1

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΡΕΠΟΥΜΠΛΙΚΑΝΙΣΜΟΣ : ΔΥΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑ ΕΞΟΥΣΙΑΣ (του Δημοσθένη Κυριαζή)

Τα ξενόγλωσσα ονόματα πολιτευμάτων,  Republic (Ρεπουμπλικανισμός) και Democracy (Δημοκρατία), αν και δεν έχουν το ίδιο νόημα, αποδίδονται στη νέα ελληνική γλώσσα με την ίδια λέξη. Με τη λέξη Δημοκρατία. Όμως οι διάφορες μεταξύ των δύο πολιτευμάτων είναι σημαντικές και αφορούν  στους στόχους,  τα όργανα εξουσίας  και τις διαδικασίες .  Ένας απλός, σύντομος και αξιόπιστος τρόπος κατανόησης των βασικών διαφορών μεταξύ αυτών είναι η σύγκριση:  (1)Της  ετυμολογίας και της προέλευσης, των δύο ονομάτων και (2) Των οργάνων εξουσίας,  που έχει το πολίτευμα της γνήσιας Δημοκρατίας και του Ρεπουμπλικανισμού.

 

1.Ετυμολογία και προέλευση. 

Ο όρος Δημοκρατία ( Democracy) είναι Ελληνικός και σημαίνει Κράτος του Δήμου. Κράτος στα Ελληνικά σημαίνει ισχύς , εξουσία,  ενώ Δήμος είναι το σύνολο των πολιτών μιας περιοχής. Τούτο προκύπτει  από την ονομασία τους. Λέμε   Δήμος  Αθηναίων και όχι Δήμος της Αθήνας.  Συνεπώς Δημοκρατία σημαίνει η  ισχύς των μελών του Δήμου, η ισχύς των πολιτών.  

Ο όρος Republic (Ρεπουμπλικανισμός) είναι Λατινικός και δημιουργείται  από τις λέξεις Res Publica  που σημαίνουν «η δημόσια κατάσταση», κάτι που ανήκει  σε όλους τους ανθρώπου και δεν ένια ιδιοκτησία του ενός (πχ η εξουσία). Ο όρος χρησιμοποιήθηκε  σαν όνομα μορφής πολιτεύματος από το Κικέρωνα για να αποδοθεί στα Λατινικά ο όρος  «Πολιτεία του Πλάτωνα και Αριστοτέλη». Σημειώστε ότι Πολιτεία στη νεοελληνική σημαίνει Πολίτευμα. 

 

2.Όργανα εξουσίας

Σε όλα τα πολιτεύματα η πραγματική εξουσία ασκείται από Τα Όργανα Εξουσίας δηλαδή από αυτόν/ τους  που λαμβάνει/νουν  τις μείζονες αποφάσεις. Αυτοί που λαμβάνουν  την πληθώρα των ελασσόνων αποφάσεων οι οποίες,  λαμβάνονται  για να υλοποιηθούν οι μείζονες και  επάγονται και περιορίζονται  από τις μείζονες, αποτελούν  τα Όργανα Λειτουργίας· αποτελούν   τους υπηρέτες της Εξουσίας. Για παράδειγμα, στις  Απόλυτες Μοναρχίες ή Δικτατορίες όργανο εξουσίας είναι ο μονάρχης /δικτάτωρ ενώ όργανα  λειτουργίας οι υπουργοί, οι στρατηγοί, οι αξιωματούχοι της Πολιτείας. Ο Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ο  Χίτλερ της Ναζιστικής Γερμανίας ήταν τα πραγματικά όργανα εξουσίας, ενώ οι υπόλοιποι αξιωματούχοι ήταν  όργανα  λειτουργίας. Στις σημερινές «δημοκρατίες  Όργανο Εξουσίας στη θεωρία είναι το Κοινοβούλιο που ψηφίζει τους νόμους και λαμβάνει τις  μείζονες και ελάσσονες αποφάσεις. Στην πράξη όμως οι μείζονες αποφάσεις λαμβάνονται από τον Πρωθυπουργό και τους συμβούλους του, και στη συνέχεια επικυρώνονται από την κυβερνώσα πλειοψηφία των βουλευτών.  

Στην αρχαιοελληνική, στην αυθεντική  Δημοκρατία όργανο εξουσίας ήταν η Εκκλησία του Δήμου· ή Γενική Συνέλευση των πολιτών που λάμβανε τις μείζονες αποφάσεις , ενώ οι ελάσσονες αποφάσεις λαμβανόταν από τους Άρχοντες. Να πως περιγράφει το πολίτευμα της Αληθινής Δημοκρατίας ο Θουκυδίδης

« Έχουμε πολίτευμα που δεν αντιγράφει των άλλων τους νόμους, αλλά πιο πολύ είμαστε εμείς παράδειγμα σε μερικούς παρά μιμητές τους. Και έχει τούτο το πολίτευμα το όνομα Δημοκρατία, γιατί δε διοικούν οι λίγοι αλλά οι περισσότεροι· κι είναι όλοι οι πολίτες μπροστά στους νόμους ίσοι για τις ιδιωτικές τους διαφορές· για την προσωπική  όμως ανάδειξη και τις τιμές,  καταπώς ξεχωρίζει καθένας σε κάτι προτιμιέται στα δημόσια αξιώματα, πιο πολύ γιατί είναι ικανός παρά γιατί τον ανέδειξε ο κλήρος· ούτε πάλι κάποιος, επειδή είναι φτωχός , κι ενώ μπορεί να κάνει κάτι καλό στην πολιτεία, εμποδίζεται από αυτήν την ασήμαντη κοινωνική του θέση…..»[1]  

Στο πολίτευμα της  Ρωμαϊκής Δημοκρατίας  (Res publica Romanorum),  όργανο εξουσίας ήταν:  οι Ύπατοι, η Σύγκλητος και ο Λαός. Κάθε ένα από αυτά τα όργανα αντιπροσώπευε και από ένα είδος διακυβέρνησης· μοναρχία, αριστοκρατία, δημοκρατία.  Αν λάβουμε υπόψη ότι οι ελεύθεροι πολίτες της Ρώμης κατατασσόταν σε Πατρικίους και Πληβείους ( η πλέμπα στη νεοελληνική) και ότι οι Ύπατοι και οι Συγκλητικοί προερχόταν από την τάξη των Πατρικιών,  μπορεί εύκολα να συμπεράνει κάποιος  τις διαφορές στα όργανα εξουσίας των δύο πολιτευμάτων.

 

3.Οι βασικοί στόχοι  

Βασικός στόχος της Δημοκρατίας είναι η ηθική του πολιτεύματος· είναι η διασφάλιση της ισότητας των πολιτών, είτε είναι κυβερνώντες , είτε είναι κυβερνώμενοι· είναι η διασφάλιση του στάτους του  «Άρχοντος και αρχόμενου πολίτη».  

Βασικός στόχος του Ρεπουμπλικανισμού είναι η αποτελεσματική υπηρέτηση των δημοσίων  θεμάτων· είναι η αποτελεσματικότητα του πολιτεύματος.

 

Σημαντική παρατήρηση

Το πολίτευμα της αρχαιοελληνικής Δημοκρατίας έχει σημαντικές λειτουργικές και οικονομικές δυσχέρειες, γιατί οι πολίτες έπρεπε να συγκεντρώνονται σε κοινό τόπο και χρόνο ( στην Πνύκα την ίδια μέρα και ώρα) για ενημερωθούν, να διαβουλευθούν και να  λάβουν αποφάσεις με δημοψηφίσματα.  Οι δυσχέρειες αυτές έκαναν εφικτή τη λειτουργία της Δημοκρατίας μόνο στα μικρά Κράτη- Πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας. Στα μεγάλα κράτη –  κοινοπολιτείες, αυτοκρατορίες – η λειτουργία της Δημοκρατίας ήταν ανέφικτη, ήταν ουτοπική. Συνεπώς ο Ρεπουμπλικανισμός ήταν το μόνο  «πολίτευμα δημοκρατίας» που είχε λειτουργική και οικονομική εφικτότερα σε αυτά. Η άποψη είναι συμβατή με το κριτήριο του πατέρα των πολιτικών επιστημών Μοντεσκιέ. Κατά τον Μοντεσκιέ, το βέλτιστο πολίτευμα εξαρτιέται από το μέγεθος  της χώρας και είναι:  η Δεσποτεία για τις πολύ μεγάλες χώρες, η  Συνταγματική Μοναρχία για τις  μεσαίου μεγέθους και η Δημοκρατία για τις μικρές.  Σήμερα όμως που χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία  «όλος ο κόσμος έγινε ένα χωριό»,  η λειτουργιά της Δημοκρατίας έχει λειτουργική και οικονομική εφικτοτητα σε όλες τις χώρες, ανεξάρτητα από την έκταση και τον πληθυσμό τους.  

 

Σύνοψη και συμπεράσματα   

Δημοκρατία ονομάζεται το πολίτευμα της αρχαιοελληνικού πολιτισμού,  ειδικότερα της Αθήνας, ενώ  Ρεπουμπλικανισμός ( Republic) ονομάζεται το πολίτευμα της  Ρωμαϊκού πολιτισμού, της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Από τα σημερινά «δημοκρατικά»  πολιτεύματα, λίγα  είναι προσανατολισμένα στις αρχές και τη φιλοσοφία  της Δημοκρατίας (πχ Ελβετία), αλλά τα περισσότερα είναι προσανατολισμένα σ’ αυτές του Ρεπουμπλικανισμού. Το ίδιο ισχύει και για τα πολιτικά κόμματα.  Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα κόμματα  των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικάνων των ΗΠΑ.

Η χρήση του όρου Δημοκρατία για κάθε μορφή πολιτεύματος, ακόμα και για κείνα που βάναυσα καταπατούν τις αρχές της Δημοκρατίας και του Ρεπουμπλικανισμού, είναι παραπλανητική και γίνεται  για να ενισχυθεί η ηθική τους. Το παράλογο είναι ότι  επιτρέψαμε τη χρήση του ονόματος Δημοκρατία για κάθε πολίτευμα,  ενώ δεν επιτρέψαμε τη  χρήση του ονόματος Φέτα(Ελληνική) και  Κονιάκ (Γαλλικό), σε παρόμοια προϊόντα !!! Γιατί το επιτρέψαμε;; Η απάντηση νομίζω πως δεν είναι πολύ δύσκολη.

Δεν είναι μέσα στις δυνατότητες μας, αλλά και στις προθέσεις μας να εξαντλήσουμε το θέμα των διαφορών μεταξύ Δημοκρατίας και Ρεπουμπλικανισμού. Πρόθεση μας είναι να παρουσιάσουμε κάποια βασικά στοιχεία των δύο πολιτευμάτων από την επεξεργασία των οποίων να μπορεί ο κάθε πολίτης  να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Τα συμπεράσματα τρίτων,  πολλές φορές αντιφατικά, πολύπλοκα και δυσνόητα,  δεν πρέπει να υιοθετούνται χωρίς την επεξεργασία τους από εμάς τους ίδιους, ανεξάρτητα αν αυτά προέρχονται από ειδήμονες, από κάποιους που θεωρούνται ειδήμονες ή από απλούς πολίτες.

 

[1] ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ.  ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ.  Επιτάφιος λόγος του Περικλέους.   Αρχαία  Ελληνική  Γραμματεία «Οι Έλληνες».  Εκδόσεις : Κάκτος 1994.  Μετάφραση : Αναστάσιος Γεωργοπαπαδάκος

 

Πηγήhttp://www.dd-democracy.gr

Φωτό : https://commons.wikimedia.org