1

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΑΣΦΑΛΕΙΑ; ΕΝΑ ΜΗ ΥΠΑΡΚΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ (της Ιωάννας Μουτσοπούλου)

Ομιλία της Ι. Μουτσοπούλου στην ημερίδα της ΜΚΟ ΙΔΕΟΤΟΠΟΣ με θέμα ” Ασφάλεια και Δικαιώματα στην σύγχρονη  Δημοκρατία” που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 14/10/2017.

Μπορείτε να δείτε το βίντεο της ομιλίας της Ι. Μουτσοπούλου στο κανάλι ECOSOLON  εδώ.

Μπορείτε να δείτε το βίντεο ολόκληρης της ημερίδας στο κανάλι Ideotopos channel   εδώ.

 

Η κρατούσα αντίληψη για το δίπολο Ελευθερία – Ασφάλεια λέει ότι αυτό περιλαμβάνει από τη μια απειλές κατά της ζωής, της περιουσίας κοκ (λ.χ. τρομοκρατία, οργανωμένο έγκλημα) και από την άλλη καταφυγή των κυβερνήσεων σε ολοένα αυξανόμενη αυταρχικότητα για την αντιμετώπιση των απειλών. Έτσι όμως έχει καθοριστεί και ένα ασφυκτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να κινηθούμε και να σκεφθούμε, χάνοντας πολύτιμες παραμέτρους και ίσως πιο τελεσφόρες μακροπρόθεσμα για το πρόβλημά μας. Θα ήθελα να εστιαστώ επάνω σε αυτές τις άλλες παραμέτρους

Επίσης, στην κοινωνία υπάρχουν δύο πόλοι: οι λίγοι που έχουν την ισχύ και οι πολλοί που δεν έχουν. Επειδή οι ισχυροί σχεδόν ποτέ δεν ενδιαφέρονται για τους πολλούς ούτε αισθάνονται υποχρέωση να αναλάβουν την κοινωνική τους ευθύνη, γι’ αυτό, αφού κάνουμε τις διαπιστώσεις των συνθηκών, είμαστε αναγκασμένοι εκ των πραγμάτων να στραφούμε στους πολλούς που είναι η πραγματική δύναμη αλλαγής, ΑΝ όμως το θελήσουν, εκτός κι αν πιστεύουμε ότι είναι εκ φύσεως ανίκανοι για αυτεξουσιότητα. Εγώ πιστεύω το αντίθετο. Γι’ αυτούς λοιπόν θα μιλήσω.

Παρατηρούσα, λοιπόν, κάμποσα χρόνια τον κόσμο και μου δημιουργήθηκαν δύο αντίθετες εντυπώσεις. Από το ένα μέρος, οι άνθρωποι φαίνεται να έχουν όντως κάνει ορισμένα μεγάλα βήματα στη νόηση και τους θεσμούς (κυρίως η δύση) που θα τους καθιστούσαν λιγότερο ευάλωτους απέναντι στην εξουσιαστικότητα, όμως, από το άλλο μέρος, φαινόταν και μία βαθιά αποτυχία που οδήγησε στη σημερινή παγκόσμια κρίση – και η οποία ήταν βαθύτερη και πιο εκτενής από την επιτυχία. Μιλάμε για τους ανθρώπους που είχαν το υπόβαθρο και τις συνθήκες να διακρίνουν και να είναι κάπως αυτεξούσιοι όπως οι δυτικοί. Αυτή η αποτυχία ήταν κυρίως πνευματική, αυτό φάνηκε από το πώς χρησιμοποιήσαμε την κάποια ελευθερία όταν την είχαμε.  Δεν έγιναν δηλαδή έγκαιρα τα κρίσιμα βήματα στις επιλογές της ζωής, οι οποίες περιορίστηκαν κυρίως στο έχειν και το φαίνεσθαι, π.χ. καταναλωτισμός και οικονομική επιτυχία. Αρκεί να σκεφθούμε με εντιμότητα την κόλαση των δύο παγκόσμιων πολέμων του 20ού αιώνα με κέντρο τη δύση, όπου πάλι είχαμε το ίδιο διακύβευμα και έπειτα από τους οποίους οι προηγούμενες γενιές, παρά τη σκληρή εμπειρία, αφέθηκαν στην ιδιώτευση και την καλοπέραση επιζητώντας απλώς τον εφησυχασμό, αδιαφορώντας για τα κοινά και καταστρέφοντας έτσι και τους θεσμούς που είχαν πετύχει στους προηγούμενους αιώνες. Αυτό συνέβη, επειδή οι θεσμοί δεν είναι αυτόνομα όντα, αλλά χρειάζονται τη δική μας βοήθεια και φροντίδα για να διατηρηθούν και να λειτουργήσουν. Αυτό κατ’ εμένα ήταν η μέγιστη πνευματική αποτυχία. Γι’ αυτό η σημερινή κρίση δεν είναι μόνον οικονομική και γεωπολιτική, αλλά είναι κύρια κρίση πνευματική και απειλείται η ίδια η ανθρώπινη ύπαρξη σαν ανθρώπινη (πράγμα που θα προσπαθήσω να αναπτύξω), επειδή τα μέσα ελέγχου είναι εξαιρετικά εξελιγμένα, παράλληλα οι άνθρωποι είναι τρομερά παθητικοί και με μια ελλιπή ωριμότητα και έτσι μπορούμε να εικάσουμε ότι θα γίνει κατάχρησή τους και μάλιστα χωρίς σοβαρή αντίδραση.

Εδώ δεν καταλήξαμε τυχαία, αλλά εξαιτίας των επιλογών που κάναμε ή δεν κάναμε ως απόντες πολίτες – και δημοκρατία χωρίς πολίτες δεν είναι νοητή. Να πω εκ των προτέρων ότι φυσικά θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις άμεσες και πρακτικές ανάγκες της κοινωνίας – αλλά δυστυχώς είναι πολλοί αυτοί που ενδιαφέρονται μόνον για το άμεσο, αναβάλλοντας συνεχώς το μέλλον. Πρέπει όμως να ξέρουμε ότι δεν πρόκειται να λύσουμε το πρόβλημα, αν δεν κατανοήσουμε σε κάποιο βάθος τις βαθύτερες πλευρές της ασφάλειας και της ελευθερίας. Αυτή η κατανόηση είναι αναγκαία, γιατί είναι αυτή που θα οδηγήσει σε ορθές επιλογές και πράξεις στο μέλλον και όχι η τύχη. Γιατί αν δεν κατανοήσουμε, τότε τι είδους πράξη θα κάνουμε; Η συνείδηση είναι ο μοχλός της ιστορίας και η πηγή του κοινωνικού γίγνεσθαι – και έτσι πρέπει να τη δούμε και όχι να την αποφεύγουμε.

Προσωπικά, δεν βλέπω να υπάρχει άμεση λύση, γιατί οι δυνάμεις (οικονομικές, πολιτικές, στρατιωτικές, τεχνολογικές κτλ) έχουν ήδη κατανεμηθεί ανισόρροπα τοπικά και παγκόσμια, έχουν μία τεράστια δυναμική που δεν μπορεί να αναχαιτιστεί άμεσα με δεδομένη την κατάσταση του ανθρώπινου πνεύματος και επειδή η ίδια η αδράνεια έχει τη δική της δυναμική. Δεν υπάρχει τρόπος μαγικός για ξεπέρασμα των εμποδίων. Μακροπρόθεμα όμως είναι δυνατή η αντιμετώπιση. Αρκεί να μην πιστέψουμε ότι η παθητική αναμονή που αντέχει στον χρόνο θα μπορέσει να συντηρήσει ό,τι καλό υπάρχει μέχρι με κάποιο θαύμα να γλυτώσουμε, όπως γινόταν παλιότερα, γιατί οι τεχνολογικές δυνατότητες της εποχής μας παρουσιάζουν ένα μεγάλο δέλεαρ εξουσίας πλανητικής που ωθεί όλους στην έσχατη σύγκρουση ακόμη και εκτός των ορίων της λογικής του συμφέροντος ακόμη και εκτός των ορίων του ίδιου του ανθρώπου.

 

Σήμερα λοιπόν αντιμετωπίζουμε το δίλημμα να επιλέξουμε ανάμεσα στην ελευθερία και την ασφάλεια που απειλούνται και οι δύο από πολλούς παράγοντες, από την απουσία αξιών και οραμάτων, την κατάρρευση των θεσμών, την οικονομία, τη μετανάστευση, τους πολέμους, το μίσος, τα συμφέροντα, τις θρησκείες, τεχνολογία κ.ο.κ. που όλα κινούνται σε ένα κλίμα απέραντου φόβου και παραλογισμού. Ο φόβος είναι και αυτός που θέτει το παρόν δίλημμα. Για να το απαντήσουμε όμως απαιτείται κάποιου είδους στοχασμός, γιατί σαν έννοιες δεν είναι τόσο αυτονόητες.

 

Α) Τι είναι η ασφάλεια; Στη ζωική μας φύση η ασφάλεια περιορίζεται σε όλα αυτά που διατηρούν τη σωματική ακεραιότητά μας και την επιβίωση του είδους. Η ανθρώπινη όμως φύση μας περιλαμβάνει και πιο λεπτά και πολύπλοκα στοιχεία, ψυχολογικά και πνευματικά, με κεντρικότερο όλων την αυτοσυνείδηση που είναι η πηγή των χαρακτηριστικών του ανθρώπου και της όλης ψυχοσωματικής ζωής του. Λ.χ. οι αρχαίοι Έλληνες έβλεπαν πολύ πιο ολιστικά τον άνθρωπο, τον πολίτη και τον κόσμο ενώ (σχηματικά κάπως μιλώντας) η σύγχρονη αγγλοσαξωνική τάση με τη λατρεία του χειροπιαστού εμποδίζει την προσέγγιση των λεπτών στοιχείων. Η αυτοσυνείδηση όμως (που τον ξεχωρίζει από το ζώο) δεν έχει ούτε αυτονόητο, ούτε επαρκές περιεχόμενο, γιατί δεν αρκεί να λέει κανείς “εγώ”,  δηλαδή να έχει απλώς επίγνωση του  εαυτού του, για να είναι ασφαλής και ολοκληρωμένος, αλλά πρέπει να υπάρχει σε αυτήν και κάποιο στοιχείο αυτεξουσιότητας που στην πλειονότητα των περιπτώσεων λείπει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό. Παρά την τόση λοιπόν φασαρία και κενολογία για την ελευθερία, η αυτεξουσιότητά μας στον βαθμό που υπήρχε έχει πλέον συρρικνωθεί δραματικά. Γιατί άραγε; Ήταν μεγάλη η ζημιά που έκανε η αδρανής καλοπέραση με τα ανάλογα πρότυπα του έχειν και του φαίνεσθαι π.χ. της τηλεόρασης και των ΜΜΕ. Η ασφάλεια και η ελευθερία της αυτοσυνείδησής μας απαιτούσε όραμα και υπευθυνότητα αλλά δεν υπήρχαν τέτοια. Η υπεύθυνη ελευθερία αποτελεί τρόπον τινά την πνευματική μας ασφάλεια. Αν την θεωρούμε πολυτέλεια, τότε θα συρρικνώσουμε το πνεύμα μας και σιγά-σιγά θα περιοριστούμε στη ζωικότητα. Αυτή είναι στην πραγματικότητα η ουσία του διλήμματος που μας τίθεται: Ανθρωπινότητα ή μόνον ζωικότητα;

Η αυτεξουσιότητα δεν είναι αυτονόητη. Συνήθως, ο άνθρωπος αντιδρά αντανακλαστικά στο περιβάλλον και όχι αυτόβουλα όπως νομίζει. Ο πανταχού παρών φόβος καταργεί την ελευθερία του. Γι’ αυτό η διαδικασία ολοκλήρωσης της αυτοσυνείδησης πρέπει να προστατευτεί, γι’ αυτό όμως χρειάζεται ελευθερία. Ο δυτικός είπε: ό,τι ήθελα τ’ απόκτησα, ας σταματήσω τώρα! ΑΛΛΑ σταμάτημα ασφαλές δεν υπάρχει, όλα κινούνται και όταν δεν πηγαίνεις εμπρός, τότε αναπόφευκτα πηγαίνεις πίσω, γιατί το σταμάτημα σημαίνει ότι καθηλωνόμαστε στο είδωλο του εαυτού μας σε μια χρονική στιγμή, πράγμα που γεννά τις δικές του συνέπειες. Π.χ. έχω καλή δουλειά, εμφάνιση, νόηση, τι άλλο θέλω; Αλλά και η ανεξαρτησία με τη σειρά της δεν μπορεί να σημαίνει αποξένωση και κυριαρχικότητα, γιατί δεν υπάρχει ανεξαρτησία χωρίς κοινωνία. Η κοινωνία υποδηλώνει μία αναπόφευκτη σχέση, που ή θα είναι ορθή σχέση ή θα είναι στρεβλή σχέση. Ανυπαρξία όμως σχέσης δεν υφίσταται ακόμη κι αν ζήσουμε σε ένα ερημονήσι, γιατί κι αυτό θα είναι μία κοινωνία για εμάς. Μόνον φαντασίωση για υπέρβαση αυτής της σχέσης υπάρχει. Η ζωή κι οι ανάγκες μας επιβάλλουν αλληλεπίδραση με ένα απέραντο δίκτυο σχέσεων διαφόρων μορφών. Τα πράγματα, όπως βλέπουμε, απαιτούν μία πολυποίκιλη ανάπτυξη και σύνθεση διαφόρων στοιχείων ώστε να εναρμονιστεί η ελευθερία των ατόμων με την ύπαρξη κοινωνίας και περιβάλλοντος που είναι αυτή που απαιτεί ευθύνη, αλλά τέτοια ανάπτυξη σε γενικές γραμμές δεν διαθέτουμε ακόμη, ο καθένας βέβαια σε διαφορετικό βαθμό και ποιότητα.

 

Το νόημα της ασφάλειας και της ελευθερίας – πρέπει να το τονίσουμε για καλύτερη κατανόηση – δεν έχει καμμία απολύτως σχέση με την κυριαρχία και τις απαιτήσεις της. Δεν μπορούν να προστατεύουν τις στρεβλώσεις, αλλά το φυσιολογικό και την αρμονία μεταξύ ανθρώπων και ειδών. Σχετίζεται με την αρμονία σε επίπεδο καθολικότητας (ατομική, κοινωνική και πλανητική). Γι’ αυτό, κατά τη δική μου άποψη, τα ατομικά δικαιώματα ως έκφραση ελευθερίας δεν μπορούν να προστατεύσουν την υπερβολή και την κυριαρχικότητα και, γενικά, τις περιπτώσεις εκείνες που τείνουν να υπερβούν τα όρια της κοινωνικότητας και του κοινού καλού (π.χ. τον υπερβολικό πλούτο), γιατί τότε θα είναι σαν να υποστηρίζουμε με το πρόσχημα των ατομικών δικαιωμάτων απλώς αυτούς που έχουν τη μεγαλύτερη ισχύ. Κάτι τέτοιο όμως δεν ταιριάζει στην ουσία του Νόμου και της Ιδέας της Δικαιοσύνης και, φυσικά, ούτε της Δημοκρατίας.

 

Β)Να πάμε τώρα στην Ελευθερία. Αυτή είναι μία μεγάλη Ιδέα και αποτελεί ένα τρίπτυχο ενιαίο μαζί με την Αδελφοσύνη (που θα την αποκαλούσα Σχέση) και την Ισότητα – και καλό θα ήταν να μη τις ταυτίσουμε ούτε με την Γαλλική Επανάσταση που τις πρόβαλε σαν τριάδα αλλά απέτυχε να τις προσεγγίσει ούτε με τον οποιονδήποτε στοχαστή που στοχάστηκε γι’ αυτές. Πρέπει να μη δεσμευόμαστε, όσο είναι δυνατόν, από τις ιστορικές συνθήκες και τις ερμηνείες που τους δόθηκαν.

Η Ελευθερία είναι ακόμη πιο δύσκολη έννοια, γιατί ταιριάζει περισσότερο στην Ολότητα παρά στην όποια ατομικότητα. Και όπως όλες οι μεγάλες ιδέες είναι μία αφαίρεση και μία δυναμικότητα της ζωής με ευρύτητα και βάθος, πέραν των χειροπιαστών πραγμάτων της καθημερινότητας, αν και τα επηρεάζει καθοριστικά. Αυτό μας δυσκολεύει στην ερμηνεία τους. Έτσι, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να απορρίπτουμε αρχικά ο,τιδήποτε δεν φαίνεται να ταιριάζει σε αυτήν σύμφωνα με τις ανάγκες μας και τις αρχές μας που πρέπει να είναι οι οδοδείκτες μας και να προσπαθούμε να την ορίσουμε σε επιμέρους τομείς της ζωής μας, π.χ. ως πολιτική ελευθερία. Αλλά ούτε αυτό είναι εύκολο. Τι είναι π.χ. η πολιτική ελευθερία; Ο μέσος άνθρωπος θεωρεί πολιτική ελευθερία το να ψηφίζει ελεύθερα και να μπορεί να εκφράζει τις πολιτικές του απόψεις. Όμως πώς σχηματίζονται αυτές οι απόψεις; Αν είναι άνθρωπος-καταναλωτής όπως οι δυτικοί, είναι πολιτικά ελεύθερος, μπορεί να έχει αληθινή πολιτική άποψη; Η κουλτούρα της καθημερινότητάς του δεν επηρεάζει την πολιτική του τοποθέτηση, δεν περιορίζει την πολιτική του ελευθερία; Αυτά τα προβλήματα υπάρχουν, επειδή η ελευθερία είναι κάτι ενιαίο και δεν μπορεί να εκφραστεί αποκλειστικά σε έναν τομέα. Το κάναμε στην οικονομία και είδαμε τις συνέπειες. Γι’ αυτό πρέπει και εδώ να είμαστε φειδωλοί στους ορισμούς.  Το πρόβλημα είναι ότι ως άτομα αυτοπροσδιοριζόμαστε μέσω ταυτίσεων και αυτές γίνονται πάντοτε με είδωλα π.χ. την οικονομική επιτυχία, τα οποία όμως δεν είναι το ίδιο το άτομο. Ο εαυτός αποτελεί μία υπέρβαση σε σχέση με τα είδωλα. Δυστυχώς όμως, την ελευθερία την συνδέουμε αποκλειστικά με αυτές τις ταυτίσεις.

 

Οι ιδέες έχουν καθολική ισχύ και μας οδηγεί μια βαθιά ανάγκη σε αυτά που εκπροσωπούν, όπως είναι οι λεγόμενες ατομικές ελευθερίες.

Σε αυτό το σημείο είμαστε εκ των πραγμάτων αναγκασμένοι να κάνουμε μία παραδοχή, εκτός κι αν θέλουμε να παραδοθούμε στην τυχαιότητα, τα καπρίτσια και τα συμφέροντα της στιγμής.

α)Οι μεγάλες ιδέες δεν είναι κατασκευές του ανθρώπου, γιατί

β)αποτελούν θεμελιώδεις παρορμήσεις του όντος ή των όντων και προς αυτές οδηγούν οι ανάγκες του, ακόμη και όταν τις διαστρεβλώνει σύμφωνα με τις επιθυμίες του. Λ.χ. έχουμε τάση για ελευθερία, όχι επειδή το σκεφθήκαμε ή μας το είπαν αλλά γιατί σαν τάση είναι ενύπαρκτη.

Επομένως, αφ’ ενός μεν δεν μπορούμε να φανταζόμαστε έναν κόσμο όπου κάποια από αυτές τις μεγάλες ιδέες θα είναι ανύπαρκτη (θα ήταν φαντασίωση και θα γινόταν η ζωή μας κόλαση) και αφ’ ετέρου αυτές οι ιδέες δεν λειτουργούν χωριστά η μία από την άλλη – εμείς είμαστε που τις χωρίσαμε έτσι, γιατί εκ των πραγμάτων δεν μπορούμε να αντιληφθούμε την ολότητά τους, όπως δεν μπορούμε να αντιληφθούμε καν την ολότητα του εαυτού μας, γι’ αυτό έχουμε ανάγκη από ψυχολόγους. Αν σκεφθούμε για λίγο σαν να είχαμε τα αγαθά της μιας χωρίς την άλλη, τότε θα βλέπαμε το χάος, όπως σήμερα την ελευθερία χωρίς την κοινωνία και την ισότητα. Γιατί αυτές οι έννοιες ολοκληρώνονται η μία μέσα στην άλλη, αλλοιώς προκύπτουν τερατουργήματα. Από αυτές προκύπτει και η δημοκρατία ως εφαρμογή τους.

Τι παρατηρούμε όμως στη ζωή; Ότι η ελευθερία ερμηνεύεται όχι μόνον σύμφωνα με τις ανάγκες μας αλλά και τις επιθυμίες μας . Όμως η σύνδεσή της με τις επιθυμίες θα πρέπει να περιοριστεί, γιατί οι ιδέες είναι καθολικές, δηλαδή ισχύουν για όλους, ενώ η επιθυμία μόνο για το πρόσωπο. Γι’ αυτό χωρίς καθολικότητα δεν είναι καν ιδέες, είναι ωμές επιθυμίες που προσπαθούν να δικαιολογηθούν με προκάλυμμα τις ιδέες προξενώντας κοινωνική αποσάθρωση, όπως η επιθυμία για υπερβολικό πλούτο.

Εδώ ακριβώς ερχόμαστε σε ένα συστατικό στοιχείο της ελευθερίας, δηλαδή εγγενές στη φύση της και αναγκαίο, αυτό είναι η Ευθύνη. Θα συμφωνήσουμε όλοι, σαν άνθρωποι καλής πρόθεσης, ότι η ελευθερία δεν έχει σχέση με την ανευθυνότητα και τον ανέμελο καλοζωισμό (αν και υπάρχουν πολλοί εκεί έξω που διαφωνούν κάθετα). Π.χ. Στην προσωπική ελευθερία υπάρχει μία μεγάλη σύγχυση, γιατί ο άνθρωπος έχει πολλές αντίθετες τάσεις μέσα του και δεν μπορούν να ικανοποιηθούν όλες. Άρα επιλέγει ποια θα ικανοποιήσει και αφήνει τις άλλες απέξω. Είναι ελεύθερος έτσι; Φυσικά, ελευθερία χωρίς επιλογή δεν υπάρχει. Η επιλογή όμως σημαίνει και Ευθύνη ακόμη και απέναντι στον εαυτό μας. Ούτε χωρίς ευθύνη υπάρχει Ελευθερία, γιατί σε μια τέτοια κατάσταση πάλι κάποιος θα πρέπει να υπάρχει που να σηκώσει το βάρος της δικής σου ανευθυνότητας πράγμα που υποκρύπτει κυριαρχικότητα .

Η ελευθερία και η ευθύνη φαίνονται αντιφατικές επειδή έτσι συνηθίσαμε, ενώ στην ουσία είναι συνώνυμες. Όταν όμως κανείς είναι ελεύθερος, τότε είναι και ασφαλής. Το ζήτημα είναι πώς θα διαχυθεί η ελευθερία αυτή σε όλους, γι’ αυτό απαιτείται και η ευθύνη. Αυτή η σχέση των μεγάλων αυτών ιδεών και αναγκών αποτελεί τον συνεκτικό ιστό που εναρμονίζει την ατομικότητα με την ολότητα και τις ατομικότητες μεταξύ τους.  Σε αυτή τη σχέση αποκαλύπτεται η Δικαιοσύνη αλλά και πραγματώνεται η Ασφάλεια.

 

Επομένως, στην ουσία η ελευθερία εκπληρώνει και την ασφάλεια, αλλά οι άνθρωποι λόγω φόβου προτιμάνε να αποκόψουν την ασφάλεια από την ελευθερία και λόγω αλαζονείας να αποκόψουν την ελευθερία από την ευθύνη, η οποία ευθύνη είναι συνάρτηση του γεγονότος της ύπαρξης συλλογικότητας. Όμως ο πολίτης τι είναι; Είναι το άτομο στη σχέση του με τη συλλογικότητα και, επομένως, χωρίς αντίληψη ευθύνης ο πολίτης χάνει την ιδιότητά του και γίνεται μόνον άτομο-ιδιώτης και η συλλογικότητα εξαφανίζεται συμπαρασύροντας και το κράτος και κάθε κοινωνική οργάνωση. Η δημοκρατία είναι αδύνατη έτσι – αν βέβαια θέλουμε τη δημοκρατία. Επομένως, το δημοκρατικό μοντέλο της δύσης με ατομιστή πολίτη ήταν εκ των έσω υπονομευμένο, εφ’ όσον πολίτης τόσο ατομιστής δεν είναι δυνατόν να υπάρχει.

Αλλά, και σε τελείως πρακτικό επίπεδο αποδεικνύεται ότι η ασφάλεια δεν είναι υπαρκτή χωρίς την ελευθερία, επειδή αυτός που σου παρέχει την ασφάλεια έχει και τη δύναμη να σου την αφαιρέσει. Για όλους αυτούς τους λόγους πιστεύω ότι η ασφάλεια δεν είναι νοητή χωρίς την υπεύθυνη ελευθερία κι ότι το δίλημμα δεν είναι αληθινό. Καμμία ασφάλεια δεν είναι αληθινή, αν δεν αυξάνει την υπεύθυνη ελευθερία του ατόμου και της κοινωνίας, και όλων των συλλογικών υποκειμένων τοπικά και παγκόσμια. Η λέξη “ευθύνη” κατέχει το κλειδί της αληθινής ελευθερίας και ασφάλειας.

Γιατί τα είπαμε όλα αυτά; Γιατί βλέπουμε έναν πολιτισμό να καταρρέει και δεν υπάρχει ακόμη   ένα καλύτερο όραμα για το μέλλον ή μια προσδοκία για ένα τέτοιο όραμα.

Η εποχή μας είναι εποχή μείζονος κρίσης που θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε τρομερές αλλαγές. Τέτοιες εποχές μεγάλων μεταβολών σαν τη σημερινή είναι γεμάτες ευκαιρίες αλλά και κινδύνους, γιατί

(α)αν στραφούμε αποκλειστικά στα παλιά μας πρότυπα και τη νοοτροπία να θέλουμε κάτι καλό αλλά να μην κάνουμε τον κόπο να το υποστηρίξουμε, η καταστροφή είναι αναπόφευκτη, γιατί τα πρότυπα του παρελθόντος εξαντλήθηκαν και οδήγησαν στο σήμερα, και

(β)αν μείνουμε στα  σημερινά παρακμιακά πρότυπα, ο κίνδυνος είναι προφανής. Το μέλλον δεν μπορεί να συνίσταται από τα ίδια τα στοιχεία της παρακμής και της καταστροφής. Πρέπει να ανακαλύψουμε τις δυνάμεις καλυτέρευσης και πνευματικής αναγέννησης. Για να υπερισχύσουν αυτές οι δυνάμεις, πρέπει ο άνθρωπος να μεταμορφώσει τα κριτήρια της ζωής του και επομένως τα κίνητρά του προς το καλύτερο. Ερωτάται: Μπορεί; Βέβαια μπορεί – αν όμως το θέλει.

Αυτή είναι η ευθύνη μας και πρέπει να την αναλάβουμε.

Ιωάννα Μουτσοπούλου

μέλος της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ

14 Οκτωβρίου 2017