Για μία ακόμα φορά ο Ανταμ Σμιθ έρχεται σε αντιπαράθεση με τον Τζον Μέιναρντ Κέινς και τον Χάιμαν Μίνσκι στην αρένα των διεθνών χρηματαγορών. Ο Σμιθ μέχρι στιγμής αναδεικνύεται νικητής. Ωστόσο, οι προοπτικές του στο μέλλον εξαρτώνται λιγότερο από τη θεωρία του της πεφωτισμένης ατομικής συμπεριφοράς στον ιδιωτικό τομέα και περισσότερο από το προστατευτικό πλαίσιο, που διαμορφώνουν οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες.
Σύμφωνα με τον Σμιθ, το συλλογικό καλό εξυπηρετείται καλύτερα από την εξατομικευμένη συμπεριφορά έλλογων ατόμων, που καθοδηγούνται από το δικό τους συμφέρον. Μεγιστοποιώντας τις δικές τους ανάγκες, τα άτομα μεγιστοποιούν και τον συλλογικό στόχο και αυτή είναι μία διαδικασία που εφαρμόζεται αφ’ εαυτού της. Μάλλον αυτό συμβαίνει σήμερα στις αγορές. Με το να είναι πρόθυμες να αναλάβουν μεγαλύτερους επενδυτικούς κινδύνους και να διεκδικήσουν υψηλότερες αποδόσεις, οι επενδυτές βελτιώνουν τις πιθανότητες μιας ευρύτερης οικονομικής ανάκαμψης και μιας εξομάλυνσης της νομισματικής πολιτικής. Αυτό παροτρύνει τους επενδυτές να αναλάβουν έτι περαιτέρω κινδύνους σε ακόμα υψηλότερες τιμές και χαμηλότερες αποδόσεις.
Αυτό που συμβαίνει σήμερα έχει μυστηριώδεις ομοιότητες με όσα συνέβησαν στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας. «Η «Μεγάλη Μετριοπάθεια», η οποία φαινόταν να κυριαρχεί, ήταν τόσο καθησυχαστική, ώστε πάμπολλοι να πιστεύουν ότι επρόκειτο για το «μέτρον άριστον». Ο Κέινς, ωστόσο, μας υπενθυμίζει ότι η υπερβολικά αγελαία συμπεριφορά συχνά δεσπόζει στις αγορές και οδηγεί σε μη βιώσιμα αποτελέσματα. Σε τοποθετήσεις του, οι οποίες από τότε που τις διατύπωσε έχουν επαληθευθεί, παρατηρεί: «Η παγκόσμια εμπειρία μάς διδάσκει πως είναι προτιμότερο να αποτυγχάνεις συμβατικά παρά να επιτυγχάνεις αντισυμβατικά». Ο Μίνσκι προχώρησε ένα βήμα παραπάνω, δεικνύοντας πως η σταθερότητα καταλήγει να εκτρέφει την αστάθεια. Εν αντιθέσει με τον Σμιθ, οι Κέινς και Μίνσκι υπογραμμίζουν πως σε συγκεκριμένες περιστάσεις ό,τι φαίνεται λογικό και ωφέλιμο για το άτομο ίσως να μην είναι για την κοινωνία. Σε κάποιο βαθμό η χρηματοπιστωτική σταθερότητα εξελίσσεται σε κάτι υπερβολικά καλό. Επιτρέπει τον υπερβολικό επενδυτικό κίνδυνο, που επωμίζονται με τρόπο ανεύθυνο άτομα και θεσμικοί φορείς.
Κατά τη διαδικασία, το οικονομικό σύστημα και κατ’ επέκταση το συλλογικό συμφέρον απειλούνται. Μάλλον θα θέλαμε να πιστέψουμε ότι το πεφωτισμένο ίδιον συμφέρον αυτομάτως θα σταματήσει τη σημερινή φάση τύπου Σμιθ από το να μετεξελιχθεί σε μία φάση Μίνσκι, αλλά, αν το κάναμε, θα ήμασταν ανόητοι. Χρηματοπιστωτικές πρωτοβουλίες κακώς συντονισμένες, προβλήματα τα οποία απορρέουν όταν ένα μέρος αποφασίσει να δράσει για λογαριασμό άλλου και φαινόμενα ύβρεως όλα βγαίνουν μπροστά. Επίσης, υπάρχει και η απροθυμία των επενδυτών να μειώσουν τους στόχους περί αποδόσεων. Αντ’ αυτών, οι επενδυτές αυξάνουν τη μόχλευση και την ανεκτικότητά τους στο ρίσκο. Πολλοί παίκτες των αγορών, αντί να διορθώνουν τις κινήσεις που έχουν κάνει, περιμένουν καταλυτικές αποδείξεις μιας βιώσιμης μεταστροφής των αγορών. Αντιθέτως με τα όσα συνέβαιναν στο παρελθόν και σε περιόδους υπερβολικών κινήσεων των αγορών, η τρέχουσα δεν συνδέεται με μια ακμάζουσα οικονομία. Η ανάπτυξη παραμένει βραδεία. Ως αποτέλεσμα ούτε τα υψηλότερα επιτόκια ούτε η σκληρότερη δημοσιονομική πολιτική μπορούν να μειώσουν τους κινδύνους της χρηματοπιστωτικής αστάθειας. Κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να βασιστούν σε δύο εργαλεία: στα αυστηρά ρυθμιστικά και εποπτικά συστήματα και στη χρήση μέτρων δημοσιονομικής πειθαρχίας για να αντισταθμίζεται η υπερβολική ανάληψη κινδύνου.
MOHAMED A. EL ERIAN* / BLOOMBERG
* Ιδρυτής και πρώην επικεφαλής της Pimco
Πηγή: Ανιχνεύσεις, anixneuseis.gr
Διαβάστε επίσης:
Αναζητώντας τον δήμιο του αόρατου χεριού, του Γιάννη Ζήση
