ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΕΣ - ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΕΙΣ (του Γιάννη Ζήση)

Julia - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Xaos - Σόλων ΜΚΟ«Θα έλθει η εποχή που για τίμημα της ελευθερίας θα πληρώνουμε την ίδια την ελευθερία».
                                                                                                          Μπλαδ Τέπες, Ρουμάνος ηγεμόνας
Έννοια και ιστορία
Οι Εξωτερικές Επιδράσεις είναι λειτουργική έννοια για την αξιοποίηση του περιβάλλοντος και την εναρμόνιση με αυτό της πράσινης επιχειρηματικότητας. Η έννοια αυτή είναι στρατηγική για την οικονομολογική προσέγγιση και τον πολιτικό σχεδιασμό της βιώσιμης ανάπτυξης. Είναι στρατηγική και θεμελιώδης για τη σύνδεση περιβαλλοντικών και οικονομικών ζητημάτων και προσεγγίσεων.

       Οι εξωτερικές επιδράσεις γίνονται καθοριστικές και αναδεικνύονται πρόδηλα, όταν πλησιάζουμε στο σημείο περιβαλλοντικού και οικονομικού κορεσμού ή αλλιώς στο όριο της φέρουσας ικανότητας. Αυτό ισχύει και για τα δημόσια αγαθά και την κοινή ωφέλεια.
       Στον πίνακα των κατηγοριών εξωτερικών επιδράσεων προσθέτουμε τουλάχιστον δύο ακόμη διακρίσεις κατηγοριών: 
(α)της διακινδύνευσης και 
(β)τις θεσμικές ή λειτουργικές. 

       Πρωταρχικά πρέπει να εξηγήσουμε γιατί στοχεύουμε να αναδείξουμε αυτό τον όρο της οικονομικής επιστήμης σε ένα εκτεταμένο πλαίσιο, δημιουργώντας και μια κατηγοριοποίηση, ώστε να λειτουργεί αυτός ο όρος πιο καταλυτικά στις αποφάσεις και τους σχεδιασμούς.
       Οι εξωτερικές επιδράσεις είναι ένας όρος που όπως είπαμε είχε εισαχθεί για πρώτη φορά από τον Al. Marshall και στη συνέχεια τον Pigou, δυο νεοκλασσικούς. Μέχρι τον μεσοπόλεμο ο όρος αυτός παρέμενε σαν ένας όρος που αναφερόταν σε συνθήκες ενδοβιομηχανικού κόστους και ωφέλειας. Γνώρισε την πρώτη του περιβαλλοντική εφαρμογή με την εισήγηση του Pigou στο Λονδίνο το 1920 για ένα φόρο εκπομπής ρύπων, λόγω της κατάστασης που είχε διαμορφωθεί στο Λονδίνο του μεσοπολέμου.
       Μέχρι το 1960 ασχολήθηκαν άμεσα ή έμμεσα με τις εξωτερικές επιδράσεις μεταξύ των άλλων οι: Meade, Scitovsky, Viner, Allyn Young, Robertson, Dolan, Sraffa, Knight, Ellis, Felner, Samuelson, Lindanl, Musgrave, Bowen, Clark, Rosenstein-Rodan, Sidgwick, Eckaus, Fleming, Fr. Bator κ.ά.Στη συνέχεια αναδείχθηκε από τον Mishan, που ανέδειξε το θέμα των εξωτερικών οικονομιών και το θέμα της οικονομικής του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων σε σημαντικό βαθμό στην δεκαετία 1960-1970, λίγα χρόνια μετά τη «Σιωπηλή Άνοιξη» της R. Carson. Από τότε η δυναμική του όρου αυτού είναι όλο και μεγεθυνόμενη, ενώ αναπτύσσονται οι κατηγορίες της και οι εξειδικεύσεις της.


Ορισμός και σημασίες του όρου
 
       Θα λέγαμε ότι αποτελεί έναν όρο-κλειδί για την ολοκλήρωση της περιβαλλοντικής οικονομικής πολιτικής και για τη διαμόρφωση στρατηγικών και εργαλείων για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ο όρος αυτός αναφέρεται σε εκείνες τις περιπτώσεις που δεν έχουμε δυνατότητα ολοκληρωμένης οικονομικής αποτίμησης και που επίσης έχουμε να κάνουμε με αδιαίρετα αγαθά ή με έμμεσες επιδράσεις που δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει ο μηχανισμός της αγοράς. Αυτές οι περιπτώσεις αντιμετωπίζονται είτε με σχεδιασμένα εργαλεία ρύθμισης της αγοράς είτε με μια λειτουργία της αγοράς που λαμβάνει υπόψη όχι μόνον το ατομικός κόστος και όφελος αλλά και το συλλογικό και κοινωνικό.
        Έχουν αναφερθεί πολλά παραδείγματα εξωτερικών επιδράσεων. Οι θετικές εξωτερικές επιδράσεις λέγονται εξωτερικές οικονομίες (external economy), ενώ οι αρνητικές λέγονται εξωτερικές επιβαρύνσεις (external diseconomy). Το καθένα από αυτά αναδεικνύει και ιδιαίτερες περιπτώσεις κατηγοριών. 

        Oι περιπτώσεις αυτές αποτελούν παραδείγματα που μας βοηθούν να κατανοήσουμε και να ορίσουμε τις εξωτερικές επιδράσεις (spillover effects). Για παράδειγμα, η διαμόρφωση μιας επιβάρυνσης στον τουρισμό από μια ζώνη βιομηχανικής ανάπτυξης ή οι θετικές επιδράσεις στη μελισσοκομία από τη γειτνίαση του μελισσιού με ένα δάσος ή με μια ιδιωτική ιδιοκτησία από μηλιές ή κερασιές είναι κάποια από τα παραδείγματα που έχουν αναφερθεί. Αυτά τα παραδείγματα μας οδηγούν στο να αντιμετωπίσουμε πιο ολιστικά το θέμα των δικαιωμάτων και της ιδιοκτησίας, το θέμα της διαιρετότητας των αγαθών και τη διαχείριση των αδιαίρετων αγαθών, των κοινών ή του κανενός όπως λέγονται, και ακόμα να αντιμετωπίσουμε ανάλογα ολιστικά και το θέμα της αγοράς.
        Μέσα από τη διαχείριση των εξωτερικών επιδράσεων επανέρχεται η σημασία της πολιτικής ρύθμισης για την οικονομία τόσο στο επίπεδο της επικράτειας ή στο διεθνές όσο και στο τοπικό επίπεδο που συνδέεται με την αυτοδιοίκηση και με τους Δ.Φ. Οι εξωτερικές επιδράσεις αποτελούν τον μοχλό δικαιοδοσίας για άδειες ρύπανσης, για επιβολή προστίμων ή για κοστολόγηση αδειών στις παραγωγικές δράσεις ή για χορήγηση επιδοτήσεων στις πράσινες προσαρμογές και δραστηριότητες της παραγωγής κτλ.

Κατηγορίες εξωτερικών επιδράσεων 
       Ας περάσουμε τώρα στις κατηγορίες των εξωτερικών επιδράσεων:
1) Οι εξωτερικές επιδράσεις ιδιοκτησίας, οι θετικές και οι αρνητικές. Αυτή την κατηγορία την ανέδειξε ο Meade (1952) και εδώ έχουμε το παράδειγμα με τις μέλισσες.
Το νέκταρ που συλλέγεται από τις μέλισσες δεν αποτυπώνεται ως οικονομική αξία σε σχέση με την αμοιβαιότητα που υπάρχει μεταξύ των μελισσών και ενός γειτονικού κτήματος από μηλιές. Οι μέλισσες συνεισφέρουν στην επικονίαση και οι μηλιές συνεισφέρουν στην τροφή των μελισσών και στην ανάπτυξη του μελισσιού. Εδώ έχουμε μη αποτυπωνόμενες αξίες (π.χ. το νέκταρ και η επικονίαση) που συνδέονται με ιδιοκτησίες (π.χ. μηλιές, μελίσσια). Από αυτές τις αξίες είναι γεμάτη η ζωή και η φύση.

2) Οι τεχνικές εξωτερικές επιδράσεις, που έχουν σχέση με τις καινοτομίες, με το τεχνολογικό και τεχνικό περιβάλλον κτλ.

3) Οι εξωτερικές επιδράσεις των δημοσίων αγαθών. Τα ίδια τα δημόσια αγαθά και οι υπηρεσίες αποτελούν ένα υπόστρωμα για τα παραγωγικά αποτελέσματα των ιδιωτιοικονομικών δράσεων. Τα δημόσια αγαθά αποτελούν στρατηγικούς κόμβους για την αγορά. Αυτές οι τρεις πρώτες κατηγορίες θεωρούνται βασικές και δέσποζαν μέχρι το 1960.

4) Η τέταρτη τριπλή κατηγορία εξωτερικών επιδράσεων είναι η κατηγορία της παραγωγής, της κατανάλωσης και η μικτή. Είναι φανερό ότι μερικές εξωτερικές επιδράσεις, οικονομίες ή επιβαρύνσεις, συνδέονται με την παραγωγή, άλλες με την κατανάλωση ενώ άλλες είναι μικτές. Μια τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση είναι η περίπτωση των απορριμμάτων συσκευασίας, όπου, αν έχουμε μια καλύτερη προσαρμογή μέσα από τα υλικά και τις προδιαγραφές τους στην παραγωγική διαδικασία, και αν έχουμε μια κατάλληλη διαχείριση στην καταναλωτική διαδικασία των απορριμμάτων συσκευασίας, θα έχουμε ένα διαφορετικό αποτέλεσμα σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιδόσεις της οικονομίας. Βέβαια ο καθαρά οικονομικός πυρήνας αυτών των εξωτερικών επιδράσεων βγάζει σε μια πιο εξειδικευμένη προσέγγιση και διευκρίνιση του όρου των εξωτερικών επιδράσεων, παραγωγής, κατανάλωσης και μικτών.

5) Μια άλλη κατηγορία είναι η διπλή κατηγορία των μονομερών και των αμοιβαίων επιδράσεων. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτή η κατηγοριοποίηση έχει στοιχεία ομαδικότητας, ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο αναλύουμε τις εξωτερικές επιδράσεις, ή το πώς τις συναντούμε στην πράξη. Οι μονομερείς είναι φανερό ότι προέρχονται μόνον από έναν πόλο. Για παράδειγμα, η βιομηχανία λειτουργεί σαν μονομερής εξωτερική επιβάρυνση για τον τουρισμό, ενώ ο τουρισμός, αν απουσιάζει ένα θεσμικό πλαίσιο, ένα χωροταξικό, ρυθμιστικό και περιοριστικό για τη βιομηχανία, λειτουργεί σαν παθητικός αποδέκτης της εξωτερικής επιβάρυνσης και μόνον.
Οι αμοιβαίες επιδράσεις οι οποίες διακρίνονται από την κλιμάκωση της αμοιβαιότητας είναι η πιο συνήθης περίπτωση, δεδομένου ότι υπάρχει ένα θεσμικό υπόβαθρο. Δηλαδή τα πολιτικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την οικονομική ανάπτυξη και τη ρύθμισή της (χωροταξικός σχεδιασμός κτλ.) επιβάλλουν μια θεσμική ρύθμιση για τις μονομερείς εξωτερικές επιδράσεις (π.χ. αλλού χωροθετούνται οι τουριστικές και αλλού οι βιομηχανικές δραστηριότητες).

6) Η έκτη κατηγορία είναι η διπλή κατηγορία των γεωγραφικά εντοπισμένων, δηλαδή των τοπικών, εξωτερικών επιδράσεων, και των μη εντοπισμένων.
Ωστόσο εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι κάποιες επιδράσεις έχουν μια διαφορετική κατανομή, είναι μικτές. Υπάρχει διαφορετική έμφαση τοπικότητας ή έμφαση μη εντοπισμού της εμβέλειάς τους ανάλογα με το είδος της παραγωγικής δραστηριότητας.
Εδώ θα σημειώσουμε ότι για παράδειγμα η εξωτερική επιβάρυνση από ένα πυρηνικό ατύχημα θα λέγαμε ότι είναι μη εντοπισμένη από τη φύση της, καθώς και η αιολική ή η υδάτινη μεταφορά της ρύπανσης δεν έχει όρια. Ωστόσο υπάρχει μια κλίμακα εξασθένησης αυτής της μεταφοράς ή διάχυσης ( δηλαδή υπάρχει ορισμένη εμβέλεια) και επομένως η έμφαση στην τοπικότητα της επιβάρυνσης κλιμακώνεται ανάλογα με το πόσο ισχυρή ή εξασθενημένη σε ένα τόπο είναι η μεταφερόμενη επιβάρυνση. Αντιθέτως όμως σε μια μεμονωμένη γεωργική δραστηριότητα τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά, εκτός και αν αυτή η δραστηριότητα συνδέεται ευθέως με τον υδροφόρο ορίζοντα.
Σε κάθε περίπτωση είναι φανερή η σχέση περιβάλλοντος και συναφούς οικονομικής δραστηριότητας. Η φύση του περιβάλλοντος παίζει καθοριστικό ρόλο στην κλιμάκωση της εξωτερικής επίδρασης ακόμη περισσότερο όταν οι τιμές της επίδρασης είναι στο όριο της φέρουσας ικανότητας.

7) Οι εξωτερικές επιδράσεις επίσης είναι μικρής ή μεγάλης κλίμακας ποσοτικά και ποιοτικά.

8) Είναι χρηματικές και μη χρηματικές.

9) Οι συγχρονικές. Σ’ αυτή την περίπτωση περιλαμβάνονται αυτές που παρουσιάζουν άμεση χρονική συσχέτιση και συγχρονισμό. ΄Εχουμε να κάνουμε με επιδράσεις που είναι μικρής χρονικής εμβέλειας και περιστασιακές. Επίσης είναι οι διαγενεακές και διαχρονικές, όταν έχουμε να κάνουμε με καταστάσεις που συνδέονται με μια ανελαστικότητα, με μια παραβίαση της φέρουσας ικανότητας σε σχέση με το περιβάλλον και το οικοσύστημα, αλλά και σε σχέση με το κοινωνικό κόστος μιας παραγωγικής δραστηριότητας.

10) Οι επιδράσεις επίσης είναι εσωτερικές ή εξωτερικές για ένα κλάδο, δηλαδή λειτουργούν είτε στην εσωτερική διαμόρφωση της δυναμικής ενός κλάδου όπως στο βιομηχανικό χώρο (ενδοβιομηχανικές) είτε είναι εξωτερικές για ένα κλάδο, δηλαδή λειτουργούν πέραν αυτού και έξω από αυτόν ή προς αυτόν.

11) Οι έμμεσες και άμεσες.

12) Οι σωρευτικές και μη σωρευτικές. Εδώ διαβλέπουμε και μια σύνδεση αυτής της κατηγοριοποίησης με τις συγχρονικές, τις διαγενεακές ή διαχρονικές. Αυτή η σύνδεση δεν είναι ταύτιση όπως αντίστοιχα δεν είναι ταύτιση και η σύνδεση αυτής με την επόμενη κατηγορία.

13) Οι διερχόμενες, οι παροδικές ασυνεχείς και οι εποχικές ή περιοδικές. Η κατηγορία αυτή έχει κοινά σημεία σε περιορισμένη κλίμακα με τις υποκατηγορίες της 9ης κατηγορίας.Ο τουρισμός, για παράδειγμα, διαμορφώνει μια εποχική περιοδική εξωτερική επίδραση. Αντίστοιχα η γεωργία παρά την εποχικότητά της έχει μια μεγαλύτερη συνέχεια, ακόμα περισσότερο μια μεγαλύτερη συνέχεια έχει η βιομηχανική διαμόρφωση εξωτερικών επιδράσεων. Μια ιδιαίτερη υποκατηγορία είναι οι περιπτωσιακές, όπου ανάλογα με το περιβαλλοντικό τους χρίσμα μπορεί να είναι συγχρονικές ή και διαχρονικές. Για παράδειγμα, το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνομπίλ αναδεικνύει μια συγκυριακή περίπτωση σε διαχρονική εξωτερική επιβάρυνση.

14) Είναι εκείνες επίσης οι εξωτερικές επιδράσεις που συνδέονται με την διακινδύνευση, έχουν δηλαδή μια ενδεχομενικότητα. Εδώ πρέπει να αναλύσουμε αυτό το κόστος της ενδεχομενικότητας. Χαρακτηριστική ακραία περίπτωση είναι τα μεταλλαγμένα ως έμβια και ως προϊόντα.

15) Οι θεσμικές και οι λειτουργικές που αποτελούν μια άλλη διπλή κατηγοριοποίηση των εξωτερικών επιδράσεων.
Οι θεσμικές εξωτερικές επιδράσεις συνδέονται με τη δυναμική της εξωτερικής επίδρασης που έχουν οι θεσμοί στην παραγωγική και την καταναλωτική διαδικασία και στην διαμόρφωση των όρων της λειτουργίας της ανάπτυξης και της αγοράς. Παράδειγμα θεσμικής εξωτερικής οικονομίας έχουμε από την λειτουργία του Συνηγόρου του Πολίτη για το περιβάλλον.
Οι θεσμικές εξωτερικές επιδράσεις διαχωρίζονται σε επιδράσεις θεσμικού κλίματος και επιδράσεις θεσμικής εφαρμογής. Οι επιδράσεις του πολιτικού κλίματος περιλαμβάνουν τις επιδράσεις εκείνες που ασκούνται στους παράγοντες (επιχειρηματίες, πολίτες, ΟΤΑ κτλ.) που επιδρούν στο περιβάλλον μέσα από την εκτίμηση των τελευταίων για την πολιτική δυναμική των περιβαλλοντικών θεσμών. Αν, για παράδειγμα, οι ΟΤΑ θεωρούν ότι μπορούν να διατηρούν τις χωματερές, θα συνεχίσουν να το κάνουν, παρά το γεγονός ότι αυτές είναι απαγορευμένες.

       Οι εξωτερικές επιδράσεις εφαρμογής περιλαμβάνουν εκείνες τις επιδράσεις που συνδέονται με την εφαρμογή των θεσμών και την διοικητική τήρηση των διατάξεων. Π.χ. τα πρόστιμα για την ανεξέλεγκτη ρίψη απορριμμάτων επιδρούν στις συμπεριφορές.Στις λειτουργικές έχουμε τους τεχνικούς όρους που είναι σε άμεση συνάρτηση με τους περιβαλλοντικούς όρους. Συχνά έχουμε μια εκτίμηση των εξωτερικών επιδράσεων που γίνεται πιο εύκολα προσπελάσιμη με τη χρήση τεχνικών όρων οι οποίοι απηχούν τα περιβαλλοντικά και οικονομικά κριτήρια. Για παράδειγμα, μια πρώτη θεματική εξωτερική οικονομία για την πράσινη επιχειρηματικότητα είναι η ίδρυση, με όρους βιωσιμότητας, των διαχειριστικών φορέων για τις προστατευόμενες περιοχές, η ανάπτυξη και στη συνέχεια η επέκταση του καθεστώτος προστασίας και διαχείρισης στις υπόλοιπες περιοχές του δικτύου natura.
        Οι λειτουργικές έχουν μια εμφανή σχέση με τις τεχνικές, αλλά δεν ταυτίζονται, όπως οι θεσμικές που συνδέονται με αυτές των δημόσιων αγαθών αλλά και της ιδιοκτησίας.

Οι εξωτερικές επιδράσεις στον οικονομικό σχεδιασμό 
       Η ανάλυση της λειτουργίας των εξωτερικών επιδράσεων, οικονομιών ή αντιοικονομιών (επιβαρύνσεων) θα βοηθήσει στον σχεδιασμό επίσης της πολιτικής των διαχειριστικών φορέων, της αυτοδιοίκησης και του κράτους. Οι διαχειριστικοί φορείς, μέσα από την κατηγοριοποίηση που είδαμε προηγουμένως, θα μπορέσουν να διαμορφώσουν ακόμα και τις τιμές ενοικίασης των σημάτων τους και θα μπορέσουν να αναζητήσουν πόρους με εξακτινωμένη δυναμική, με αντέννες τιμολόγησης της εξωτερικής τους θετικής επίδρασης. 
       Αυτό ισχύει και για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης που σιγά σιγά αναπτύσσονται στην κατεύθυνση του ρυθμιστή και του παράγοντα της πράσινης διαχείρισης και επιχειρηματικότητας. Το ίδιο ισχύει και για το κράτος κεντρικά όπως επίσης και για τον σχεδιασμό, τη στρατηγική και τα εργαλεία που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Ένωση ή η εθνική πολιτική.

       Όπως αναφέραμε προηγουμένως έχουμε μια κλίμακα διαιρετότητας και αποκλεισμούτων αγαθών από τα ατομικά έως τα κοινά ή έως αυτά που δεν ανήκουν σε κανένα, τα αποκλειστικά και τα διαιρετά έως τα κοινά και τα ελεύθερα. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η διαμορφωνόμενη στενότητα γύρω από το αγαθό του περιβάλλοντος και το πολύπλευρο κοινωνικό κόστος της παραγωγικής και της καταναλωτικής δραστηριότητας μετατρέπει πολλά αγαθά από ελεύθερα σε οικονομικά, με έναν ενδιάμεσο φυσικά χαρακτήρα. Μερικώς οικονομικά είναι μερικά από τα ελεύθερα αγαθά, όπως υπό ορισμένους όρους το νερό, ενώ ο αέρας είναι ακόμα ένα μη οικονομικό αγαθό.

       Εδώ έχει ιδιαίτερη σημασία να δούμε πώς μπορούν να λειτουργήσουν τα δημόσια και τα ελεύθερα αγαθά μέσα από ένα διαχειριστικό πλαίσιο σαν αγαθά που συνήθως έχουν το χαρακτήρα των αδιαίρετων αγαθών. Πώς μπορούν δηλαδή να λειτουργήσουν με δυνατότητες αποκλεισμού ρύθμισης της χρήσης, ρύθμισης του δικαιώματος χρήσης, με χαρακτήρα προσοδοφόρο ιδιωτικοοικονομικά για τους φορείς διαχείρισης και για την αυτοδιοίκηση, που μπορεί επίσης να παρεμβαίνει στις προστατευόμενες περιοχές.
       Η δυνατότητα σχεδιασμού των πολιτικών ξεκινάει από την δυνατότητά μας να κατηγοριοποιήσουμε και να αποτιμήσουμε προσεγγιστικά και δειγματικά τις εξωτερικές επιδράσεις. Οι εξωτερικές επιδράσεις είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για τις περιβαλλοντικές πολιτικές. Μέσα από την αδιαιρετότητα ορισμένων αγαθών και υπηρεσιών αναδεικνύεται τελικά η πολυπλοκότητα που δεν είναι αντιμετωπίσιμη με την μηχανιστικότητα της αγοράς η οποία δουλεύει μέσα από την διαιρετότητα των αγαθών και από την αποκλειστικότητα στην ιδιοποίηση τους. Εδώ αναδεικνύεται ο ολιστικός χαρακτήρας της οικονομίας και της φύσης με συνθετικό τρόπο. 

       Οι εξωτερικές επιδράσεις θα μπορούσαμε να πούμε ότι συνδέονται με προστιθέμενες αξίες στις εξωτερικές οικονομίες, ως θετικές επιδράσεις μπορούμε να τις συνδέσουμε με τις οικονομίες κλίμακας και τις προστιθέμενες αξίες ώστε να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε τη διαμόρφωση και των εργαλείων για την τιμολόγησή τους.

       Μέχρι τώρα στην οικονομική αποτίμηση τα πράγματα είναι πιο εύκολα στις χρηστικές αξίες έναντι των αξιών διατήρησης. Δεν υπάρχει δυνατότητα κοστολόγησης των αξιών διατήρησης παρότι οι αξίες διατήρησης είναι ενεργές στον πολιτικό σχεδιασμό των ρυθμίσεων. Στο παρελθόν και στο πολιτικό πλαίσιο των ρυθμίσεων οι αξίες διατήρησης είχαν μια περιορισμένη δυναμική καθώς το καθεστώς των δικαιωμάτων ήταν χωρίς όρια, ήταν μια επιταγή της αγοράς. 
        Όμως η επιστημονική γνώση για τις εξωτερικές επιδράσεις στο λειτουργικό πεδίο και όχι ακριβώς ή μόνο στο οικονομικό, άρχισε πλέον να διαμορφώνει ένα νέο τοπίο για τον περιορισμό των δικαιωμάτων και για τη διαφορετική διαχείριση των χρηστικών αξιών καθώς φάνηκε μέσα και από την πολυλειτουργική έννοια της «εξωτερικής επίδρασης» ως οικονομίας ή επιβάρυνσης, η γνώση της άγνοιας και της αδυναμίας της αγοράς και το έλλειμμα για την ολοκλήρωση και την ωρίμανση της οικονομικής επιστήμης.

       Το πρόβλημα ανακύπτει και προκύπτει καθώς δεν συμπίπτουν τα ιδιοκτησιακά όρια με τα οικολογικά όρια της παραγωγικής δραστηριότητας και της καταναλωτικής και επιπλέον κατά ένα μέρος οι παραγωγικοί συντελεστές δεν αποτιμώνται εσωτερικά και εξωτερικά όπως για παράδειγμα δεν αποτιμώνται οι λειτουργίες του μελισσιού στο εσωτερικό του όπως και οι λειτουργίες του περιβάλλοντος απέναντι στο μελίσσι. Η εξέλιξη της οικονομικής επιστήμης στον τομέα αυτό βρίσκεται στην αρχή της. Πάντως, ξεκίνησε η διαμόρφωση κριτηρίων και δεικτών για τη βιώσιμη ανάπτυξη όπως επίσης και η διαδικασία της δικαιοδοσίας από την αγορά στην κοινωνική ρύθμιση και θέσμιση για το περιβάλλον. Η εξέλιξη είναι πολύπτυχη και ένας σίγουρα καταλυτικός παράγοντας σαν εξωτερική οικονομία για την πράσινη επιχειρηματικότητα είναι οι μη κυβερνητικές οργανώσεις. Είναι επίσης η κοινωνική οικονομία τους, είναι ακόμα και η δυναμική της γνώσης και της κοινωνίας της πληροφορίας γύρω από τα ζητήματα της περιβαλλοντικής διαχείρισης, η ώσμωση, η θεσμική και η νομική, για την προστασία του περιβάλλοντος κτλ.

       Ο ρόλος των ΜΚΟ και της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης λειτουργεί καταλυτικά στη δυναμική της αγοράς, καθώς η γνώση και η ευαισθητοποίηση επιδρά θετικά στη διαμόρφωση τιμής για την ποιότητα και τη διάκριση των προϊόντων. Μια θετική εξωτερική οικονομία που βγάζει την πράσινη διάσταση της οικονομίας από την παθητική και αμυντική ζώνη της κρατικής παρέμβασης, είναι το γεγονός ότι πλέον αναγνωρίζεται η αναγκαιότη%8

Καλάθι Αγορών

Χρησιμοποιούμε cookies για να βελτιώσουμε την εμπειρία σας στον ιστότοπό μας. Με την περιήγηση σε αυτόν τον ιστότοπο, συμφωνείτε με τη χρήση των cookies από εμάς.