Ο δημόσιος βίος είναι το πεδίο της πολιτικής ενός ελεύθερου λαού. Το μέτρο της δημοσιότητας τι είναι το κριτήριο της ελευθερίας του. Θα σχεδιαγραφήσουμε τώρα την ιδεώδη κατάσταση: Η πολιτική ελευθερία αξιώνει, πώς αυτό που καθορίζει το πεπρωμένο όλων μας πρέπει να κοινολογείται δημοσίως. Πρέπει να το σκεφτούν δημοσίως, και δημοσίως να προετοιμαστεί η απόφαση. Η ομοφωνία πρέπει να προκύψει με βάση τα παραπάνω και όχι από τυφλή εμπιστοσύνη. Ένας τέτοιος ελεύθερος λαός λαβαίνει μέρος με γνώση και με σκέψη στη δραστηριότητα της κυβέρνησης στη δημιουργία των θεσμών και στην επεξεργασία των νόμων. Σ’ έναν ελεύθερο λαό η δυνατότητα της ανόδου των πολιτικών ξεκινάει από κάτω. Προέρχονται από μικρές επαγγελματικές ομάδες, από γειτονιές, από τις ελεύθερες ενώσεις πολιτικών συζητήσεων. Εκεί αποδεικνύουν πως πρόκειται για προσωπικότητες και μπορεί κανείς να τους εμπιστευθεί, πως διαθέτουν κρίση και είναι ικανοί ηγέτες. Πρέπει από εκεί να αρχίζουν την άνοδό τους και όχι από την εκ των προτέρων επιλογή από τους γραφειοκράτες του κόμματος. Και γίνονται δεκτοί επειδή τους επιβάλλει η πολιτική συνείδηση του λαού. Αποκτούν ευρεία δημοσιότητα με τη συμπεριφορά τους, με το λόγο τους και με τα γραπτά τους. Και οι εκλογείς γνωρίζουν ποιόν και γιατί τον εκλέγουν. Ένας ελεύθερος λαός γνωρίζει πως αυτός έχει την ευθύνη της Κυβέρνησής του και των πράξεών της. Όταν ανήκεις σε έναν τέτοιο λαό, σου παρέχεται η δυνατότητα να είσαι ελεύθερος άνθρωπος. Και μπορείς να είσαι πολίτης.
Αυτή η περιγραφή δείχνει το ιδεώδες και έχει νόημα ως το μέτρο για το σχηματισμό της κρίσης και παρέχει το κίνητρο για να το πλησιάσεις. Κι ωστόσο, η πραγματικότητα φαίνεται διαφορετική.
Ο πραγματικός μας δημόσιος βίος δεν καθρεφτίζει απλώς το λαό. Πρέπει να είναι το πεδίο της πολιτικής του αυτοεκπαίδευσης. Ένας λαός δεν επαναπαύεται ποτέ, διότι αντιμετωπίζει τις δυνατότητες του λάθους και του πεπρωμένου του. Αξιώνει την αυτοεκπαίδευσή του μέσα στην αμοιβαιότητα λαού και Κυβέρνησης. Μέσα στη γενική αλλαγή ένα μένει σταθερό: το έργο της δημιουργίας και της διατήρησης της ελεύθερης πολιτικής ζωής.
Η πολιτική αυτοεκπαίδευση γίνεται μέσα στις πραγματικότητες της κάθε ημέρας και στις μεγάλες και αποφασιστικές στιγμές, με βοήθεια τη σταθερή άσκηση της σκέψης. Η εμπειρία θα πραγματοποιηθεί και η δύναμη της κρίσης θα δοκιμαστεί μόνο στις συγκεκριμένες καταστάσεις.
Ο δημόσιος βίος είναι το πεδίο κατ’ αρχήν της κοινοποίησης και ύστερα του πνευματικού αγώνα. Καθόλου δεν είναι η ουσία μιας εκ των προτέρων δεδομένης δημόσιας γνώμης που τίθεται ωσάν κριτήριο.
Στο δημόσιο βίο προβαίνουν τα επί μέρους συμφέροντα. Συγκρούονται με άλλα συμφέροντα. Συνεπώς η αξίωση για το κοινό συμφέρον είναι παραδεκτή μόνο μέσα στο πλαίσιο όλων των συμφερόντων. Κανένα επιμέρους συμφέρον δεν μπορεί να εξομοιωθεί με το «κοινό αγαθό» [bonum commune].
Μόνον ένα δημόσιο συμφέρον είναι απόλυτο: το ότι τούτος ο αγώνας υπέρ της αλήθειας και της ειλικρίνειας είναι δυνατός κάτω από ίδιες συνθήκες προβολής, που ταυτοχρόνως είναι και αγώνας για την ιεράρχηση των συμφερόντων και για το κοινό συμφέρον που εμπεριέχει όλα τα άλλα: την ελευθερία, τη res publica.
Καρλ Γιάσπερς: «Μαθήματα Φιλοσοφίας»
