ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ ΦΑΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΖΩΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΥΤΟΠΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ, Η ΦΥΣΗ ΤΟΥΣ (του Γιάννη Ζήση)

kateythnisi - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

kateythnisi - Σόλων ΜΚΟΗ Ιδεολογία είναι ένα σύνολο νοοτροπίας κατευθυντικής μέσω αρχών και σκοπών. Είναι ένα διαρθρωμένο σύστημα κατεύθυνσης, σχέσης, ερμηνειών και εννοιών με κατανόηση της πραγματικότητας μέσα από συνειδησιακές αποδοχές και όρια. Η «αλήθεια» στην έννοια της ιδεολογίας την διαφοροποιεί από την επινοημένη ουτοπία και την ουτοπική επινόηση, που στερείται αρμών αποτελεσματικότητας και πράξης. Αντιθέτως, η ουτοπική ιδεολογία, παρά το ότι υποκρίνεται ότι είναι καθολικός σκοπός και πνεύμα, στερείται σκοπού και, επομένως, δεν διέπεται από την ζωή, τις σχέσεις και το πνεύμα. Είναι, τελικά, μια επινόηση του άσκοπου, υπακούει στον ψυχαναγκασμό πλασματικής ωραιοποίησης των υποκειμένων.

Η ιδεολογία που κυριαρχείται από την κατανόηση του κόσμου των Εννοιών και των αναγκών, η ιδεολογία ενός σχεδίου αλλά και ελευθερίας, περιέχει δέσμευση επειδή συνδέεται με την πραγματικότητα. Η δέσμευση της Ιδεολογίας στην Λογική και την σκοποθεσία επιβάλλει αντικειμενική θεώρηση. Μόνον έτσι η ιδεολογία δεν είναι ψυχολογικό άλλοθι ή άλλοθι αλλοτριωμένης ταύτισης.

Όμως ο ρεαλιστικός χαρακτήρας της Ωφέλιμης Ιδεολογίας δεν ταυτίζεται με την ρεαλιστική πολιτική. Η ρεαλιστική πολιτική, παρά το όνομά της, περιέχει στην πραγματικότητα το δόγμα της ασυνεννοησίας και του ελλείμματος της προσπάθειας για κατανόηση και δεν πρέπει να τα συγχέουμε.

Ο ωφελιμιστικός ρεαλισμός στην ιδεολογία επιβάλλει τρία πράγματα.

Πρώτον, την επιλογή μιας ιδεολογίας που δεν είναι σύστημα ολοκληρωτικής και άμεσης αναγωγής στην ουτοπία. Αυτό σημαίνει επιλογή όχι συστημικής ιδεολογίας αλλά γενικών και πραγματιστικών αρχών. Δηλαδή για παράδειγμα: Δεν επιλέγουμε την θεωρία της προλεταριακής επαναστατικής προσφυγής στην ουτοπία, αλλά την ανάπτυξη του δημοκρατικού κοινωνισμού. Δεν τοποθετούμε την έμφαση στην αταξική ουτοπία, αλλά στην αναπτυσσόμενη και φιλελεύθερη αρχή της επικουρικότητας και του μερισμού. Δεν επικεντρωνόμαστε στον απόλυτο καπιταλιστικό ή κολεκτιβιστικό υλισμό, αλλά στον πολιτιστικό και ποιοτικό εξευγενισμό των προτύπων οικονομίας, ζωής και κοινωνίας.

Δεύτερον, προσδιορίζουμε τις λειτουργικές κατευθύνσεις της Ιδεολογίας όχι τόσο στην ανάπτυξη μιας ανεδαφικής και υποκριτικά ρητορικής αλληλεγγύης, αλλά μιας παιδείας αναγνώρισης και διάκρισης της Ωφέλειας στην συνεργασία και την κοινότητα πέραν του ανταγωνισμού δύναμης. Ο ανταγωνισμός δύναμης υφίσταται μεν, αλλά γίνεται πιο λειτουργικά αξιοκρατικός και ισηγορικός και φυσικά όχι ολοκληρωτικός, ενώ ταυτόχρονα υφίσταται και η αναγνώριση της Ωφέλειας πέραν του ανταγωνισμού και του ατομικισμού, μέσα σε μια Φιλελεύθερη Κοινότητα και συνεργατικότητα.

Ο ανταγωνιστικός αυτοματισμός καθώς και η συστηματική ιδεολογία έχουν σοβαρές παρενέργειες και αντιφάσεις, γιατί και τα δυο ενέχουν ολοκληρωτισμό. Ο ολοκληρωτισμός είναι αντι-ιδεολογικός και, σε καμμία περίπτωση, δεν είναι κυριαρχία λογικής εννοιών και ιδεών, δεν είναι πνευματικότητα και εσωτερική ουσιαστικότητα, είναι κυριαρχία ειδώλων και μορφών, είναι υλισμός.

Η Λογική των Εννοιών συμβάλλει στην διαλεκτική συσχέτιση και σύνθεσή τους και δεν τις αλλοτριώνει μέσω κατάτμησής τους. Έτσι, ο κόσμος των Εννοιών είναι ωφέλιμος για ένα ατομικά και κοινωνικά ωφέλιμο σχέδιο και συμβάλλει στην αξιακή αναγνώριση εκείνων που μπορούν να το πραγματώσουν, γιατί αποτελεί το μέτρο κρίσης και προτύπου βάσει του οποίου τέτοιοι άνθρωποι μπορούν να αναγνωριστούν. Και είναι παράλογο να έχουμε φτωχά πρότυπα αλλά να περιμένουμε να μας οδηγήσουν σε πλούτο προσώπων και αποτελεσμάτων. Για παράδειγμα, η ολοκληρωτική και ταυτόχρονα ανώριμη ανάπτυξη της ελευθερίας μετατρέπει την έννοια αυτή υλιστικά σε έλλειμμα αδελφοσύνης και κοινωνίας και σε ανάδειξη ανάλογων προσώπων. Αυτό το έλλειμμα έχει οργανική αρνητική επίδραση στην ίδια την ελευθερία. Όμως η ολοκληρωμένη προσέγγιση στην Ελευθερία δεν σημαίνει ελλειμματική αλληλεγγύη.

Οι Ιδεολογικές Έννοιες μπορούν να ενταχθούν μόνον σε λειτουργικό και φιλελεύθερο σχέδιο και όχι ολοκληρωτικό και να πραγματωθούν από λειτουργικές συνθετικά ηγεσίες.

Τρίτον, η ρεαλιστική ιδεολογία θεμελιώνεται πάνω σε ανάγκες με διορατική αναγνώρισή τους, με εντοπισμό αυτού που πρέπει να παρέλθει, γιατί είναι ανεπαρκές και επικίνδυνο μακροπρόθεσμα.

Για παράδειγμα, στην σύγχρονη οικονομία υπάρχει αφενός μεν ένα πλασματικό πεδίο, ένα πεδίο αντίφασης με την ανθρώπινη ζωή, την πρόοδο και τις ανάγκες της, όπως και μια καταστροφική τελικά και για την ίδια την οικονομία βλάβη του περιβάλλοντος. Ο ισχύων αυτοματικός ρεαλισμός αποδεδειγμένα οδηγεί την ανθρώπινη κοινωνία στην αυτοκαταστροφή και σαφώς η παλαιά εποχή χαρακτηρίζεται από οικονομοκεντρική ανάπτυξη. Όμως η νέα εποχή πρέπει εξ ανάγκης να διαπνέεται από την αειφόρο ή πράσινη ανάπτυξη.

Αντίστοιχα, η δημοκρατία είναι εκτεθειμένη σε ποσοτικές και μαζικές αλλοτριώσεις ή σε ποιοτικές ανεπάρκειες – ο θεσμικός αυτοματισμός που την διακρίνει αφήνει ανοικτή τη θύρα και στην κατάρρευσή της. Χρειάζεται διορατική διάγνωση των προβλημάτων και χάραξη μιας σαφούς και αποτελεσματικά καλύτερης πορείας στο μέλλον.

Η τραγικότητα της άγνοιας και του αναπόδραστου δεν είναι στοιχείο ρεαλιστικής και ωφέλιμης ή αβλαβούς Ιδεολογίας.

Ο ολοκληρωτισμός, επίσης, είναι ιδεολογία χωρίς ιδεολογία, κυριαρχία χωρίς πνεύμα, είναι ο πλήρης υλισμός της εξουσίας που βασίζεται στην άγνοια και την αγνόηση του Επέκεινα. Ο ολοκληρωτισμός είναι τραγικός και δεν αποτελεί λύση του αδιεξόδου, είναι ο πλήρης ναρκισσισμός της άγνοιας.

Επειδή όμως ένας βαθμός φυσιολογικής άγνοιας πάντοτε θα υπάρχει, γι’ αυτό μπορούμε να πούμε ότι ηρεαλιστικά ωφελιμιστική ιδεολογία σημαίνει μια ισορροπημένη σχέση γνώσης και άγνοιας, δύναμης και αδυναμίας, ένα δημιουργικό και ζωντανό ισοζύγιο βεβαιότητας και αβεβαιότητας όπου ο διάλογος, το βίωμα και ο στοχασμός έχουν σημαίνουσα θέση.

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

(solon.org.gr)

Δημοσίευση κειμένου: 09/03/2017

Φωτογραφία: pixabay.com

Σχετικά άρθρα