ΕΘΝΟΣ & ΚΡΑΤΟΣ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΧΑΡΤΑ (του Γιάννη Ζήση)

Greece 1 - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Greece 1 - Σόλων ΜΚΟ1. Η Ελλάδα πρέπει να συνειδητοποιήσει την σύγχρονη τραγικότητα έγκαιρα, προτού αυτή ενσκήψει συντριπτικά και προτού η ανεπάρκεια ύφους, ήθους και αποτελεσματικότητας ολοκληρωθεί.

2. Η τραγικότητα συνίσταται σε διεθνείς, ευρωπαϊκές και περιφερειακές συγκυρίες. 
Mέσα στην τραγικότητα αυτή, δεν πρέπει να μη δούμε ότι πολλές τριβές του παρελθόντος αρχίζουν και μειώνονται και στη θέση τους δημιουργούνται νέες, ή περνάμε σε νέα φάση, ίσως πιο χθόνια, παλαιών ζητημάτων, ανάμεσα στα οποία πρέπει να ξεχωρίσουμε το Μεσανατολικό και το Βαλκανικό.

Τα γεωπολιτικά προβλήματα δεν μπορούν, από μόνα τους, να αποτελέσουν παράγοντα ανάφλεξης, τουλάχιστον όχι προτού ωριμάσει ο φονταμενταλιστικός παράγων και η σύγκρουση οριστικά θεμελιωθεί δημογραφικά με τα οικονομικά και πολιτισμικά τείχη.  

Τα σημεία στα οποία διαγράφεται δραματική η εικόνα του μέλλοντος, χωρίς ιστορικά αντισώματα, είναι ο τομέας του περιβάλλοντος, της υγείας και των κοινωνικών και πολιτιστικών αξιών. 

Μέσα στα επίκεντρα της διεθνούς κοινότητας, που διαθέτουν μια ισχυρή διπλωματική παγκόσμια ισχύ σε ό,τι αφορά τις διεξόδους  και τις εναλλακτικές λύσεις, διαφαίνονται ουσιαστικά προβλήματα μιας υφής επέκεινα της πρωτογενούς πολιτικής και της οικονομικής κλίμακας.  Η υφή των προβλημάτων αυτών αντανακλά τις εμμεσοποιήσεις, τις ηθικές και πολιτιστικές ανεπάρκειες της ισχύος. 

Σημαντική αγκύλωση της ισχύος έχει επέλθει από τέσσερις λόγους:

α) από τη διαπλοκή της με το παρασκήνιοˑ

β) από τη συσσώρευση συμφερόντων που δεν μπορούν να πειθαρχήσουν σε αλλαγή πορείαςˑ
γ) από την πολιτιστική παράλυση της κοινής γνώμηςˑ

δ) τον αμοιβαίο πατερναλισμό μεταξύ των media και της κοινής γνώμης. 

Τέλος, το πρόβλημα της οικονομικής σταθεροποίησης, ανάπτυξης και δικαιοσύνης είναι ουσιαστικά άλυτο και στα πλαίσια του νεο-φιλελευθερισμού.

3. Η οικονομική τραγικότητα συνίσταται στην αδυναμία της οικονομίας για ανοίγματα προς τους τομείς ανάγκης, έναντι του καταναλωτικού «λαϊκισμού» που την διέπει και του παραγωγικού πατερναλισμού της πολυεθνικής πυραμίδας.

Κάποιοι στόχοι της οικονομίας δεν μπορεί να είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης τόσο από τον καταναλωτικό «λαϊκισμό» όσο και από τον παραγωγικό πατερναλισμό.

Όμως, στην εποχή μας, τα περιθώρια οράματος, όπως και ιδεολογικού λαϊκισμού, έχουν στενέψει.  Ο πυρήνας αξιών του νεο-φιλελευθερισμού, αλλά και του σοσιαλισμού, έχει εξαχνωθεί από διασταυρούμενα συμφέροντα, και  η μόνη τους αξία είναι ότι ο μεν στέκεται στον αντίποδα του άλλου κι έτσι επιχειρείται η εξισορρόπησή τους.

Η απάντηση σε όλο αυτό βρίσκεται στο να εδραιώσουμε τη συνταγματική δημοκρατική πρόνοια στην οικονομία και να ανοίξουμε την οικονομία στην πρωτογενή αντίληψη της ζωής μας, της κοινωνίας και του ατόμου.

Χρειαζόμαστε μια ολιστική οικονομία που να εκτιμά και να αποτιμά τόσο πρωτογενώς, όσο και στον τομέα των υπηρεσιών, το “ανθρώπινο” και το οικολογικό κεφάλαιο. 
Οι στόχοι της οικονομίας δεν μπορούν να είναι διαπραγματεύσιμοι από την οικονομική ισχύ και μόνο. 

Οι στόχοι της οικονομίας είναι μέρος της ιστορίας της ανθρωπότητας και της γης και όχι θέμα μιας εφήμερης λίγκας ισχύος. 

Οι στόχοι της οικονομίας πρέπει να είναι υπεράνω των μέσων και να συνάδουν με αξίες πέραν των μαζικών συμφερόντων.

Το ζητούμενο είναι η οικονομία να αποκτήσει ήθος και Λόγο και να μην μας προσφέρει σαν Ταντάλιο γεύμα την ανοησία και την ιδιοτέλειά μας.

Παράλληλα, το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι μόνο πως θα ενδυναμώσουμε τους στόχους και το ήθος της οικονομικής πραγματικότητας, αλλά και στο πως θα επινοήσουμε μια σύγχρονη εφαρμογή της σεισάχθειας του Σόλωνα σε επίπεδο εθνικό, που συνυφαίνεται με το κοινοτικό πλαίσιο.

Αν δεν καταφέρουμε να βρούμε μια εφαρμογή αυτής της επινόησης που εγκαινιάστηκε με το θαύμα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, αν δεν επέμβουμε με τόλμη και αποτελεσματικότητα στη συσσώρευση χρεών και διαθρωτικών στρεβλώσεων μέσα σε διάστημα ελαχίστων ετών, τότε η κατάσταση θα γίνει εκρηκτική και η έλλειψη παραγωγικής και αναπτυξιακής σύγκλισης, με παράλληλη την επερχόμενη οικολογική βραχυκύκλωση της οικονομίας, θα αποσυνθέσουν την οικονομική τάξη και θα καταδείξουν πόσο επιφανειακές είναι οι πολιτικές και πολιτιστικές κατακτήσεις της οικονομίας. 

Το ζήτημά μας είναι ότι το θεσμικό πλαίσιο της οικονομίας δεν πρέπει να περιέχει τέτοιες ακροβατικές ισορροπίες σε ένα δίκτυο δημόσιας και ιδιωτικής οικονομικής διαπλοκής, αλλά η όποια επέμβαση πρέπει να κατευθύνει το επίκεντρο της εξισορρόπησης των συνθηκών από τον αυτόματο μηχανισμό ισορροπιών στο επίπεδο ωριμότητας και κινήτρων.

Το τελευταίο επίπεδο είναι κάτι που έχει πολλές φορές αποδειχθεί τραγικό για την ιστορία και είναι αυτό που κρύβεται πίσω από τον εκφυλισμό όλων των ιδεολογικών παρεμβάσεων.

Η μετάβαση από το ένα επίπεδο ισορροπιών στο άλλο είναι τραγική και συνοδεύεται από συνθήκες επαναστατικές και καταστροφικές, καθώς έχουν, προηγουμένως, συσσωρευτεί δραματικές εντάσεις λόγω των αδιεξόδων.

Το θέμα μας είναι –όπως παρατηρεί και ο Will Durant – ότι σπάνια συμβαίνουν θαύματα, ή  παραδείγματα αισιότητας στην παγκόσμια ιστορία, και η περίπτωσή μας είναι μοναδική τόσο στην πηγή της όσο και στο αποτέλεσμά της. Μόνο η Σολώνεια μεταρρύθμιση άνοιξε ειρηνικά τον δρόμο για την δημοκρατία των Αθηνών, χωρίς επανάσταση, σύμφωνα και με τον Αριστοτέλη.

Σήμερα, το έργο είναι δυσκολότερο γιατί έχουν αλλάξει τα μεγέθη, γιατί η διαπλοκή είναι αχανής και παγκόσμια, γιατί το εποικοδόμημα είναι βαβελικό, χαοτικό, τερατώδες σε μέγεθος,  χωρίς ηθικά, στοχαστικά και νηφάλια επίκεντρα, χωρίς εναργή σύλληψη ιδεών και δυνάμεων, αλλά με ισχύ, αναξιοκρατία εκ μέρους των πολιτικών και άλλων επιφανών επωνύμων, καθώς επίσης και με αμοραλισμό  εκ μέρους των ανωνύμων.

Παράλληλα, τα προβλήματα κυοφορούνται και μοιάζουν με βραδυφλεγή βόμβα ή με αναμενόμενη πανδημία, και παραμένουν εμμεσοποιημένα μέχρι την ύστατη ώρα της ηθελημένης μας άγνοιας. 

Αληθεύει ότι στις κρίσεις υφίστανται συνθήκες εσχάτης προδοσίας από όλους προς όλους.

4. Παραμένουμε, τέλος, όχι μόνο στην ανάγκη εξορθολογισμού της οικονομίας, αλλά και στην ανάγκη αλλαγής περιεχομένων και κατεύθυνσης.  Δεν είναι μόνο λειτουργικές οι αλλαγές που θα πρέπει να έρθουν, αλλά και αλλαγές κατεύθυνσης.

Η οικονομία έχει πίστωση χρόνου δύο ή τριών δεκαετιών.*  Μέχρι τότε οφείλει να γίνει εκ βάθρων οικολογική και όχι μόνο να οργανώσει οικολογικά την αντι-οικολογικότητά της.

Για να γίνει αυτό, πρέπει να σημειωθεί όχι μόνο εκτενής συνειδητοποίηση του προβλήματος, αλλά και να υπάρξει άμεσος προβληματισμός επί των μέσων. 
Από πολλούς θεωρείται ο τριτογενής τομέας ως κυρίως οικολογικός στη φύση του. Αυτό δεν είναι καθόλου έτσι και δεν αφορά μόνο την δασοβόρα γραφειοκρατία, αλλά και τη διαφήμιση, τον πολιτισμό κ.ο.κ που βραχυκυκλώνουν την οικονομική κατεύθυνσή μας σε μια θεμελιακή αντι-οικολογικότητα και ανθυγιεινότητα.

Ο τριτογενής τομέας είναι ο πρώτος που μπορεί να λειτουργήσει οικολογικά, αλλά αυτό έχει τεράστιο πολιτικό κόστος και απαιτεί μια τεράστια δαπάνη πολιτικού χρήματος.

Τί να κάνουμε όμως;  Η ζωή, η γη, το μέλλον κοστίζουν και αξίζουν πολύ περισσότερο από όλες τις επινοήσεις της ιστορίας του ανθρώπινου γένους.

Ο τριτογενής τομέας, ιδιαίτερα, είναι ένας τομέας που με την πολιτιστική και επικοινωνιακή βιομηχανία του τερατοποιεί τη συνείδησή μας και τη στερεί από αντισώματα που είναι απαραίτητα για να την προστατεύσουνς στη σημερινή εποχή.  Η ύπαρξη αγαθών στον σύγχρονο κόσμο, η τεχνολογική επανάσταση καθιστούν δυνατό να θέσουμε σε κίνηση νέους μοχλούς της οικονομίας στον τομέα των υπηρεσιών, στο είδος και στον τρόπο παραγωγής αγαθών.

Τώρα, πια, δεν φτάνει να εκδημοκρατισθούν, να σχεδιαστούν και να ληφθούν με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας οι οικονομικές αποφάσειςˑ πάνω απ’ όλα, πρέπει να εξορθολογισθούν,  να επιφέρουν μια απελευθερωτική τακτοποίηση. 

Στο παρελθόν, είχαμε το πρόβλημα της έλλειψης κινήτρων και μέσων, τώρα έχουμε ανεπάρκεια σκοπών, κι έτσι και πάλι δεν έχουμε λύσει το πρόβλημα της ζωτικότητας της οικονομίας ικανοποιητικά.

Οι υπηρεσίες πρέπει πια να διαρθρωθούν όχι μόνο με άξονα την ανάπτυξη και την παραγωγή αγαθών, αλλά για λόγους πολιτισμού, ως απάντηση στην ηθική αναντιστοιχία μεταξύ οικονομικών μηχανισμών και αγοράς και αξιών ζωής.

Το κύριο αίτημα για τον 21ο αιώνα θα είναι ένας Οικονομικός Διαφωτισμός, μαζί με τον κοινωνικό διαφωτισμό και την κατάρρευση της μηχανιστικής ιεραρχίας της κοινωνίας. 
Αν αυτό το πρόβλημα δεν τεθεί έγκαιρα για ωρίμανση διεξοδική στην κοινή γνώμη, τότε η πιθανή γιγάντωση της οικονομικής κρίσης θα παρέχει διέξοδο μόνο σε μια αναβίωση του φονταμενταλισμού.

Τρία είναι τα αιτήματα για την παγκόσμια οικονομία:

1. η σύγκλιση στον τομέα της παραγωγής και, συνεπώς, η δικαιοσύνηˑ 

2. η οικολογικοποίηση και ο ορθολογισμόςˑ

3. η αποφυγή αποσταθεροποίησης και ανισορροπίας κατά την μετάβαση από τη μία στην άλλη κατάστασηˑ

Η ανάγκη της οικονομίας απαιτεί έναν πολυδιάστατο Παγκόσμιο Διαφωτισμό, και αυτό είναι το δυσκολότερο εγχείρημα του Λόγου στην ανθρωπότητα.

5. Οι εστίες  του ορθολογισμού δεν μπορούν να προέλθουν ούτε από καθυστερημένες χώρες, αλλά ούτε από μεγάλες χώρες, ισχυρές οικονομικά και με ισχυρή διεθνή ισχύ.

Μόνο χώρες με προσανατολισμό που δεν έχει διαβρωθεί από την ολοκλήρωση, χώρες που δεν ακολουθούν το πρότυπο ανάπτυξης των ισχυρών σήμερα οικονομιών μπορούν να αναγνωρίσουν τις νέες ανάγκες.

Είναι εξαιτίας μιας ιδιότυπης πρόνοιας της ιστορίας που επιτρέπει τη σταδιακή μεταβίβαση ισχύος από χώρες και πρότυπα του παρόντος σε χώρες και πρότυπα του μέλλοντος – είναι η συνεχής δημιουργία του Νέου Κόσμου, που ρίχνει το γάντι της πρόκλησης και της εξέλιξης σε αυτούς που έχουν τόσα προβλήματα και που καλούνται να τα επιλύσουν ώστε αυτά να μην τους συντρίβουν, ώστε να αποκλείεται η ανόητη αλαζονεία.

Μεταξύ δύναμης και αδυναμίας βρίσκεται η σοφία του Τειρεσία και η εσωτερική εναρμόνιση προς το Νέο. 

Η Ελλάδα έχει τώρα δύο χιλιάδες χρόνια που υστερεί στο πεδίο των καινοτομιών, αν και τα νεοελληνικά συντάγματα ήσαν πρωτοποριακά στα κείμενά τους.  Ίσως, λοιπόν, πρέπει να εκλάβει τη δεινότητα της σύγχρονης κατάστασής της ως αιτία χαράς, ως ευτυχή συγκυρία για ανανέωση.

Η πρωτοβουλία, ιστορικά μιλώντας, είναι κάτι που πρέπει να βρει τις νέες αναλογίες της, σε αυτό τον τόπο.

Δύο παγκόσμιες καινοτομίες διαμορφώθηκαν στην Ελλάδα.  Η πρώτη ήταν ο θεσμικός ρόλος του ατόμου στην πολιτική και την τιμή της πόλης, που δημιούργησε τη βάση πολιτισμού, τη δημοκρατική πολιτεία και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την οικονομική ισχύ και την στρατηγική ικανότητα του έθνους.  Αυτή η καινοτομία επέτεινε, ωστόσο, και τις αδυναμίες της πόλης, οδηγώντας την στην αυτοκαταστροφή της.

Παράλληλα, όμως, με αυτή την καινοτομία, που γνώρισε ευρύτατες ιστορικές περιπέτειες και κρίσεις ήθους της, δεύτερη καινοτομία υπήρξε καθοριστική για την ανθρωπότητα: η εισαγωγή της μαθηματικής σκέψης με τον Πυθαγόρα και τους Φυσικούς προ-Σωκρατικούς φιλοσόφους που, σύμφωνα με τον Καίσλερ, έδωσε τον κώδικα ανάπτυξης της αρχαίας τεχνολογίας, όχι μόνο για την αφηρημένη τέχνη, αλλά και για τον σύγχρονο τεχνολογικό δυτικό πολιτισμό.

Η περιπέτεια αυτή ήταν μακραίωνη και χρωστάει πολλά και σε  άλλους στο διάβα του χρόνου, όπως  στο Αραβικό Ισλάμ, έως ότου οριστικοποιηθεί με τα μεγάλα πνεύματα της Αναγέννησης και του Ουμανισμού.

Η Ελλάδα δεν πρόκειται να καινοτομήσει αν, μιμητικά, πιπιλίζει την καραμέλα του εκσυγχρονισμού και αντιμετωπίζει την σύγχρονη πραγματικότητα ως τετελεσμένη.  Φυσικά, δεν πρέπει κανείς να αισθάνεται ότι η ιδέα πως ό,τι είναι «νέο» είναι ικανό ή αξίζει να υλοποιηθεί. Μια τέτοια δημοκοπία και συνθηματολογία έχει μπροστά της μόνο μια διπλή κατάληξη: την αποτυχία αυτού του ουτοπισμού και τον φασισμό, με τους επικίνδυνους «ηθικούς» του πυρετούς.

Ωστόσο, το επίκεντρο της καινοτομίας –όπως έχει δείξει η ιστορία– βρίσκεται στο πνευματικό κεφάλαιο.  Ένα μικρό βήμα της γνώσης και της επινόησης στον τομέα τόσο των φυσικών επιστημών, όσο και των επιστημών του ανθρώπου, γίνεται τεράστιο βήμα του πολιτισμού και της ιστορίας.

Σε αυτό τον τόπο, πρέπει να ξαναγεννηθεί όχι μόνο το σπάνιο δημοκρατικό ήθος του Σόλωνα, και η κλασσική παιδεία, αλλά κυρίως η τέχνη της γνώσης και η πραγμάτωσή της μπροστά στην ανάγκη και την πρακτική σοφία που απαιτεί το τραγικό τρίστρατο. 
Οφείλουμε να τονίσουμε πως η κάλυψη των αναγκών της ανθρωπότητας είναι αδύνατη όσο γιγαντώνονται τα οικονομικά μεγέθη και η ισχύς οικονομικών παραγόντων.  Γι’ αυτό, εξάλλου, σχεδόν όλες οι οικονομικές ιδεολογίες του παρελθόντος διαψεύστηκαν.

Ο κυριότερος τομέας νέας σκέψης στην σύγχρονη ιστορία πρέπει να είναι το επιστημονικό και πραγματιστικό γίγνεσθαι της οικονομίας,  προσανατολισμένος προς τις ανάγκες του μέλλοντος και τον νέο πολιτισμό.  Είναι επιτακτική η ανάγκη να αναζητήσουμε τρόπους εγγραφής του ανθρώπινου και του οικολογικού κεφαλαίου, των αξιών του μέλλοντος, από τη λογιστική μέχρι την οικονομική πολιτική, χωρίς να ανατρέψουμε ούτε τις ελευθερίες της αγοράς, τους θεσμούς και τον μηχανισμό ισορροπιών, χωρίς να διαπραγματευόμαστε την ευημερία, την τακτικότητα και την τάξη.

Χρειαζόμαστε λιγότερο κράτος, αλλά αυτό πρέπει να είναι δίκαιο, κοινωνικό και οικολογικό, με Αρχιμήδεια σημεία για μια Νέα Εποχή, τέτοιο που δεν έχουμε γνωρίσει ως τώρα, με ρεαλιστικούς όρους, χωρίς πάθη συμφερόντων ή ιδεολογικές φαντασιώσεις,  και με μέτρο πράξης.

Αν η Ελλάδα κυριευθεί από εθνικισμό, θα γίνει αντίστοιχη των συνόρων της.  Δεν υπάρχει πια άλλη οικουμενικότητα από τη σκέψη και τον τρόπο ζωής για την Ελλάδα. 
Αν δεν κινηθεί η Ελλάδα από τα σύνορά της, τότε σημαίνει ότι επιστρέφει στις αρχές του προηγούμενου* αιώνα. 

Αν η Ελλάδα αφομοιωθεί μιμητικά από την Ευρώπη, δεν θα έχει ταυτότητα και, συνεπώς, θα απολέσει την  ικανότητά της να είναι χρήσιμη για τον εαυτό της και την ανθρωπότητα.

Η Ευρώπη έχει τη μεγαλύτερη πρόσφατη ιστορία εγκλημάτων και αρετώνˑ  δεν αποτελεί πανάκεια, φοβάται τη σκοτεινή της πλευρά και κατέχεται από ατονία κοινωνική από φόβο μήπως ξυπνήσουν οι  τιτανικές της διαθέσεις.  Η τεχνοκρατική εναρμόνιση όλων των χωρών της Ευρώπης δεν αρκεί και δεν αποτελεί στοιχείο ζωτικό για το μέλλον της, διότι δεν μπορεί να καλύψει το κενό που χωρίζει τους πολίτες της, ούτε να την καταστήσει ικανή να ανταποκριθεί στην ευθύνη του μέλλοντος.

Η τεχνοκρατία, βέβαια, είναι αναγκαία και πρέπει να κινηθεί προς την ανάγκη, την ανθρωπότητα και τον οικουμενικό Εγκυκλοπαιδισμό. 

Οι τεχνοκρατικές αλήθειες είναι η δυσκολία και η πρόκληση για το πνευματικό μας κεφάλαιο, αποτελούν το κύριο πεδίο αναφοράς μιας ορθολογικής κρατικής υπόστασης και δεν επιτρέπουν δημαγωγίες.

Εκείνο, ωστόσο, που πρέπει να τονισθεί είναι ότι η σκέψη μας οφείλει να «αποικίσει» το μέλλον με φαντασία, ψυχή, θάρρος και αλήθεια και αυτές οι ιδιότητες δεν είναι συνηθισμένα βέλη στη φαρέτρα της τεχνοκρατίας. Γι’ αυτό, ας είναι καλά η ποίηση, αυτή η απειροσύνη του ανθρώπου – αρκεί όμως να μην μεθά τον άνθρωπο με ψέματα για το παρόν, γιατί τότε γίνεται επαίσχυντη δημαγωγία.

Η οικονομική μονοτονία της ανθρωπότητας και το σαφές πεδίο προβλημάτων αποτελούν ένα πεδίο για νέα σκέψη και συνεννόηση  που μπορεί να απλοποιήσει τις επιλογές μας στο μέλλον, χωρίς οράματα περί καταστολής της αγοράς.  Η χώρα μας πρέπει να αναζητήσει τη σύγκλιση σε επίπεδο παραγωγής, στον πρωτογενή τομέα, με τις άλλες χώρες της Κοινότητας – από τις πρώτες ύλες και τις τεχνολογίες αιχμής μέχρι το περιβάλλον και τον πολιτισμό που διαμορφώνει την κατανάλωση και τη ζήτηση για το αύριο.

Η παραγωγική σύγκλιση, όμως, είναι ανέφικτη χωρίς ευφυή διαχείριση των χρεών και του κόστους και χωρίς διαρθρωτική εξυγίανση.

Η σταθεροποιητική πολιτική –όπως έχει επικρατήσει να λέγεται– δεν είναι τόσο επιτυχής στον τομέα της διαρθρωτικής εξυγίανσης και, φυσικά, κουράζει το κοινωνικό πρόσωπο της οικονομικής πολιτικής και τον ίδιο τον άνθρωπο τον οποίο, όμως, ο καταναλωτισμός, όπως και τα κάθε λογής κοινωνικά «ναρκωτικά»,  έχουν ήδη μεταβάλει σε ράθυμο, αστόχαστο ον.

Η πιεστική οικονομική πραγματικότητα και η συνακόλουθη κοινωνική αλλοτρίωση παρέχουν τις δύο όψεις δυσκολίας να προχωρήσουμε σε διαρθρωτικές αλλαγές  στον δρόμο προς την  στην αναζήτηση διεξόδου. 

Ας μην χρησιμοποιούμε τα οικονομικά μεγέθη  ως άλλοθι για να μην απαντήσουμε σε ζητήματα που αφορούν ευθέως στην ανθρώπινη διάσταση, ούτε να κρύψουμε την πρακτική δυσκολία του εγχειρήματος επικαλούμενοι τον ανθρώπινου παράγοντα και τις αδυναμίες του.

Μία είναι η λέξη για το μέλλον, με όση ποίηση ή τεχνοκρατία και αν διανθίζεται: δυσκολία, εσωτερική και εξωτερική για τον άνθρωπο, το έθνος, την Ευρώπη και τον πλανήτη.  Καλωσήρθαμε στην Παγκοσμιότητα αυτή.

Η απάντηση στη δυσκολία μπορεί να είναι μόνο μία:  προβληματισμός και πειθώ.  Σε καμία περίπτωση, όμως, η ανάγκη πειθούς δεν θα δώσει άλλοθι για την έλλειψη προβληματισμού.  Η έλλειψη προβληματισμού σημαίνει αποτυχία όσης και όποιας μορφής πειθούς και αν χρησιμοποιήσουμε.  Έτσι, λοιπόν, αυτή η δυάδα της πολιτικής επικοινωνίας, αυτή η εσωτερική και εξωτερική διαλόγου, ακοής και υπομονής ανοίγει έναν νέο κύκλο ρεαλισμού, δημοκρατίας και εξέλιξης, που θα είναι χρήσιμος για την Ελλάδα με δεδομένη την της Ελληνική τραγική ημιμάθεια.  Είναι ορατή πια η ανάγκη του μέτρου, της σοφίας, της καινοτομίας και της νηφαλιότητας.

Επιμείναμε ως προς την Χάρτα της Ελλάδας στην οικονομία, γιατί αυτή είναι το πεδίο με τη μικρότερη αγωγιμότητα σε ψεύδη και γιατί δεν υπάρχει για τη χώρα άλλη μεγάλη ιδέα που δεν θα είναι καταστροφική και αυτοκαταστροφική από την ιδέα για μια δημιουργική διάρθρωση της οικονομίας ενόψει των σύγχρονων και μελλοντικών αναγκών.

Σε οτιδήποτε άλλο επικεντρωθεί η Ελλάδα είναι φυγή από το πρόβλημα.  Το κύριο πεδίο αλήθειας και πολιτισμού είναι η οικονομία κι εκεί πρέπει να αναζητηθεί η απάντηση στην κοινωνική αλλοτρίωση και στα δρομολογημένα αδιέξοδα.

Ο κίνδυνος είναι ορατός: αν δεν οδηγηθούμε στην εσωτερική εξυγίανση, κινδυνεύουμε να συρθούμε σε καταστάσεις ύποπτης και εξωγενούς προέλευσης λόγω του ανταγωνισμού και της αναδιανομής ρόλων.  Με όσα έχουμε πει, δεν υποβαθμίζουμε τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό στην Ευρώπη, αλλά θέλουμε να τονίσουμε πως το μείζον είναι η οικονομική σύγκλιση των χωρών της Ευρώπης, σε συνδυασμό με τον εσωτερικό διαφωτισμό της χώρας.

* Το κείμενο αυτό γράφτηκε το 1992

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Σχετικά άρθρα