ΝΕΡΟ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΩΖΕΙ ΤΟ ΝΕΡΟ ΠΟΥ ΧΑΝΕΤΑΙ

water - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

water - Σόλων ΜΚΟΗ έλλειψη και η υποβάθμιση του νερού αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της εποχής μας. Οι μεσογειακές χώρες είναι ανάμεσα σε εκείνες που υποφέρουν περισσότερο από τις συνέπειες της. Και το πρόβλημα αναμένεται να οξυνθεί εξαιτίας των επιπτώσεων από την αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος (μείωση των βροχοπτώσεων και ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων, μεταξύ άλλων).

        Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό (2000/60) θέτει το πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο για την προστασία και ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης με ενεργή συμμετοχή των πολιτών. 

        Είναι αναγκαία μια νέα κουλτούρα για το νερό που θα διασφαλίζει ότι η κάλυψη των ανθρώπινων και κοινωνικών αναγκών δεν αγνοεί την υποχρέωση να εξασφαλίζουμε νερό και για τις ανάγκες των φυσικών οικοσυστημάτων. Η εξοικονόμηση νερού έχει αναγνωριστεί ως κεντρική προτεραιότητα διεθνώς, ενώ το 2006 χαρακτηρίστηκε από την UNESCO ως έτος εκπαίδευσης για τη βιωσιμότητα με θεματικό περιβαλλοντικό περιεχόμενο «Νερό-Γαλάζιος Πλανήτης». Ωστόσο, η έλλειψη ενημέρωσης αποτελεί μεγάλο εμπόδιο στην προσπάθεια συνειδητοποίησης του προβλήματος.

      Η διατήρηση των υδατικών πόρων, κυρίως μέσω της εξοικονόμησης νερού, αποτελεί κεντρική προτεραιότητα για την εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας και ποιότητας νερού για τις ανθρώπινες κοινωνίες και τα οικοσυστήματα. Με μεθόδους που ήδη εφαρμόζονται σε πολλές περιοχές, έχουμε την τεχνογνωσία να προωθήσουμε τεχνικές και μέτρα ώστε να αξιοποιούμε κάθε σταγόνα νερού, μειώνοντας την πιθανότητα λειψυδρίας, προστατεύοντας το περιβάλλον και κάνοντας πιο αποτελεσματικές τις δαπάνες και επενδύσεις για το νερό: οι αγρότες μπορούν να μειώσουν την κατανάλωση 10-50%, οι βιομηχανίες 40-90%, οι καταναλωτές 30-40%, χωρίς να θυσιάσουν την απαίτηση για καθαριότητα, υγιεινή και υψηλή ποιότητα ζωής. Η ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση, ενεργός ρόλος των μαθητών καθώς και ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στη λήψη και εφαρμογή των αποφάσεων παίζουν καθοριστικό ρόλο.
      Σαν χώρα δεν έχουμε προετοιμαστεί επαρκώς για εφαρμογή της νέας ευρωπαϊκής πολιτικής. Η διαχείριση μέχρι τώρα είναι αποσπασματική, ενώ δεν υπάρχει σημαντική εμπειρία συμμετοχικών διαδικασιών. 

Γεωργική κατανάλωση
      Στην Ελλάδα, περίπου το 87% της κατανάλωσης νερού προορίζεται για άρδευση. Από αυτή την ποσότητα ένα μεγάλο ποσοστό – μέχρι και 50% του μεταφερόμενου νερού – χάνεται λόγω της κακής κατάστασης των αρδευτικών δικτύων ή των ακατάλληλων τεχνικών! Την κατάσταση έρχεται να επιβαρύνει το γεγονός ότι πολλές άνυδρες καλλιέργειες έχουν αντικατασταθεί από υδροφόρα είδη, όπως οι σύγχρονες ποικιλίες βαμβακιού, εσπεριδοειδή κα. Στον κάμπο της Θεσσαλίας, για παράδειγμα, την περίοδο 1984-1996 οι καλλιεργούμενες εκτάσεις βαμβακιού υπερδιπλασιάστηκαν αντικαθιστώντας ξερικές καλλιέργειες κυρίως σκληρού σίτου.

      Επιπλέον, ο αγροτικός τομέας ευθύνεται σε σημαντικό και για την υποβάθμιση των επιφανειακών και υπόγειων νερών σε πολλές περιοχές (νιτρορρύπανση, ρύπανση με φυτοφάρμακα, ρύπανση με συσκευασίες αγροχημικών). Σύμφωνα με μια Έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (2003) “ίσως χρειαστεί μεγάλο χρονικό διάστημα έως ότου οι αλλαγές στις γεωργικές πρακτικές αρχίσουν να αντικατοπτρίζονται στην ποιότητα των υπόγειων υδάτων. 
       Καθώς η ηλικία των υπόγειων υδάτων κυμαίνεται από δεκαετίες έως χιλιετίες (παρότι τα υπόγεια νερά που χρησιμοποιούνται για πόσιμο νερό έχουν μέσο όρο ηλικίας 40 ετών), οι τρέχουσες πρακτικές αφήνουν ουσιαστικά μια κληρονομιά ρύπανσης των υπόγειων υδάτων για τις επόμενες γενιές».

      Τα υπόγεια νερά πρέπει να αντλούνται σε τόση ποσότητα, ώστε να προλαβαίνουν να ανανεώνονται με φυσικό τρόπο, κάτι που δυστυχώς δεν γίνεται σήμερα. Την εικοσαετία 1974-1994 καταναλώθηκαν στη Θεσσαλία ένα δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα νερού, αλλά το 80% αυτής της ποσότητας (800.000.000 κυβικά μέτρα νερού) καταναλώθηκε τη δεκαετία 1984- 1994. Το αποτέλεσμα αυτής της υπεράντλησης είναι να μειώνονται ραγδαία τα υπόγεια αποθέματα νερού με ρυθμό πολύ ταχύτερο από την ανανέωσή τους και να κινδυνεύει με μη αναστρέψιμα αποτελέσματα η περιοχή και με ερημοποίηση η Θεσσαλία. 

        Από υπεράντληση υποφέρουν και άλλες περιοχές, όπως ο Αργολικός κάμπος, η πεδιάδα της Θεσσαλονίκης κα Σε πολλές περιοχές τα υπόγεια νερά έχουν κατέβει 10 μέτρα (π.χ. περιοχή Τυρνάβου) έως και 60 μέτρα (περιοχή Κάρλας- Ριζόμυλος), σε κάποιες περιπτώσεις έως και 100 μέτρα. Υποχώρηση της στάθμης κατά 10 m είναι πολύ συνήθης στον ελληνικό χώρο. Σε άλλες περιοχές τα νερά έχουν γίνει υφάλμυρα και δεν είναι πλέον κατάλληλα για πότισμα ή κατανάλωση. 

       Τα υπόγεια και επιφανειακά νερά που παραμένουν μετά τη δέσμευση ή άντλησή τους για τις ανθρώπινες ανάγκες πρέπει να επαρκούν και για τις ανάγκες και λειτουργίες των φυσικών οικοσυστημάτων. Η αναθεώρηση της γεωργικής πολιτικής με τρόπο ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις καλλιεργητικές πρακτικές μπορεί να συμβάλλει μεταξύ άλλων τόσο στη βελτίωση του περιβάλλοντος όσο και στη διατήρηση των υδατικών πόρων. 
        Σήμερα χώρες όπως η Αυστρία και η Φιλανδία καλύπτουν πάνω από το 70% των γεωργικών εκτάσεων τους με γεωργο-περιβαλλοντικά προγράμματα. Αντίθετα, το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα χαμηλό στο νότο της Ευρώπης: Ελλάδα και Ισπανία δεν καλύπτουν πάνω από το 5% των γεωργικών εκτάσεων με γεωργο-περιβαλλοντικά προγράμματα.

         Υπερβολική κατανάλωση νερού στις πόλεις: Στις πόλεις, αν και ρέει «άφθονο» από τις βρύσες, το νερό συνήθως έρχεται από μακριά, στην περίπτωση της Αττική από 200-250 χιλιόμετρα μακριά, με σημαντικό κόστος για την οικονομία αλλά και το οικοσύστημα. Οι πολίτες συνήθως αγνοούν αυτή την πραγματικότητα. Ποτάμια, λίμνες και υπόγεια νερά δεσμεύονται συνήθως σε πολύ μεγάλες αποστάσεις ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες των κατοίκων των πόλεων. Συχνά το ίδιο γίνεται για να καλυφθούν και οι ανάγκες σε νερό μεγάλων γεωργικών περιοχών. Στην Αττική, για παράδειγμα, αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις στην αύξηση της κατανάλωσης νερού και επέκτασης του δικτύου, και παρά τα έργα (Μαραθώνας, Υλίκη, Μόρνος, Εύηνος) που μπορούν να φέρνουν στην Αττική 600.000.000 κυβικά μέτρα νερού το χρόνο, οι ποσότητες αυτές θα επαρκούν να καλύπτουν τις ανάγκες της Αττικής μέχρι το 2030. Μετά θα πρέπει να εξασφαλισθούν ετησίως μεγαλύτερες ποσότητες.

          Κατανάλωση νερού στο σπίτι: Στην Ελλάδα, στον οικιακό τομέα αντιστοιχεί το 10% της κατανάλωσης νερού. Το 90% των ελληνικών νοικοκυριών έχουν σήμερα πρόσβαση σε δίκτυο ύδρευσης, έναντι 30% τη δεκαετία του ´50. Η χρήση νερού για ύδρευση έχει αυξηθεί κατά 45% σε σχέση με το 1980 και η αυξητική τάση διατηρείται. Η μεγαλύτερη αστική ζήτηση παρατηρείται στην Αττική, όπου οι απώλειες από διαρροές (δίκτυο, κατοικίες κα) αντιστοιχούν στο 10-40% του μεταφερόμενου νερού. 

Αυξάνεται η κατανάλωση      
         Η συνολική κατανάλωση νερού στην Αττική αυξάνεται σταθερά σε σχέση με το έτος αναφοράς (1990): η συνολική κατανάλωση το 2004 ήταν αυξημένη κατά 27% περίπου σε σχέση με το 1990, αλλά κατά 62% σε σχέση με το 1993, έτος όπου επιτεύχθηκε σημαντική μείωση της κατανάλωσης. Η εξοικονόμηση έφθασε, το 1993, το 26,5% της κατανάλωσης του 1991, ως αποτέλεσμα της καμπάνιας ευαισθητοποίησης και της πληροφόρησης που αναπτύχθηκε το 1992-1993, χρονιές που τα αποθέματα νερού μειώθηκαν ιδιαίτερα και η Αττική αντιμετώπισε το φάσμα της λειψυδρίας. 

         Η κατανάλωση του νερού έφτασε ξανά στο επίπεδο του 1991 το 1997, τέσσερα χρόνια μετά τη διακοπή της εκστρατείας ενημέρωσης του κοινού για την αναγκαιότητα εξοικονόμησης νερού. Μετά το 1997 έχουμε μια συνεχή αύξηση της κατανάλωσης νερού της τάξης του 5-8% ετησίως. Η οικιακή χρήση νερού δεν αποτελεί τη μεγαλύτερη κατανάλωση, σε σχέση με την γεωργία και τη βιομηχανία, παρόλα αυτά η προσπάθεια εξοικονόμησης νερού στο σπίτι είναι το πιο σημαντικό βήμα για τη διαμόρφωση μιας νέας στάσης απέναντι στη χρήση του νερού.
      Παραδείγματα από το εξωτερικό μας δείχνουν ότι με το συνδυασμό νέων τεχνολογιών και με μικρές αλλαγές στην καθημερινή χρήση νερού μπορεί να επιτευχθεί σημαντική μείωση στην κατανάλωση νερού. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η οικιακή χρήση νερού έχει μειωθεί από το 1985 λόγω της μεγαλύτερης ευαισθητοποίησης, αλλά και λόγω των σχετικών φόρων. Στο διάστημα αυτό παρατηρείται μείωση των διαρροών, μείωση του ποτίσματος κήπων, αλλά και αντικατάσταση συσκευών με καινούριες που εξοικονομούν νερό.

Το πρόγραμμα      
         Από τον Μάιο 2005 το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS υλοποιεί ένα σύνολο δραστηριοτήτων στο πλαίσιο του προγράμματός του «Εξοικονόμηση νερού: Ένα ολοκληρωμένο περιβαλλοντικό πρόγραμμα για σχολεία της Ν. Α. Ευρώπης» με τη συνεργασία των Διευθύνσεων Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Αττικής, Δ’ Αθήνας, Γ’ Αθήνας, Χανίων (Περιβαλλοντικά Τμήματα), Α´ και Β´ βάθμιας Εκπαίδευσης Αιτωλοακαρνανίας, εκπαιδευτικών και ειδικών επιστημόνων. Το πρόγραμμα υποβλήθηκε στο Ταμείο Κοινωνικής Συνεισφοράς της ΤΟΥΟΤΑ, επιλέχτηκε μετά από αξιολόγηση ως ένα από τα καλύτερα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και υποστηρίχθηκε από την TOYOTA Motor Europe και την TOYOTA Ελλάς. 
        Στο πρόγραμμα αυτό συμμετείχαν πιλοτικά πάνω 1.500 μαθητές ηλικίας 9-12 ετών, από 34 σχολεία. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των μαθητών όσο και εφαρμογή και επίδειξη ήπιων τεχνικών και μέτρων εξοικονόμησης νερού. Τα παιδιά συμμετέχουν σε μια προσπάθεια να αποδείξουμε ότι με απλούς τρόπους και με πιο υπεύθυνη συμπεριφορά μπορούμε να μειώσουμε τη σπατάλη νερού, κάτι που έχουν πετύχει σε άλλες χώρες.

       Παράλληλα, οι Δήμοι Ελευσίνας, Πετρούπολης και Αγ. Δημητρίου δεσμεύτηκαν για την επισκευή και αντικατάσταση συσκευών στα σχολεία με στόχο τη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων της προσπάθειας των μαθητών για εξοικονόμηση νερού. Το πρόγραμμα επιδιώκει να αποτελέσει τη βάση για πρωτοβουλίες όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην υπόλοιπη Ν.Α. Ευρώπη και Μεσόγειο, με τη δημιουργία μιας ειδικής εκπαιδευτικής ιστοσελίδας για ζητήματα νερού και ιδιαίτερα εξοικονόμησης του σε πολύ-γλωσσική βάση, με συνεργασία με φορείς από άλλες χώρες και συνέργεια με άλλες δράσεις. Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2005-2006 από το σύνολο των 1500 μαθητών που ενημερώθηκαν, 927 μαθητές από 17 σχολεία της Αττικής συμμετείχαν ενεργά και σε δράσεις εξοικονόμησης νερού στο χώρο του σχολείου. Κατέγραψαν τις βρύσες και τα καζανάκια που έσταζαν στις τουαλέτες και το προαύλιο και ενημέρωσαν τους διευθυντές τους. Σε ένα δείγμα 5 σχολείων όπου έγινε συστηματική καταγραφή, από τις 100 βρύσες έσταζαν οι 30 (ποσοστό 30%) και από τα 60 καζανάκια έσταζαν τα 3 (ποσοστό 5%). 
        Οι μαθητές ενημέρωσαν με επιστολές τους Δήμους, εκπρόσωποι των οποίων επισκέφθηκαν τα σχολεία, μίλησαν με τους μαθητές και επισκεύασαν τις διαρροές που καταγράφηκαν από τους μαθητές. Μάλιστα στο Δήμο του Αγ. Δημητρίου οι μαθητές του 1ου Δημοτικού Σχολείου πήραν και σχετική συνέντευξη από τον αντιδήμαρχο κύριο Α. Γαβαλά. Η εξοικονόμηση νερού, πέρα από τις επισκευές θα πρέπει να επιτευχθεί με την αντικατάσταση των συσκευών με άλλες που να εξοικονομούν νερό και με την αλλαγή στη συμπεριφορά μας. Αφού έμαθαν πώς να εξοικονομούν νερό οι ίδιοι, οι μαθητές ανέλαβαν να ευαισθητοποιήσουν το υπόλοιπο σχολείο αλλά και τους γονείς και τη γειτονιά σχετικά με τη σημασία του νερού και τους τρόπους εξοικονόμησης. Κατέγραψαν την κατανάλωση νερού στο σπίτι, όπου σύμφωνα με τα συμπεράσματα των μαθητών του 3ου Δημοτικού Σχολείου Αγ. Δημητρίου καμιά φορά είμαστε ιδιαίτερα σπάταλοι. Έφτιαξαν αφίσες τις οποίες τοποθέτησαν στο σχολείο, δημιούργησαν και μοίρασαν ενημερωτικά έντυπα στη γειτονιά τους. 

        Μάλιστα για να παροτρύνουν τους μικρότερους μαθητές να εξοικονομήσουν νερό οι μαθητές του 24ου Δημοτικού Σχολείου Κερατσινίου δημιούργησαν τον «Super Νεράκη», έναν ήρωα που προστατεύει το νερό και δίνει συμβουλές για το πώς μπορούμε να μην το βρομίζουμε και να μην το σπαταλάμε. 

http://www.medsos.gr/ 
Το άρθρο βρίσκεται στην παρακάτω διεύθυνση:
http://www.ecotec.gr/article.php?ID=105 


13 Αυγούστου 2008

Νίκος Χρυσόγελος, 
Προέδρου του ΔΣ του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

Σχετικά άρθρα