Ο Χίτλερ έχει γράψει ένα βιβλίο μεταγενέστερο του γνωστού “Ο Αγών μου”, στο οποίο επεκτείνει τις ίδιες σκέψεις και συμπληρώνει το πρώτο. Γράφτηκε το 1928 ως συνέχεια του προηγούμενου, αλλά έμεινε αδημοσίευτο, μέχρι που ανακαλύφθηκε μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο και έχει τίτλο “Δεύτερο Βιβλίο”. Εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Έκτωρ. Θα σταθώ στον φιλοσοφικό πυρήνα της σκέψης του, γιατί αυτός είναι η ουσία της και η γενεσιουργός αιτία των ολοκληρωτικών σχεδίων του. Δυστυχώς, αυτός ο πυρήνας σκέψης είναι πολύ κοινός στους ανθρώπους, ακόμη και σε εκείνους που δεν είναι ομοϊδεάτες με τους ναζιστές. Το δηλητήριο μπαίνει με ανεπαίσθητο τρόπο στη σκέψη και λειτουργεί μέσα από αυτά που θεωρούνται αυτονόητα της ζωής. Η πολιτική, αν και είναι το προσφορότερο πεδίο για τις ιδέες και τα οράματα, προς το παρόν παραμένει ο τάφος τους, γιατί περιορίζεται στο άμεσο και σε ό,τι οι λαοί θεωρούν αυτονόητο. Με αυτόν τον τρόπο τα αυτονόητα έχουν κατακλύσει το σύνολο της ζωής και έχουν εγκλωβίσει τον άνθρωπο σε αντιφάσεις, τις οποίες ονομάζει αντικειμενικότητα και πραγματισμό. Εκλαμβάνει και τον ίδιο τον εαυτό του ως αυτονόητο και ως μία αντικειμενική πραγματικότητα που δεν αλλάζει. Προτιμάει να πιστεύει ότι είναι μοίρα του να είναι εγκλωβισμένος σε ένα παντοτινό παιχνίδι ζωής και θανάτου, στο οποίο είναι πιθανότερο να είναι ηττημένος, παρά να αναλάβει με τη θέλησή του μία ριζική αλλαγή.

Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο – καθώς και οποιοδήποτε άλλο – δεν πρέπει να ξεκινάει κανείς από την, έστω δικαιολογημένη, αντιπάθεια που μπορεί να έχει ενάντια σε ένα πρόσωπο και να απορρίπτει συλλήβδην κάθε σκέψη, κρίση και διαπίστωσή του ή αντίστροφα, λόγω συμπάθειας, να αποδέχεται τα πάντα. Γιατί έτσι θα χάσει τον πυρήνα της αρνητικότητας ή της θετικότητας, το θεμέλιο εκείνο της σκέψης που στηρίζει κάθε αρνητισμό ή κάθε τι καλό. Φυσικά, θα χάσει και κάθε λογική σκέψη. Επίσης, είναι παράλογο να αποδέχεται ένα πρόσωπο, μόνο και μόνο επειδή συμφωνεί σε ορισμένα πράγματα μαζί του, και να παραγνωρίζει όλα τα υπόλοιπα που μπορεί να είναι καταστροφικά. Αυτό που λείπει από τον άνθρωπο είναι ακριβώς αυτός ο πυρήνας της συνείδησης που ακόμη και όμοιες διαπιστώσεις και σκέψεις τις μετατρέπει σε ολοκληρωτισμό και σε κάτι εχθρικό προς το κοινό καλό ή το αντίστροφο. Αυτό μπορεί κανείς να το παρατηρήσει κυρίως σε περιόδους κρίσης, όταν οποιοσδήποτε κρίνει τα κακώς κείμενα εκλαμβάνεται ως προστάτης της κοινωνίας – προς απογοήτευση βέβαια  εκ των υστέρων. Η κριτική είναι εύκολη, αλλά η κατανόηση πολύ δύσκολη. Αυτές είναι δύο τελείως διαφορετικά πράγματα. Η μεν πρώτη ασκείται με βάση τα αποτελέσματα και την οδύνη που προκαλούν, είναι αντανακλαστική, ενώ η δεύτερη έγκειται στη συνειδητοποίηση των αληθινών αιτίων μιας κατάστασης, που προηγούνται κατά πολύ των αποτελεσμάτων και αγγίζουν την ανθρώπινη συνείδηση, ατομική και συλλογική.

Στο πρώτα κεφάλαια του παραπάνω βιβλίου (σελ. 34 επ.) ο ναζιστής ηγέτης ξεκαθαρίζει τι θεωρεί θεμελιώδες για τη ζωή, και συνακόλουθα τι θεωρεί πως είναι η ζωή.

1.- «Η πολιτική είναι η Ιστορία εν τω γίγνεσθαι. Η ίδια η Ιστορία είναι η παρουσίαση της πορείας του αγώνα ενός λαού για επιβίωση… είναι μια αιώνια μάχη ενάντια σε χιλιάδες επί χιλιάδων εμποδίων, όπως ακριβώς και η ίδια η ζωή είναι ένας αέναος αγώνας εναντίον του θανάτου. Διότι ο άνθρωπος ξέρει τόσα λίγα για τον λόγο της ύπαρξής του όσο και κάθε έμβιο ον. Μόνο η ζωή έχει την επιθυμία της συντήρησής της.

…Γιατί πολύ συχνά η διατήρηση της ζωής ενός ολόκληρου λαού και μαζί με αυτόν και του ατόμου εντοπίζεται στην απάρνηση του ατόμου».

2.- «Τα δύο πανίσχυρα ένστικτα της ζωής, η πείνα και η αγάπη (εννοεί τη σεξουαλικότητα) αντιστοιχούν στο μεγαλείο του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης… Όταν ο ανθρώπινος νους πιστέψει ότι είναι ανώτερός του, καταστρέφει την πραγματική ουσία που είναι ο φορέας του νου… Η αυτοσυντήρηση και η διαιώνιση είναι οι δύο μεγάλες ορμές, π0υ υπογραμμίζουν κάθε πράξη, εφ’ όσον το σώμα μπορεί να υποστηρίξει ό,τι είναι υγιές».

3.- «Άρα ο σκοπός της (της πολιτικής) είναι η διατήρηση μιας υπόστασης από σάρκα και αίμα».

4.- «Ο αριθμός ενός λαού είναι ένας μεταβλητός παράγοντας. Ο αριθμός αυτός πάντα θα αυξάνεται για έναν υγιή λαό. Πράγματι αυτή η αύξηση από μόνη της εγγυάται το μέλλον ενός λαού…» (σελ. 47). Και στο βιβλίο “ο Αγών μου” έλεγε το ίδιο και ήταν κατά του ελέγχου των γεννήσεων. Και συνεχίζει: «Όταν ο πληθυσμός αυξάνεται αδιαλείπτως και το έδαφος παραμένει σταθερό, αναγκαστικά θα αυξάνονται σταδιακά και οι εντάσεις… Τότε το καθήκον εκείνων που ηγούνται του αγώνα για την επιβίωση ενός έθνους θα είναι να εξαλείψουν τις αφόρητες συνθήκες με κάποιον ουσιαστικό τρόπο, δηλαδή με την αποκατάσταση μιας ανεκτής σχέσης μεταξύ του πληθυσμού και του εδάφους… Συνεπώς, κάθε υγιής και δραστήριος λαός δεν βλέπει τίποτε κακό στην απόκτηση εδαφών, αλλά κάτι που συμβαδίζει με τη φύση» (σελ. 49-50).

5.- Τα όπλα και τα στρατιωτικά σώματα είναι φθαρτά και μπορούν να αντικατασταθούν… Τελικά, το μόνο που παίζει αποφασιστικό ρόλο στη ζωή ενός λαού είναι η θέληση για αυτοσυντήρηση και οι ζωτικές δυνάμεις που διαθέτει γι’ αυτόν τον σκοπό… Η ίδια η θέληση μπορεί πάντα να αναζωογονεί και τα δυο και να κινεί έναν λαό προς την απαιτούμενη μορφή εκείνης της στιγμής (σελ. 67).

 

Αυτά τα εδάφια είναι νομίζω αρκετά, για να δούμε τον πυρήνα της αντίληψης αυτής και τις ομοιότητες με την εποχή μας. Χάρη συντομίας δεν θα επεκταθώ πολύ σε φιλοσοφικές σκέψεις, αν και αυτές βρίσκονται στον πυρήνα κάθε σκέψης και αντίληψης για τη ζωή.

 Βλέπουμε εδώ ότι στο επίκεντρο της ανάλυσής του βρίσκεται ο φόβος του θανάτου, απλώς μεταλλαγμένος σε ενεργητική και επιθετική διατήρηση της σωματικής υπόστασης του ανθρώπου. Ωστόσο, αυτή η ενεργητική μορφή δεν ανατρέπει το γεγονός ότι τα πάντα περιστρέφονται γύρω από τον θάνατο και την επιθυμία καθώς και την ανέναη πάλη για διατήρηση της ζωής (της σωματικής). Σε αυτό το σημείο χρειάζεται να κάνουμε μία διάκριση και διευκρίνιση. Όντως υπάρχει στο θεμέλιο της ζωής η υγιής τάση για διάρκεια και για αιωνιότητα, μόνο που αυτό δεν μπορεί να συνδέεται αποκλειστικά με τη σωματικότητα. Ένα άλλο πράγμα που δεν υπολόγισε σωστά είναι η εξίσου αναμφισβήτητη και αέναη αλλαγή, που αναπόφευκτα σημαίνει ένα είδος θανάτου για τα θνησιγενή πράγματα. Αυτή είναι τόσο φυσική όσο φυσική είναι και η τάση διατήρησης. Ναι μεν την γνωρίζει, αλλά δεν την θεωρεί φύση της ίδιας της ζωής και της ανθρώπινης ύπαρξης, παρά μόνον ως περιβάλλον στο οποίο πρέπει κανείς να προσαρμόζεται αέναα ως άλλος Σίσυφος. Δηλαδή, είναι σαν ο άνθρωπος να είναι μόνο σωματική επιβίωση και διαιώνιση, ενώ η αλλαγή βρίσκεται πάντοτε απέξω του σαν περιβάλλον που τον απειλεί και τον αναγκάζει σε συνεχή ανταγωνισμό μαζί του.

Αλλά δεν είναι έτσι. Η αλλαγή είναι μέρος της ίδιας της φύσης του ανθρώπου και αυτό έχει μία καθοριστική επίπτωση πάνω του. Η συνείδηση επεκτείνεται συνεχώς μεταλλάσσοντας τον άνθρωπο και συμπεριλαμβάνει όλο και περισσότερους τομείς και στοιχεία και γι’ αυτό δεν μπορεί η σωματική επιβίωση να είναι παντού και πάντα το αποκλειστικό επίκεντρο της προσοχής του. Αυτό είναι οπισθοδρόμηση.

Θα ρωτήσει κανείς: Υπάρχει αντίφαση ανάμεσα σε αυτά τα δύο προφανή στοιχεία της ζωής μας στον κόσμο, την αλλαγή και την σταθερή ύπαρξη; Μήπως καλούμαστε να διαλέξουμε αυτό που μας αρέσει περισσότερο και να παλέψουμε γι’ αυτό; Θα έλεγα ότι ούτε αντιφατικά είναι ούτε είμαστε υποχρεωμένοι να διαλέξουμε μεταξύ τους. Αντίθετα, πιστεύω ότι η αλλαγή είναι μέρος της διαδικασίας για διατήρηση της ζωής. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, η αλλαγή απελευθερώνει από τη φυλακή μιας συγκεκριμένης μορφής ζωής, εμφάνισης, συνήθειας τρόπων και σκέψης, επιφανειακού τρόπου προσδιορισμού της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας. Λέμε λέξεις και δεν εντρυφούμε διεξοδικά στο νόημά τους, όπως π.χ. την αιωνιότητα. Με την παραπάνω λογική θέλουμε να κάνουμε αιώνιο τον περιορισμό μας, αυτή τη μικρότητα, πράγμα αντιφατικό με το νόημα του αιώνιου, που εκτείνεται σε χώρο και χρόνο, ως συνώνυμο της ελευθερίας. Από το άλλο μέρος, η σκέψη μου αυτή δεν σημαίνει καθόλου πως πρέπει να απεμπολούμε την εγκόσμια ζωή και να την καταστρέψουμε ως ασήμαντη με την προσδοκία ενός αιώνιου άγνωστου μέλλοντος. Θεωρώ σημαντικό να τονίσω το συγκεκριμένο σημείο, γιατί υπάρχουν ακρότητες στη σκέψη και στις αντιδράσεις. Είναι αστείο να έχουμε επιστήμη που έχει ανακαλύψει ακόμη και σωματίδια χωρίς μάζα ή με μάζα χωρίς όγκο και βάρος αλλά με ενέργεια, και εμείς να είμαστε προσκολλημένοι με τέτοιον απόλυτο τρόπο στις γνωστές μορφές ζωής. Και έπειτα έρχεται η συμπληρωματική όψη αυτής της περιορισμένης αντίληψης και προσπαθεί από αντίδραση να διαλύσει τα πάντα μέσα σε ένα χάος αόριστων εντυπώσεων και απόψεων που θεωρεί ελευθερία (όπως σήμερα), που πάντοτε καταλήγουν και αυτά σε ολοκληρωτισμό. Η ισορροπία είναι προφανώς απούσα.

          (Συνεχίζεται)

 

27/7/22

Ιωάννα Μουτσοπούλου

Μέλος της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ

Σχετικά άρθρα