Το Ξιαoνανχάι θα είναι το τελευταίο από τα φράγματα που κατασκευάζονται στον ποταμό Γιανγκτσέ της Κίνας, στερώντας από την κοινωνία, τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής και το τελευταίο τμήμα του ποταμού που είχε μείνει “ανεκμετάλλευτο”.
Η κυβέρνηση της χώρας και της τοπικής επαρχίας αναφέρουν ότι θα λάβουν υπόψη τους όλες τις περιβαλλοντικές παραμέτρους πριν να δώσουν την τελική έγκριση, αλλά με βάση το παρελθόν κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί φορείς δεν μπορούν παρά να ανησυχούν.
Το φράγμα του Ξιαoνανχάι αποτελεί το τελευταίο μέρος ενός από τα μεγαλύτερα ανθρώπινα έργα που κατασκευάστηκαν ποτέ, μιας σειράς φραγμάτων που καλύπτουν έκταση 3.500 χλμ με υψομετρική διαφορά 950μ. μεταξύ τους (βλ. φωτό δεξιά). Αποτελεί τη μεγαλύτερη συνεχή διάταξη φραγμάτων και υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων στον κόσμο, ενώ από μηχανικής άποψης χαρακτηρίζεται ως πραγματική υπέρβαση.
Τα φράγματα του ποταμού Γιανγκτσέ παράγουν το 2% της συνολικής ενέργειας που χρειάζεται η χώρα, εις βάρος όμως του φυσικού περιβάλλοντος και της κοινωνίας της περιοχής. Από την άλλη πλευρά, τα οικονομικά οφέλη από την παραγωγή ενέργειας, την μείωση των πλημμυρών και την δημιουργία νέων εμπορικών δρόμων στον Γιανγκτσέ μοιάζουν αυτή τη στιγμή αρκετά σημαντικότερα, στην προσπάθεια της Κίνας για εδραίωση της ως υπερδύναμης στον παγκόσμιο χάρτη.
Εκτιμάται ότι από το 1994 που ξεκίνησε η κατασκευή του κολοσσιαίου έργου, περίπου 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, μόνο για την κατασκευή του Φράγματος των Τριών Φαραγγιών, που αποτελεί και το μεγαλύτερο από ταφράγματα.
Τεράστιες εκτάσεις γης καταστράφηκαν, καθώς πόλεις και χωριά εξαφανίστηκαν, καλλιεργήσιμες εκτάσεις, δάση και αρχαιολογικοί χώροι βρίσκονται πλέον κάτω από τα νερά ή έχουν καταστραφεί από άλλες επιπτώσεις της λειτουργίας των φραγμάτων.
Ακόμα περισσότεροι κάτοικοι των περιοχών, ίσως και 3 εκατομμύρια άνθρωποι, αναμένεται να εγκαταλείψουν περιοχές γύρω από τον ποταμό τα αμέσως επόμενα χρόνια, όταν ολοκληρωθούν οριστικά όλα τα φράγματα, η κατασκευή των οποίων ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1994 και μοιάζει να μην τελειώνει ποτέ…
Ο ποταμός, βασική πηγή ζωής για το 1/3 του πληθυσμού της Κίνας, έχει ήδη μετατραπεί σε έναν από τους πλέον μολυσμένους του πλανήτη, καθώς τα φράγματα παρακρατούν τεράστιες ποσότητες τοξικών λυμάτων από τις χιλιάδες παρακείμενες στον ποταμό βιομηχανικές εγκαταστάσεις και τις πολυπληθείς παράκτιες αστικές περιοχές.
Σε επίπεδο χλωρίδας και πανίδας η καταστροφή σύμφωνα με τους περιβαλλοντολόγους είναι ανυπολόγιστη, καθώς οι ταμιευτήρες οδήγησαν σε ανεπανόρθωτη καταστροφή το οικοσύστημα του τρίτου μεγαλύτερου ποταμού του πλανήτη.
Οι ταμιευτήρες του φράγματος Ξιαoνανχάι θα κατασκευαστούν στο κεντρικό τμήμα του ποταμού και“δεν θα αφήσουν κανένα χώρο” για την πανίδα του ποταμού, σύμφωνα με τον περιβαλλοντολόγο Μα Τζουν, ο οποίος προσθέτει ότι η περιοχή αυτή, αποτελούσε “το τελευταίο τμήμα κατά μήκος του Γιανγκτσέ, που είχε απομείνει για τα απειλούμενα ή τοπικά είδη”.
Εκτός όμως από τον κίνδυνο για τα θαλάσσια είδη καθώς και τα περισσότερα από έξι χιλιάδες είδη φυτών της περιοχής γύρω από τον ποταμό, άλλο ένα σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η εκτεταμένη αποψίλωση των παράκτιων περιοχών.
Οι περίοδοι ξηρασίας έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια μετά την κατασκευή των φραγμάτων και πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η καταστροφή πολλών παράκτιων περιοχών είναι η βασική υπεύθυνη για την κατάσταση αυτή. Η κυβέρνηση πάντως εκμεταλλεύεται άριστα τέτοια γεγονότα: το Μάιο του 2011, όταν η χώρα επλήγη από τη σοβαρότερη ξηρασία εδώ και μισό αιώνα, με μία εντυπωσιακή επικοινωνιακή στρατηγική, διαφήμισε σε ολόκληρο τον πλανήτη τα πλεονεκτήματα του φράγματος, απελευθερώνοντας 5 δις κ.μ. υδάτων από τα φράγματα προς τις πληγείσες περιοχές.
Τα φράγματα του Γιανγκτσέ, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι χτισμένα σε σεισμογενείς περιοχές, ευθύνονται -λόγω της ανόδου της στάθμης των υδάτων- για τη διάβρωση του 80% περίπου των παρακείμενων των φραγμάτων περιοχών και την αύξηση των φαινομένων των κατολισθήσεων, ενώ εκατομμύρια τόνοι ιζημάτων παραμένουν στην περιoχή αντί να κυλήσουν μαζί με τον ποταμό, εξαιτίας της μικρότερης ροής νερού που επιφέρουν τα φράγματα. Έτσι, αντί τα ιζήματα και τα υπόλοιπα στοιχεία του ποταμού να καταλήγουν στο Δέλτα του, συσσωρεύονται σε παράκτιες περιοχές χιλιάδες χιλιόμετρα πίσω, ένα φαινόμενο που ίσως οδηγήσει σε τεράστια προβλήματα στο άμεσο μέλλον στη λειτουργία των ίδιων των φραγμάτων.
Μετά από όλα αυτά, η κυβέρνηση παραδέχτηκε δημοσίως για πρώτη φορά το 2011, ότι το έργο αντιμετωπίζει δεκάδες “επείγοντα” προβλήματα τα οποία πρέπει άμεσα να επιλυθούν.
Οι υποστηρικτές του σχεδίου, το οποίο λόγω των τεράστιων περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων διχάζει από την εποχή ακόμα του αρχικού σχεδιασμού του, έχουν ως ισχυρότερο επιχείρημα τη σημαντική μείωση των εκπεμπόμενων ρύπων και άλλων αερίων που θα συνεπαγόταν η παραγωγή ενέργειας από άλλες πηγές, αλλά και τον “έλεγχο” των πλημμυρών.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις κυβερνητικών φορέων, η λειτουργία των φραγμάτων “γλιτώνει” την Κίνα από 100 εκ. τόνους εκπεμπόμενων ρύπων ετησίως, και από την παραγωγή τεράστιων ποσοτήτων σκόνης, θειικού και νιτρικού οξέως και μονοξειδίου του άνθρακα.
Μία άλλη σημαντική λειτουργία των φραγμάτων είναι επίσης και η μείωση των εποχικών πλημμυρών που επί χιλιάδες χρόνια βίωναν οι κάτοικοι των παράκτιων περιοχών. Οι υπεύθυνοι αναφέρουν ότι με την ολοκλήρωση του έργου, η χώρα θα παράγει ενέργεια ίση με αυτή 15 πυρηνικών εργοστασίων και θα έχουν τιθασεύσει τις εποχικές πλημμύρες μειώνοντάς τις κατά 90%.
Εκτός της παραγωγής ενέργειας το νέο φράγμα θα επιτρέψει σύμφωνα με τους σχεδιαστές του την ανάδειξη του ποτάμιου λιμανιού της ηπειρωτικής πόλης Τσονγκίνγκ σε παγκόσμιο εμπορικό κόμβο, συμβάλλοντας σημαντικά στην οικονομία της πόλης των 30 εκατομμυρίων κατοίκων.
Τα πλεονεκτήματα αυτά της κατασκευής φραγμάτων, διαφημίστηκαν δεόντως από την κινεζική κυβέρνηση, με αποτέλεσμα, πριν αρχίσουν να φαίνονται τα προβλήματα των φραγμάτων στην ίδια την Κίνα και τον Γιανγκτσέ, κινέζικες τράπεζες και εταιρίες να έχουν εμπλακεί στην κατασκευή 300 και πλέον φραγμάτων σε 66 κράτη του πλανήτη.
Υπολογίζεται ότι τα 50.000 μεγαλύτερα φράγματα στον κόσμο είναι υπεύθυνα για την κάλυψη με νερό μιας έκτασης ίσης με αυτή των βρετανικών νησιών, την εκτόπιση δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, την ανεπανόρθωτη καταστροφή κατοικημένων περιοχών, καλλιεργητικών εκτάσεων, τόπων φυσικού κάλλους, ιστορικής σημασίας και φυσικά περιβαλλοντικών πόρων.
Τα φράγματα του ποταμού Γιανγκτσέ, μία από τις μεγαλύτερες ανθρώπινες κατασκευές όλων των εποχών σε έναν από τους ιστορικότερους και πλέον πολυθρύλητους ποταμούς του κόσμου, θεωρήθηκαν από πολλούς “ύβρη” του ανθρώπου προς τη φύση και παράδειγμα της αλαζονείας του.
Αυτή θα μπορεί να αιτιολογηθεί για όσο διάστημα αυτό το τεράστιο έργο δεν ξεφεύγει από τον έλεγχο του, όσο δηλαδή θα μπορεί ακόμα ο άνθρωπος να “υποτάσσει” τη φύση. Τα δεδομένα όμως σε αυτή την ανταγωνιστική σχέση όρων υποταγής, αρχίζουν να στρέφονται απελπιστικά γρήγορα εναντίον του…
Πηγές: Planet Ark, Reuters, International Rivers
Φωτό:wikipedia
Άρης Καπαράκης
Συνεργάτης της ΜΚΟ Σόλων
aris@solon.org.gr
4 Απριλίου 2012
