ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΣ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ (του Γιάννη Ζήση)

- Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

 - Σόλων ΜΚΟΘεωρούμε κατά βάση τον ολοκληρωτισμό σαν το μείζον ζήτημα σε σχέση με τον άνθρωπο, την ανθρωπότητα και την ιστορική εξέλιξη του μέλλοντος, καθώς αποτελεί μια εκτροπή απ’ την αντιμετώπιση των προβλημάτων, μια υποκατάσταση που δίνει έμφαση σε ένα πρότυπο επιρροής και εξουσίας και όχι σε μια σχέση καθαρής λογικής απέναντι στα προβλήματα. 
       Με αυτό τον τρόπο ο ίδιος γίνεται το μείζον πρόβλημα παρ’ ότι έχει ως άλλοθι του την επίκληση, την συσσώρευση προβλημάτων. Και είναι επίσης ένα παλαιό κατ’ ουσίαν υπόδειγμα ή πρότυπο οργάνωσης.

      Ένα κύριο μέρος λοιπόν του προβλήματος του ολοκληρωτισμού ξεκινάει από το γεγονός ότι η επιρροή του είναι βασισμένη στην απουσία μιας άμεσης λογικής αλλά και μιας άμεσης ανάληψης ευθύνης και συμμετοχής. 

    Ένα από τα βασικά προβλήματα που ανακύπτουν στην προσέγγιση μας για τον ολοκληρωτισμό ως πρόβλημα στο παρόν αλλά και στο μέλλον της ανθρωπότητας, είναι ότι έχουμε θεωρήσει τον ολοκληρωτισμό περισσότερο με τυπικά χαρακτηριστικά, χωρίς τα βαθύτερα αίτια, του φαινομένου πολιτειακά και ιστορικά του Μεσοπολέμου, όπως επίσης και του υπαρκτού «σοσιαλισμού». Αυτές οι τυποποιήσεις στην αντίληψη μας, αυτά τα στερεότυπα αποτελούν έναν από τους παράγοντες που εμποδίζουν να αντιληφθούμε με καθαρότητα τα αίτια και τις διαδρομές του ολοκληρωτισμού, ως μεταλλασσόμενες μέσα στην ιστορική εξέλιξη, ως ρεύματα ιδεών, εξουσίας και δυναμικής, που είναι συνυφασμένα με πολύ ευρύτερη διαθεματική, διατομεακή και πολιτειακά υφιστάμενη κατάσταση.
      
       Δεν μπορούμε δηλαδή, ενώ θα πρέπει, να αποσυνδέσουμε την αντίληψη του ολοκληρωτισμού από κυρίαρχες ιστορικές εμπειρίες, όπως η εμπειρία του Μεσοπολέμου και του λεγόμενου υπαρκτού «σοσιαλισμού». Επιπλέον για λόγους που υπαγορεύονται από το ότι θέλουμε να αισθανθούμε καθαρότητα απέναντι στον ολοκληρωτισμό σαν αυτοδικαίωση, δεν μπορούμε να αντιληφθούμε τις συνάφειες που έχει η υφιστάμενη πραγματικότητα με τον ολοκληρωτισμό. Και πρωταρχικά δεν μπορούμε να αντιληφθούμε το γεγονός ότι δεν υφίσταται υπό ουσιαστική έννοια αυτό που λέμε Δημοκρατία άσχετα από τα αίτια τα οποία συνθέτουν την μη ύπαρξη της Δημοκρατίας. Εκείνο που φαίνεται ως προφανές ότι είναι η βάση μιας συνάφειας του ολοκληρωτισμού, είναι ο τερματισμός της περιοδικής ψηφοφορίας και αντιπροσώπευσης.
 
     Κατά τα άλλα η υφιστάμενη πολιτική δυναμική έχει στοιχεία παγίωσης που προσομοιάζουν και ρέπουν προς τον ολοκληρωτισμό. Πρέπει δηλαδή να απελευθερωθούμε από τα στερεότυπα προσέγγισης στον ολοκληρωτισμό, να διευρύνουμε την έρευνά μας με μεγαλύτερο ιστορικό και ανθρωπολογικό βάθος αλλά και με μεγαλύτερη διακριτική ικανότητα μέσα στην υπαρκτή κοινοβουλευτική αντιπροσώπευση και εξουσία, γιατί  δεν αναφερόμαστε ακριβώς για δημοκρατία.

        Επιπλέον, η ανάδυση του φονταμενταλισμού αλλά και άλλων παραγόντων και μια μορφή συνύπαρξης κοινοβουλευτικής αντιπροσώπευσης και φονταμενταλισμού, αναδεικνύουν και την περιπλοκή αλλά αναδεικνύουν επίσης και το γεγονός ότι ο ολοκληρωτισμός είναι πολύ ευρύτερο φαινόμενο απ’ το να είναι ένα αμιγές πολιτικό και πολιτειακό φαινόμενο και σύστημα. Και γι’ αυτό θα πρέπει να το δούμε σε όλη την πολυχρωμία του αν θέλουμε να το αντιμετωπίσουμε όχι σε ένα επίπεδο στερεότυπων αποτελεσμάτων αλλά σε ένα επίπεδο δυναμικών αιτίων.
        Οι μεταλλάξεις αυτές δίνουν μια μεγαλύτερη δυναμική στο φαινόμενο και κυρίως δίνουν και εκείνη την δυναμική που υπό ορισμένες συνθήκες αμβλύνει τον επώδυνο χαρακτήρα του φαινομένου, ως πολιτισμικού και πολιτικού φαινομένου, στους ανθρώπους, με αποτέλεσμα να αυξάνει την παθητική συμπόρευση και να δίνει μεγαλύτερη διάρκεια με βαθύτερες πολιτισμικές επιπτώσεις στον ολοκληρωτισμό μέσα από αυτή την διαδικασία.

      Έτσι λοιπόν θα πρέπει να ξεκινήσουμε ένα πολύ ευρύτερο διάλογο για τον προσδιορισμό του ολοκληρωτισμού, για τις μορφές του, έναν διάλογο ο οποίος θα αναφερθεί στο τι είναι ολοκληρωτισμός, στο γιατί υφίσταται, στο πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί, στο γιατί πρέπει να αντιμετωπιστεί και να δώσει προτάσεις και σχέδιο όχι στην λογική μιας μεταλλαγής του ίδιου του ολοκληρωτισμού σε πιο δυσεξιχνίαστη μορφή αλλά για μια τελείως διαφορετική δυναμική. Μια δυναμική που θα απαντάει στα προβλήματα θα είναι όμως ένα άλλο πρότυπο οργάνωσης και μέσα από την απάντηση στα προβλήματα θα απελευθερώνει. Δεν θα τα μετεξελίσσει τα προβλήματα, όπως μπορεί να κάνει ο ολοκληρωτισμός ή οι μορφές έμμονης εξουσίας.
      Το πρόβλημα του ολοκληρωτισμού σαφέστατα πρέπει να το δούμε να είναι συνυφασμένο με την υπάρχουσα κατάσταση και δυναμικά να συνδέεται με την διακλάδωση της, με μια δυναμική που διακλαδώνεται προς τον ολοκληρωτισμό ακόμη και σε συνθήκες κοινοβουλευτικές.

      Εξάλλου αυτή ήταν και η αφετηριακή δυναμική των εξελίξεων και των κρίσεων του Μεσοπολέμου. Η βαθιά κρίση της κοινοβουλευτικής αντιπροσώπευσης έρχεται να συνεισφέρει σ’ αυτό. Ίσως πρέπει απ’ την αρχή να πούμε ότι πιθανόν είμαστε σε μια ριζική κρίση της κοινοβουλευτικής αντιπροσώπευσης – όπου θα πρέπει να επιλέξουμε είτε στην ολοκληρωτική της μετεξέλιξη, που πιθανώς θα είναι μακροχρόνια καθώς θα περάσει μέσα από στάδια κρίσης, είτε προς μια ουσιαστικότερη δημοκρατία που θα έχει νέα χαρακτηριστικά.

      Το αντίστοιχο ισχύει βέβαια ως κρίση προτύπων και ευρύτερου συστημικού υποβάθρου και ως καθήλωση σε αξίες που πρέπει να αλλάξουν. Ισχύει για όλα τα πεδία: για το φαινόμενο της αγοράς, για την διοικητική διαίρεση στο επίπεδο κράτους-έθνους της ανθρωπότητας, για την σχέση οικονομίας και περιβάλλοντος και γενικότερα γι’ αυτές τις ιδέες που λίγο πολύ τις θεωρούμε σαν μακραίωνη κληρονομιά μας, όπως η ιδέα της ιδιοκτησίας και η οποία αναπόφευκτα προσεγγίστηκε ανώριμα και με συλλογικά χαρακτηριστικά από  τον σοσιαλισμό. 

      Είναι τελείως διαφορετικό να μιλήσει κανείς για μια διαφορετική ιδέα από την ιδιοκτησία απ’ το να δει μόνο την συλλογικοποίηση της. Και είναι πλέον φανερό ότι πρέπει να φτάσουμε σε ένα επίπεδο ανθρωπολογικών διαυγάσεων των ιδεών, των αξιών και των προτύπων.  Πρέπει να κατανοήσουμε ότι το φαινόμενο του ολοκληρωτισμού συνδέεται με φορείς χωρίς αρχές, είτε φορέας είναι ο πολίτης, είτε φορέας είναι το κράτος, είτε φορέας είναι η επιχείρηση.
       Έτσι λοιπόν μπαίνει εκ θεμελίων η ανάγκη για να αντιμετωπίσουμε το έλλειμμα διάκρισης και αναγνώρισης του προβλήματος σε βάθος και ταυτόχρονα βέβαια να στερήσουμε τον ολοκληρωτισμό από το άλλοθι και από τους παράγοντες που διαμορφώνουν την κρίση σαν εργαλείο προώθησης του ανορθολογισμού και του αυταρχισμού. Να αντιμετωπίσουμε δηλαδή την έλλειψη εκτελεστικότητας και αποτελεσματικότητας στην αντιμετώπιση των προβλημάτων.
      Στο πλαίσιο αυτό θεωρούμε απ’ αρχής ότι τα δύο βασικά αιτήματα που είναι συνυφασμένα μεταξύ τους, η ελευθερία και η ασφάλεια, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν διχαστικά και δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα από την εξουσία ως φορέα χωρίς αρχή. 


Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

27 Αυγούστου 2008