ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ – ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ (της Μαρίας Ιακωβίδου)

prosfyges 1 - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

prosfyges 1 - Σόλων ΜΚΟ«Τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας συχνά οφείλονται σε υλικές αλλαγές, στην αύξηση του πληθυσμού και σε άλλα θεμελιώδη οικονομικά αίτια, τα οποία, λόγω του βαθμιαίου χαρακτήρα τους διαφεύγουν της προσοχής των παρατηρητών της εποχής, αποδίδονται στις ανοησίες των ηγετών των κρατών ή στον φανατισμό των άθεων». Αυτή η φράση του John Maynard Keynes, αποτελεί το έναυσμα για τη μελέτη της σημασίας που έχει η  μετανάστευση στο εσωτερικό και στο εξωτερικό ενός κράτους, και τις επιπτώσεις της σε συγκεκριμένους τομείς, όπως η οικονομία, η κοινωνική συνοχή και η ασφάλεια, τόσο σε επίπεδο εθνικό, όσο και σε επίπεδο υπερεθνικό.


Εν όψει των αυξημένων μεταναστευτικών ροών που παρατηρείται το τρέχον διάστημα και της εξαιρετικά μεγάλης δημοσιότητας που έχει λάβει το θέμα, χρήσιμο είναι να γνωρίζουμε ορισμένες πληροφορίες που αφορούν το ευρωπαϊκό νομοθετικό καθεστώς σχετικά με την υποδοχή και προώθηση των προσφύγων.

Με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1999) και με βάση τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Τάμπερε, Οκτώβριος 1999) δημιουργήθηκε το Κοινό Ευρωπαϊκού Συστήμα Ασύλου (ΚΕΣΑ).

prosfyges 2

Η υλοποίηση των στόχων του ΚΕΣΑ έγινε με την εναρμόνιση των νομοθεσιών των κρατών–μελών (κ-μ) δυνάμει των:

– Οδηγίας 2004/83/ΕΚ (προϋποθέσεις για την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα και το περιεχόμενο της παρεχόμενης προστασίας): Σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας 2004/83/ΕΚ το ενωσιακό καθεστώς του πρόσφυγα λαμβάνει «κάθε υπήκοος τρίτης χώρας, ο οποίος βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του και αρνείται να επιστρέψει σε αυτήν επειδή φοβάται ότι θα υποστεί δίωξη λόγω της φυλής, της θρησκείας, της εθνικότητας, των πολιτικών του φρονημάτων ή λόγω του ότι ανήκει σε κάποια κοινωνική ομάδα, μπορεί να υποβάλει αίτηση για καθεστώς πρόσφυγα. Οι απάτριδες μπορούν να έχουν πρόσβαση στο ίδιο καθεστώς». Αιτήσεις, πάντως είναι δυνατόν να απορρίπτονται για άτομα που έχουν διαπράξει: ένα έγκλημα πολέμου, κατά της ανθρωπότητας ή κατά της ειρήνης, ένα σοβαρό έγκλημα του κοινού δικαίου ή πράξεις που αντιστρατεύονται τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών.

– Οδηγίας 2005/85/ΕΚ (διαδικασία χορήγησης και ανάκλησης του καθεστώτος του πρόσφυγα): Η Οδηγία 2005/85/ΕΚ έχει ως στόχο να καθορίσει τους ελάχιστους βασικούς κανόνες για την αποτελεσματικότητα των διαδικασιών χορήγησης και ανάκλησης του καθεστώτος του πρόσφυγα, να μειώσει τις ανισότητες μεταξύ των εθνικών διαδικασιών εξέτασης και να εξασφαλίσει την ποιότητα της λήψης αποφάσεων στα Κράτη-μέλη.

– Αρχικού Κανονισμού 343/2003/ΕΚ (Δουβλίνο ΙΙ) και σήμερα με τον 604/2013/ΕΕ (Δουβλίνο III) (προσδιορισμός του Κ-μ, το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου): Ο Κανονισμός 343/2003/ΕΚ (Δουβλίνο ΙΙ) αντικατέστησε τις διατάξεις της Σύμβασης του Δουβλίνου (1990) με κοινοτική νομοθεσία. Σκοπός του ήταν ο προσδιορισμός, το συντομότερο δυνατό, του Κ-μ το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου και ο καθορισμός λογικών προθεσμιών για κάθε στάδιο της διαδικασίας προσδιορισμού του υπεύθυνου Κράτους-μέλους.

Μάλιστα, σύμφωνα με το άρθρο 15 του Κανονισμού 343/2003, κάθε κράτος μέλος δύναται, ακόμη κι αν δεν είναι υπεύθυνο κατ’ εφαρμογήν των κριτηρίων του Κανονισμού, να επανενώνει οικογένειες καθώς και άλλους εξαρτημένους συγγενείς για ανθρωπιστικούς λόγους, βάσει ιδίως οικογενειακών ή πολιτισμικών κριτηρίων (ανθρωπιστική ρήτρα). Στην περίπτωση αυτή, το εν λόγω  κράτος-μέλος, κατόπιν αιτήματος άλλου κράτους-μέλους, εξετάζει την αίτηση ασύλου του ενδιαφερομένου. Οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να συναινούν. Επίσης, στις περιπτώσεις που το ενδιαφερόμενο πρόσωπο εξαρτάται από τη βοήθεια του άλλου λόγω εγκυμοσύνης ή πρόσφατου τοκετού, σοβαρής ασθένειας, σοβαρής αναπηρίας ή μεγάλης ηλικίας, τα κράτη-μέλη δύνανται να τοποθετούν μαζί ή να επανενώνουν τον αιτούντα άσυλο με άλλο συγγενή που βρίσκεται στο έδαφος ενός εκ των κρατών-μελών, υπό την προϋπόθεση ότι οι οικογενειακοί δεσμοί υπήρχαν στη χώρα καταγωγής.

prosfyges 3

Η παραπάνω αναφερόμενη ανθρωπιστική ρήτρα θεσπίστηκε με το σκεπτικό ότι ο σκοπός της ρήτρας αυτής είναι να αποτραπεί ή να αποκατασταθεί ο ενδεχόμενος χωρισμός των μελών της οικογένειας, ο οποίος θα μπορούσε να προκύψει από την κατά γράμμα τήρηση των κριτηρίων για τον καθορισμού του υπεύθυνου κράτους μέλους. Αν και ο Κανονισμός προβλέπει πλήθος δεσμευτικών διατάξεων, προκειμένου να καταστεί δυνατή η μεγαλύτερη κατά το δυνατό γεωγραφική εγγύτητα μεταξύ των μελών της οικογένειας και η διατήρηση της οικογενειακής κοινότητας, εντούτοις δεν αποκλείεται να υφίστανται διαφόρων ειδών περιπτώσεις για τις οποίες δεν έχουν προβλεφθεί αντίστοιχες ειδικές διατάξεις. Για το λόγο αυτό, η θέσπιση της ανθρωπιστικής ρήτρας είναι προς το συμφέρον τόσο των κρατών μελών όσο και των αιτούντων άσυλο. Η ανθρωπιστική ρήτρα αποτελεί ειδική διάταξη, που αφορά τις αποφάσεις που λαμβάνουν τα κ-μ βάσει της διακριτικής τους ευχέρειας, εκδιδόμενες στον τομέα της οικογενειακής επανενώσεως για ανθρωπιστικούς λόγους, χωρίς να αναγάγει σε καθοριστικό κριτήριο τον τόπο διαμονής του αιτούντος άσυλο.

Πέραν της ανθρωπιστικής ρήτρας, η οποία προωθεί την ενοποίηση των οικογενειών, προβλέπονται και περαιτέρω περιπτώσεις που ο αιτών άσυλο θεωρείται ότι έχει ειδικές ανάγκες και πιο συγκεκριμένα ανήκει σε μια εκ των ακόλουθων κατηγοριών: α) άτομα με αναπηρίες, β) ηλικιωμένοι άνθρωποι, γ) έγκυες γυναίκες, ε) ανήλικοι, στ) θύματα βασανιστηρίων, βιασμών ή άλλης σοβαρής ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής βίας. Στις περιπτώσεις αυτές, το κράτος μέλος μεταφοράς θα πρέπει να ενημερώνει το κράτος μέλος υποδοχής, έτσι ώστε να μπορεί το τελευταίο να παρέχει επαρκή βοήθεια. Προς τούτο, διατυπώθηκαν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την ενδεχόμενη άσκοπη μεταφορά των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητο να υπάρχει κατάλληλα εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό ώστε να διενεργεί την αξιολόγηση της καταλληλότητας του αιτούντος για μεταφορά. Μια τέτοια αξιολόγηση θα πρέπει να γίνεται κάτω από τις κατάλληλες ηθικές εγγυήσεις.

prosfyges 4

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) έχει δεσμευτεί για τη δημιουργία ενός Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου, που θα βασίζεται στην πλήρη και απόλυτη εφαρμογή της Σύμβασης της Γενεύης του 1951, θεματοφύλακας της οποίας είναι η Ύπατη Αρμοστεία. Η Ε.Ε. διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε θέματα ασύλου και μετεγκατάστασης εντός και εκτός της Ε.Ε., ενώ η Ευρωπαϊκή νομοθεσία και πρακτική επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη μηχανισμών προστασίας προσφύγων σε άλλες χώρες. Οι πρόσφυγες, που έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους λόγω φόβου δίωξης και φθάνουν σε μια ξένη χώρα προκειμένου να ζητήσουν προστασία, είναι εκτεθειμένοι σε κινδύνους που πιθανόν να οδηγήσουν σε περαιτέρω παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους και να σταθούν εμπόδιο στη διασφάλιση της προστασίας που δικαιούνται από το νόμο.

Της Μαρίας Ιακωβίδου

Πηγή/φωτογραφίες: Αντικλείδι, antikleidi.com

Σχετικά άρθρα