Το καλλιτεχνικό ρεύμα Bio Art συνδυάζει βιολογία-γενετική και εικαστικές τέχνες
Αρκετοί υποστηρίζουν ότι το ρεύμα της Bio Art δεν είναι τίποτε άλλο από μία καλοστημένη διαφημιστική καμπάνια των πολυεθνικών εταιρειών βιοτεχνολογίας, για να κάνουν την κοινή γνώμη πιο φιλική στην ιδέα της γενετικής τροποποίησης, ώστε να μειωθούν σταδιακά οι αντιδράσεις για τα μεταλλαγμένα τρόφιμα ή άλλες παρόμοιες παρεμβάσεις στο γονιδίωμα…
Η Bio Art είναι ένα σχετικά νέο καλλιτεχνικό ρεύμα, που συνδυάζει την επιστήμη της βιολογίας με την εικαστική τέχνη. Οι εκφραστές της χρησιμοποιούν ως υλικά ζωντανούς ιστούς, βακτήρια ή και ολόκληρους ζωντανούς οργανισμούς και ως εργαλεία σύγχρονες μεθόδους γενετικής μηχανικής και κυτταροκαλλιέργειας.
Το 1997, ο Βραζιλιάνος ιδρυτής του ρεύματος, Eduardo Kac, έκανε την αρχή εμβολιάζοντας τον εαυτό του με μία κάψουλα – μικροτσίπ που ονόμασε «Time Capsule», η οποία παραπέμπει σε ένα μέλλον ψηφιακής παρακολούθησης των πολιτών από τις κρατικές υπηρεσίες ασφάλειας. Το 2000, παρουσίασε ένα γενετικά μεταλλαγμένο κουνέλι που φωσφόριζε στο σκοτάδι, αφού στο γονιδίωμά του είχε προστεθεί ένα γονίδιο που κωδικοποιεί την πράσινη φθορίζουσα πρωτεΐνη GFP, που αρχικά είχε απομονωθεί από ένα είδος μέδουσας.
Οι πρωτοπόροι
Την ίδια χρονιά, οι καλλιτέχνες Oron Catts και Ionat Zurr συνεργάστηκαν με τους επιστήμονες Miranda Grounds και Stuart Bunt, ανοίγοντας το πρωτοποριακό εργαστήριο Bio Art, με την επωνυμία SymbioticA, στο University of Western Australia. Το εργαστήριο κατάφερε να δημιουργήσει ένα δερμάτινο μπουφάν, χρησιμοποιώντας ως βάση ένα βιοαποικοδομήσιμο πολυμερές, το οποίο κάλυπταν στρώματα κυττάρων συνδετικού ιστού από ποντίκια και ανθρώπινα οστικά κύτταρα που προσομοίαζαν στη δομή πραγματικού δέρματος ζώου!
Ενας άλλος σημαντικός εκπρόσωπος της Bio Art είναι ο Joe Davies, επιστημονικός συνεργάτης του Τμήματος Βιολογίας του ΜΙΤ και της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ. Το 2012, επινόησε το «Βακτηριακό Ράδιο», χρησιμοποιώντας μεταλλαγμένα βακτήρια ως κεραία ραδιοφώνου. Το 2007, ο Κύπριος Στέλιος Αρκαδίου (που χρησιμοποιεί το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Stelarc) μεγάλωσε με χειρουργική επέμβαση ένα τρίτο μη λειτουργικό αυτί από χονδρικά κύτταρα στο χέρι του. Ηταν για πολλά χρόνια ερευνητής τεχνών στο Nottingham Trent University, ενώ τώρα διδάσκει στο Brunel University, στο δυτικό Λονδίνο. Το 2013, ο Βέλγος Koen Vanmechelen, που διευθύνει το Open University of Diversity στο Χάσελτ του Βελγίου, δημιούργησε την «Κοσμοπολίτικη Κότα», η οποία είχε στο γονιδίωμά της γονίδια από όλα τα είδη κότας του κόσμου.
Βραβεία
Επίσης, υπάρχουν και διεθνείς διοργανώσεις που βραβεύουν τα καλύτερα δημιουργήματα Bio Art της κάθε χρονιάς. Το έπαθλο, αντίστοιχο των κινηματογραφικών Οσκαρ, είναι η Χρυσή Νίκη, ένα χρυσό αντίγραφο της Νίκης της Σαμοθράκης, στη διοργάνωση Prix Ars Electronica στο Λιντς της Αυστρίας, όπου υπάρχει και ειδική κατηγορία βραβείων για την Hybrid Art. Φυσικά, η Bio Art δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστους και τους χώρους της μόδας και του εμπορίου. Η έκθεση μόδας «Hybrid Skins» που ξεκινά στις 10 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 24 Νοεμβρίου στο Tetem Art Space στο Enschede της Ολλανδίας, θα φιλοξενήσει φουτουριστικά οράματα από πολλούς καλλιτέχνες και σχεδιαστές, οι οποίοι έχουν εφαρμόσει νέες τεχνικές νανοτεχνολογίας και γενετικής τροποποίησης για τη δημιουργία των έργων τους.
Επιπρόσθετα, η εταιρεία βιοτεχνολογίας Yorktown Technologies στις ΗΠΑ δημιουργεί και εμπορεύεται μεταλλαγμένα ψάρια ενυδρείου που φθορίζουν σε πολλά διαφορετικά χρώματα, για διακοσμητικούς μόνο σκοπούς. Μάλιστα, όταν η δημόσια υπηρεσία ελέγχου τροφίμων μήνυσε την εταιρεία γιατί το προϊόν της διακινδύνευε την πιθανή είσοδο μεταλλαγμένων ψαριών στην τροφική αλυσίδα, η Yorktown Technologies κέρδισε τη δίκη και τώρα τα πολύχρωμα ψαράκια πωλούνται σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ, εκτός από την Καλιφόρνια. Τέλος, η ιαπωνική εταιρεία βιοτεχνολογίας Suntory εμπορεύεται πέντε διαφορετικά είδη μεταλλαγμένων γαριφάλων σε ασυνήθιστα χρώματα, όπως μπλε και μοβ.
Χωρίς σκοπό
Οπως είναι αναμενόμενο, όλες αυτές οι παρεμβάσεις στο γενετικό υλικό ζωντανών οργανισμών χωρίς κάποιο συγκεκριμένο σκοπό, πλην της ικανοποίησης της καλλιτεχνικής περιέργειας, έχουν προκαλέσει τον εκνευρισμό και την ανησυχία πολλών οικολογικών οργανώσεων. Υπάρχουν και αρκετοί που υποστηρίζουν ότι το ρεύμα της Bio Art δεν είναι τίποτε άλλο από μία καλοστημένη διαφημιστική καμπάνια των πολυεθνικών εταιρειών βιοτεχνολογίας, για να κάνουν την κοινή γνώμη πιο φιλική στην ιδέα της γενετικής τροποποίησης, ώστε να μειωθούν σταδιακά οι αντιδράσεις για τα μεταλλαγμένα τρόφιμα ή άλλες παρόμοιες παρεμβάσεις. Παράλληλα, υπάρχουν και διαμαρτυρίες από συντηρητικούς ή θρησκευτικούς κύκλους που δεν μπορούν να αποδεχθούν το να παριστάνουν οι επιστήμονες (και οι καλλιτέχνες σε αυτήν την περίπτωση) τον Θεό.
Σε γενικές γραμμές, η Bio Art είναι ένα πρωτοποριακό καινοτόμο ρεύμα, που έφερε για πρώτη φορά μαζί επιστήμονες και καλλιτέχνες οι οποίοι οραματίζονται ένα διαφορετικό φουτουριστικό αύριο. Αυτό το γεγονός είναι από μόνο του εξαιρετικά σημαντικό, μιας και η επιστήμη γίνεται πλέον πιο προσιτή στον κόσμο, βγαίνοντας από τις κλειστές πόρτες των εργαστηρίων, για να προσεγγίσει την κοινωνία. Τέλος, δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάμε τη συμβολή της διορατικότητας, του διαφορετικού τρόπου σκέψης και της φαντασίας των καλλιτεχνών στην εξέλιξη της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας, από τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι και τον Ιούλιο Βερν στη λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας έως το ρεύμα της Bio Art…
Γιώργος Ευθυμίου
Διδάκτορος Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Surrey και επιστημονικού συνεργάτη στο Τμήμα Βιολογίας του ΕΚΠΑ gefthimiou@biol.uoa.gr
Πηγή/φωτό: Ελευθεροτυπία
