Οι δασικές πυρκαγιές στην Ινδονησία σαν αποτέλεσμα της αποψίλωσης δασών για δημιουργία καλλιεργήσιμης γης, απελευθερώνουν τόσο διοξείδιο του άνθρακα όσο ολόκληρες οι ΗΠΑ. Και αυτό για να παράγεται φοινικέλαιο. Οι φωτιές καίνε από τον Ιούλιο εξαιτίας των εκχερσώσεων, του εύφλεκτου από τύρφη εδάφους και του Ελ Νίνιο.
Το χειρότερο όμως είναι ότι, πάρ’ όλο που ευθύνονται κυρίως οι καταναλωτικές μας συνήθειες, δεν υπάρχει κάτι που να μπορούμε να κάνουμε.
Για την κρίση κυρίως ευθύνονται οι εταιρείες παραγωγής φοινικέλαιου.
Οι μεγαλύτερες από αυτές δεν βάζουν τις φωτιές, (παρόμοια με τη βιομηχανία της σοκολάτας) αλλά, συχνά αγοράζουν το φοινικέλαιο από τους μικρότερους γεωκτήμονες, οι οποίοι βάζουν τις φωτιές. Έτσι είναι αδύνατον να καταλογιστούν ευθύνες (οι μικροί γεωκτήμονες είναι πάνω από 200.000 στην Ινδονησία) και να θεωρηθούν υπεύθυνες οι μεγαλύτερες φίρμες, γι αυτό οι μόνοι άμεσα υπαίτιοι είναι οι εξαθλιωμένοι μικροί αγρότες που προσπαθούν να επιβιώσουν.
Για την κρίση κυρίως ευθύνονται οι εταιρείες παραγωγής φοινικέλαιου. Οι μεγαλύτερες από αυτές δεν βάζουν τις φωτιές, (παρόμοια με τη βιομηχανία της σοκολάτας) αλλά, συχνά αγοράζουν το φοινικέλαιο από τους μικρότερους γεωκτήμονες, οι οποίοι βάζουν τις φωτιές. Έτσι είναι αδύνατον να καταλογιστούν ευθύνες (οι μικροί γεωκτήμονες είναι πάνω από 200.000 στην Ινδονησία) και να θεωρηθούν υπεύθυνες οι μεγαλύτερες φίρμες, γι αυτό οι μόνοι άμεσα υπαίτιοι είναι οι εξαθλιωμένοι μικροί αγρότες που προσπαθούν να επιβιώσουν.
Έμμεσα οι υπαίτιοι είμαστε όλοι εμείς. Η βιομηχανία του φοινικέλαιου και η αλυσίδα που την προμηθεύει είναι οι πρωταγωνιστές της αποψίλωσης των τροπικών δασών, και η πρωταρχική απειλή για τους ουρακοτάγκους και τα απειλούμενα με εξαφάνιση άγρια ζώα.
Άρα, θέλετε να μποϋκοτάρετε το φοινικέλαιο;
Καλή τύχη. Το φοινικέλαιο περιέχεται στα πάντα. Είναι το πιο ευρέως καταναλισκόμενο φυτικό έλαιο στον πλανήτη, και εμπεριέχεται σχεδόν στα μισά συσκευασμένα προϊόντα που πουλιούνται στα Δυτικά σουπερ μάρκετ: κραγιόν, έτοιμα ζυμαρικά, απορρυπαντικά, σοκολάτες, πίτσες – ο,τιδήποτε χρειάζεται να μη λιώνει, να μην κολλάει και να μένει αρκετά ημίρρευστο. Η χρήση του έχει τετραπλασιαστεί τα τελευταία 20 χρόνια: είναι φτηνό, ευέλικτο και σχετικά εύκολο στην παραγωγή του, το 85% παράγεται στην Ινδονησία και τη Μαλαισία, όπου και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της παραγωγής του είναι καταστροφικό. Παράλληλα με το συσσωρευτικό αποτέλεσμα ετών αποψίλωσης δασών, της καταστροφής βιοτόπων και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, στις φετινές πυρκαγιές έχουν σκοτωθεί τουλάχιστον 50 άνθρωποι. Το 1997 η ατμοσφαιρική μόλυνση από τις δασικές πυρκαγιές προκάλεσε τον θάνατο 15.000 ανθρώπων. Οι φετινές πυρκαγιές εκτιμάται ότι θα προκαλέσουν τον πρόωρο θάνατο δεκαπλάσιου αριθμού. Υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορούμε να κάνουμε. Το WWF, η μη κυβερνητική οργάνωση Conservation International, και άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις συνυπογράφουν στην πρωτοβουλία «Στρογγυλή Τράπεζα για Αειφόρο Φοινικέλαιο» ή σε συντομία RSPO (Rountable On Sustainable Palm Oil) με σήμα το «Green Palm». Επίσης, πολλοί μεγάλοι παραγωγοί φοινικέλαιου όπως και πολλοί μικροί αγρότες είναι μέρος της RSPO. Περίπου το 20% του φοινικέλαιου παγκοσμίως είναι πιστοποιημένο από την RSPO.
Είναι μια καλή αρχή, αλλά δεν είναι αρκετό. Είναι πιθανότερο το κραγιόν σας να μην περιέχει πιστοποιημένο φοινικέλαιο, και δεν μπορείτε να ξέρετε από πού προέρχεται το φοινικέλαιο στο παγωτό, στο ψωμί, ή στη μαργαρίνη σας. Η RSPO είναι μια εταιρική κίνηση, που συχνά υποκρίνεται την «πράσινη». Τα μέλη της είναι υπεύθυνα για το 39% της γης όπου ξέσπασαν οι πυρκαγιές φέτος. Είναι μεν η απαραίτητη συνεργασία ιδιωτικού – δημόσιου συμφέροντος που χρειάζεται για την αειφόρο ανάπτυξη, αλλά δεν είναι και η Greenpeace.
Από την άλλη είναι η κυβέρνηση της Ινδονησίας. Τον Σεπτέμβριο η Ινδονησία συνέλαβε επτά εταιρικά στελέχη, ένα από θυγατρική της εταιρίας – μαμούθ APP (Ασιατικός χαρτοπολτός και χαρτί) για εμπλοκή τους στις πυρκαγιές. Ο δημοκρατικά ελεγμένος πρόεδρος της Ινδονησίας ορκίστηκε να δώσει τέλος στην παράνομη καύση δασών. Ωστόσο, σύμφωνα με την εφημερίδα Gardian, η ομάδα διεφθαρμένων πολιτικών, γκάγκστερ, παραστρατιωτικών οργανώσεων και πολιτοφυλακής στην Ινδονησία ακόμα κατέχει τον έλεγχο σε μεγάλο μέρος της χώρας και ακόμα λαδώνουν τους τροχούς του «παλιόφιλου» εγχώριου καπιταλισμού όπως έδειξαν τα σοκαριστικά ντοκιμαντέρ The Act of Killing και The Look of Silence.
Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι δεν είναι ακόμη βέβαιο ότι όλη αυτή η απελευθέρωση αερίων θερμοκηπίου θα έχει ένα θετικό ή αρνητικό αντίκτυπο στην κλιματική αλλαγή. Ο λόγος είναι ότι ο σκοτεινός καπνός αντανακλά την ηλιακή ακτινοβολία και σκιάζει τη Γη, και μερικές φορές αυτό το δροσιστικό αποτέλεσμα μπορεί να αντισταθμίσει την επίδραση του διοξειδίου του άνθρακα στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Για παράδειγμα όταν εξερράγη το ηφαίστειο Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991, το φαινόμενο της υπερθέρμανσης σταμάτησε για ενάμισι χρόνο, μέχρι να κατακάτσει η σκόνη της ατμόσφαιρας. Η στήλη καπνού από την έκρηξη ήταν τόσο μεγάλη που λειτούργησε σαν αντιηλιακή ομπρέλα στη μισή επιφάνεια της Γης.
Πράγματι το «φαινόμενο Πινατούμπο» είναι το μοντέλο για διάφορες προτάσεις της «γεωμηχανικής» να μετριαστεί η υπερθέρμανση αυξάνοντας τα αιωρούμενα σωματίδια στην ατμόσφαιρα.
Είναι πιθανό η στήλη καπνού από τις πυρκαγιές στην Ινδονησία να φτάσει σε παρόμοιες διαστάσεις, αλλά δεν θα ξέρουμε για πολλά χρόνια, ίσως και ποτέ, εξαιτίας των περίπλοκων αλληλεπιδράσεων του παγκόσμιου κλίματος.
Στο μεταξύ οι πυρκαγιές καταστρέφουν τροπικά δάση ανεκτίμητης αξίας, εξωθώντας τον ουραγκοτάγκο, ένα ήδη απειλούμενο με εξαφάνιση είδος (όπως και ο ρινόκερος και ο γίββωνας) στο χείλος της καταστροφής, και κοστίζοντας περίπου 47 δισεκατομμύρια δολάρια για την καταπολέμησή τους. Πάνω από 470.000 εκτάρια δάσους (1900 τετραγωνικά χιλιόμετρα) έχουν καεί.
Περισσότερο απ΄ όλα οι σιωπηλές καταστροφές σαν αυτή που ξεδιπλώνεται στην Ινδονησία αυτή την στιγμή, υπογραμμίζουν την αποσπασματικότητα μεγάλου μέρους της σύγχρονης περιβαλλοντικής συμπεριφοράς, η οποία εστιάζεται στο «σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά» και ατομικά «κάνε τη διαφορά». Στην πραγματικότητα δεν μετράει αν φροντίζεις να προσέχεις το περιβαλλοντικό αποτύπωμά σου. Αυτό που μετράει στη μάχη κατά της περιβαλλοντικής καταστροφής είναι οι παγκόσμιες τάσεις και συνήθειες, όπως η παγκόσμια χρήση του φοινικέλαιου, η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο συλλογικά με συντονισμένη δράση κυβερνήσεων, μη κυβερνητικών οργανώσεων και επιχειρήσεων σε όλα τα επίπεδα.
Το φοινικέλαιο είναι ένα συστημικό πρόβλημα και απαιτεί συστημική λύση. Όχι απλά τον καθένα μας να «κάνει τη διαφορά».
Με την ίδια λογική είναι διασκεδαστικό να εστιαζόμαστε σε κακούς όπως η Monsanto. Αλλά έχετε ακούσει ποτέ τις Wilmar, Asian Agri, Cargill, GAR, Musim Ma, οι οποίες όλες μαζί συνιστούν το 80% της βιομηχανίας φοινικέλαιου στην Ινδονησία; Μάλλον δεν τις γνωρίζετε, κι όμως αυτές οι φίρμες κρατούν το μέλλον του πλανήτη στα τεράστια εταιρικά τους χέρια.
Ήδη στην Ινδονησία φυτεύονται φοινικόδεντρα στο ερημωμένο έδαφος των τροπικών δασών που ακόμα σιγοκαίει. Οι λίγοι άνθρωποι που παρακολουθούν την καταστροφή γνωρίζουν ακριβώς για ποιο λόγο ξεκίνησε. Αλλά αν χρησιμοποιείτε καλλυντικά, πλένετε τα ρούχα σας, ή ακόμα και αν κρατάτε ένα κομμάτι πίτσα, η ευθύνη εκτείνεται και σε σας.
Μετάφραση (23/11/15): Συντακτική ομάδα solon.org.gr
Πηγή: thedailybeast.com
Φωτογραφία: en.wikipedia.org
