ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ, ΣΥΝΘΕΣΗ - ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ (της Ιωάννας Μουτσοπούλου)

ΚΑΣΕΤΙΝΑ 33 59 scaled - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

 ΚΑΣΕΤΙΝΑ 33 59 - Σόλων ΜΚΟ(1ο μέρος του άρθρου)

Μετά την Ισότητα και την Αδελφοσύνη, τις οποίες επιχειρήσαμε να αναπτύξουμε κάπως σε προηγούμενα κείμενά μας, φθάνουμε στη “συνισταμένη” τους, την Ελευθερία. Είναι η πιο επιθυμητή αλλά ταυτόχρονα και η λιγότερο προσεγγίσιμη. Είναι πιο επιθυμητή, επειδή αποτελεί ένα είδος θέωσης, μια και ταιριάζει περισσότερο στην Ολότητα. Όμως, ακριβώς επειδή ταιριάζει στην Ολότητα, δεν προσεγγίζεται με τα ανθρώπινα μέτρα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι, αλλά ότι πρέπει να διερευνήσουμε την καθαρή λογική που αυτή περιέχει, για να μην απομακρυνόμαστε από αυτήν ολοένα και περισσότερο με τις ανόητες ερμηνείες που κάνουμε. Δεν μπορούμε να την ορίσουμε, όμως μπορούμε να απορρίψουμε ό,τι δεν είναι ελευθερία και να ανιχνεύσουμε ορισμένες χρήσιμες πτυχές της.

 

Η καθολικότητα της Ελευθερίας και οι άλλοι άνθρωποι

Το βασικό ερώτημα που πρέπει να θέσουμε – και το θέτουμε υποσυνείδητα – είναι το εξής: Μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι όσο υπάρχουν οι άλλοι άνθρωποι ή το Όλο; Να σημειώσουμε εδώ ότι οι άλλοι εκπροσωπούν για εμάς πάντοτε την Ολότητα, γιατί ο βασικός δυαδισμός είναι το μέρος και το Όλο και, άρα, όποιος είναι έξω από το μέρος, που εδώ είναι ένας άνθρωπος, εκπροσωπεί το Όλο.

Ας ασχοληθούμε όμως αρχικά με τους άλλους ανθρώπους. Ποιος μπορεί να απαντήσει ευθέως; Η αληθινή απάντηση είναι συνήθως έμμεση. Όσο μεγαλώνει η δύναμη ενός ανθρώπου, τόσο διευρύνονται οι απαιτήσεις του για υπεροχή και η τάση του να απαλείφει άμεσα ή έμμεσα από τη ζωή του τους άλλους ανθρώπους που εμποδίζουν τα σχέδιά του, των οποίων ο αριθμός αυξάνεται ανάλογα με το εύρος της δυνάμεώς του. Παράδειγμα αυτού του γεγονότος είναι οι πολύ ισχυροί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν ολόκληρα πλήθη ανθρώπων απαξιωτικά και αδιάφορα. Αυτό δείχνει ότι οι άλλοι άνθρωποι θεωρούνται εμπόδια στην ελευθερία τους. Εξάλλου, η ίδια η τάση υπεροχής στον άνθρωπο το επιβεβαιώνει, γιατί αυτή είναι μία επιδίωξη ελευθερίας καταχρηστικά ερμηνευμένης.

Γιατί όμως οι άλλοι άνθρωποι αποτελούν εμπόδια της ελευθερίας; Για να απαντηθεί το ερώτημα, πρέπει να τεθεί ένα άλλο ερώτημα προηγουμένως: ποια ακριβώς είναι τα σχέδια τα οποία αυτοί οι άλλοι εμποδίζουν; Βασικά, με την ελευθερία ο άνθρωπος επιζητεί την αυτοπραγμάτωσή του – αλλά το τι είναι αυτοπραγμάτωση και με τι ταυτίσεις επιχειρείται είναι ένα πολύ συζητήσιμο θέμα. Εδώ συναντάμε το δυσκολότερο κομμάτι της ανάλυσης, γιατί απαιτεί αφ’ ενός μεν συνυπολογισμό της αδελφοσύνης και της ισότητας για την κατανόηση της φύσης της ελευθερίας και αφ’ ετέρου ειλικρινή αντιμετώπιση των κινήτρων. Αν οι σχεδιασμοί μεριμνούν για την καθολικότητα της ελευθερίας (δηλαδή τουλάχιστον να μην εμποδίζει την ελευθερία των άλλων), τότε δεν μπορεί παρά να συμμετρούν και την ισότητα και την αδελφοσύνη, οπότε ο αντιτιθέμενος σε αυτούς θα είναι πραγματικά ένας εχθρός της ιδέας της ελευθερίας. Αν όμως δεν το κάνουν ή το κάνουν μόνον στα λόγια, τότε εχθρός της ελευθερίας θα είναι ο ίδιος ο σχεδιαστής. Βέβαια, στη ζωή τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα, γιατί εξελίσσονται με βραδύτητα και οι καθ’ οδόν εμπλεκόμενοι παράγοντες συνήθως είναι πάρα πολλοί και αντικρουόμενοι. Όμως σαν πρώτη σκέψη είναι το θεμέλιο.

Η ελευθερία που έχει μετατραπεί σε εξουσιαστικότητα επιχειρεί να εξαφανίσει το πνεύμα των άλλων ανθρώπων ώστε αυτοί να μην αντιδρούν, δηλαδή τους καθιστά απόντες ως ανθρώπους και υποκείμενα. Βάση αυτής της στάσης είναι το άδικο, δηλαδή αποτελεί μία καταπάτηση της Ιδέας της Δικαιοσύνης, που σημαίνει παραμερισμό της λειτουργίας των τριών μεγάλων Ιδεών. Επειδή αυτή η ανταγωνιστική αντίληψη της ελευθερίας είναι πολύ διαδεδομένη και στην καθημερινότητα, η κατάληξη είναι να θεωρείται ότι η ελευθερία είναι αδύνατη όσο υπάρχουν άλλοι άνθρωποι. Αυτό στρεβλώνει και καταστρέφει τις ανθρώπινες σχέσεις, γιατί η συλλογικότητα είναι μέσα στη φύση μας και αναπόφευκτα επιδιωκόμενη και, επομένως, δεν μπορούμε να την διαγράψουμε παρά μόνον να την διαστρέψουμε.

Στην πραγματικότητα όμως, η ελευθερία υπάρχει και λειτουργεί διαμέσου της αδελφότητας και της ισότητας, δηλαδή διαμέσου όλων και όχι χωρίς αυτούς, χωρίς να αναιρείται η φύση της. Δηλαδή, συστατικό στοιχείο της ελευθερίας είναι η ευθύνη, την οποία απαιτούν οι άλλες δύο ιδέες της αδελφότητας και της ισότητας. Αυτές αποτελούν τον συνεκτικό ιστό που διασυνδέει τα πάντα μεταξύ τους και εμποδίζουν την ελευθερία να γίνει απλώς ένα ρήγμα μέσα στο όλο. Πρέπει να καταλάβουμε ότι μικρές αποκλίσεις στην αντίληψη μιας ιδέας μπορούν να επιφέρουν δραματικές αλλαγές στον κόσμο των φαινομένων, όπου αποκαλύπτεται γλαφυρά η πραγματικότητα της απόκλισης. Μιλάμε για ατομική ελευθερία αλλά χωρίς την περιοριστική ευθύνη; Τότε θα έχουμε αναπόφευκτα εξουσιαστικότητα. Μιλάμε αντίστοιχα για αδελφότητα χωρίς ελευθερία και ισότητα; Τότε θα έχουμε αναπόφευκτα παθητικότητα, μείωση του εαυτού και ενίσχυση του αδίκου κ.ο.κ. Όπως αναφέραμε στα προηγούμενα άρθρα μας για την αδελφοσύνη και την ισότητα, αυτές οι τρεις μεγάλες ιδέες αποτελούν ένα ενιαίο όλο, λειτουργούν σαν μονάδα και όχι χωριστά. Εμείς είμαστε που τις έχουμε διαιρέσει, γιατί δεν έχουμε τη δυνατότητα να τις αντιληφθούμε στην ολότητά τους και γι’ αυτό έχουν προκύψει διαφορετικές σχολές σκέψης για τη δημοκρατία και τα ατομικά δικαιώματα. Αυτές όμως είναι μια ενιαία δυναμική του κόσμου, για να είναι αρμονικός και ολοκληρωμένος. Επομένως, οι διάφορες σχολές σκέψης, που στην έναρξή τους αποτελούσαν την έμπνευση και την καταγραφή της ύπαρξης ορισμένων πλευρών αυτής της πραγματικότητας, δεν πρέπει πια να μας δεσμεύουν.

Αν θραύσουμε αυτό τον άρρηκτο δεσμό τους, αυτή την ενιαιότητα, τότε προκύπτει τυχαιότητα, ο καθείς θεωρείται αδέσμευτος και μπορεί, νομίμως πλέον (μιλώντας για τον νόμο της ζωής), να κάνει ό,τι θέλει με το κύρος μιας δήθεν ελευθερίας. ΑΛΛΑ αυτή η “ελευθερία” δεν είναι ιδέα, ούτε χρειάζεται θεωρία για το κύρος της παρά μόνον για παραπλάνηση, είναι μία επιθυμία και τίποτε άλλο, και η επιθυμία είναι άτακτη και άπληστη. Η κυριαρχικότητα που εκφράζεται μέσω αυτής της “ελευθερίας” δεν είναι στην πραγματικότητα συναφής με το ένστικτο, όπως πολλοί νομίζουν, γιατί το ένστικτο αποσκοπεί στην ανάγκη της επιβίωσης και τη διάρκεια της ζωής, ενώ η κυριαρχικότητα είναι καθαρά ψυχολογικό χαρακτηριστικό που δεν σχετίζεται με τις ανάγκες της επιβίωσης αλλά με τη στρέβλωση των ανθρώπινων σχέσεων και της εαυτοποίησης. Τελικά, τα ένστικτα είναι οι φορείς της κυριαρχικότητας, χωρίς όμως να ταυτίζονται μαζί της.

Ιωάννα Μουτσοπούλου

Μέλος της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ

13/9/2017

Σχετικά άρθρα