ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

Η ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ Η ΑΔΥΣΩΠΗΤΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ (του Παντελή Κυπριανού)

monaksia - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

monaksia - Σόλων ΜΚΟ

Οι άνθρωποι που διαφέρουν αισθητά από τους γύρω και προσπαθούν να πορευτούν όπως φρονούν, έγραφε ο Τοκβίλ, έχουν περισσότερες πιθανότητες να απομονωθούν, να μελαγχολήσουν. Ο λόγος εύλογος. Ενεργώντας όπως πιστεύουν έρχονται σε αντίθεση με τους γύρω. Στη λογική αυτή εδράζεται ο κομφορμισμός που ανέλυσαν κοινωνικοί ψυχολόγοι, η συμμόρφωση αλλιώς με το κυρίαρχο ρεύμα. Υπάρχει, ασφαλώς, και η άλλη όψη. Η διαφορά μπορεί να γίνει πηγή ανατροπών. Αυτό ισχύει σε πολλούς τομείς, τον πολιτισμό, την επιστήμη. Εκφραστές μπορεί να είναι άτομα ή μια δυναμική μειοψηφία. «Είμαστε ρεαλιστές, ζητάμε το αδύνατο» σύμφωνα με το σύνθημα του Μάη του ’68. Επιπλέον, η επιζήτηση της διαφοράς μπορεί να γίνει μέσο αναγνώρισης και αποδοχής από τους άλλους.

Τα προαναφερθέντα ισχύουν, λιγότερο ή περισσότερο, και σε άλλα πεδία. Λιγότερο σε διακρατικό επίπεδο. Εδώ, σε επίπεδο διακηρύξεων, η διαφορά είναι σεβαστή. Ωστόσο, αυτό ελάχιστα ισχύει σήμερα σε μια συνθήκη κυριαρχίας, αμφισβητούμενης εν μέρει τελευταία, της μονολιθικής σκέψης που κηρύσσει την απουσία εναλλακτικής λύσης.

Στη συνθήκη αυτή, υπό την πίεση ιδεολογικών, πολιτικών και, κυρίως, οικονομικών παραγόντων, κράτη, ιδιαίτερα τα λιγότερο ισχυρά, που διατυπώνουν μια διαφορετική πολιτική βάζουν, αργά ή γρήγορα, νερό στο κρασί τους. Αυτό έκαναν οι σοσιαλιστικές κυβερνήσεις στη νότια Ευρώπη τη δεκαετία του 1980, οι αριστερές στην Κύπρο και την Ελλάδα πρόσφατα.

Η πίεση προς την ομοιομορφία σε διακρατικό επίπεδο εκφράζεται και αλλιώς. Χαρακτηριστική είναι η «φινλανδοποίηση», η παθητική, δηλαδή, πολιτική μιας χώρας απέναντι σε ισχυρότερη γείτονα. Πιο διαδεδομένη είναι η πρόσδεση, από υπολογισμό ή εθελοδουλεία, κρατών σε ισχυρότερα, με την προσδοκία προστασίας ή προσπορισμού οφέλους.

Αυτό είναι σύνηθες, ιδιαίτερα σε ένα μονοπολικό ή διπολικό διεθνές περιβάλλον όπου οι «μικροί» οδηγούνται να συνταχθούν με τον κυρίαρχο ή με τον έναν από τους δύο πόλους. Κάτι ανάλογο συμβαίνει σήμερα στη συνθήκη της παγκοσμιοποίησης καθώς τα μικρότερα κράτη είναι ευάλωτα στις αγορές, ειδικότερα στις επιταγές των πολυεθνικών κολοσσών.

monaksia - Σόλων ΜΚΟ

Μοναξιά απομόνωση και μελαγχολία… | EUROKINISSI/ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΛΛΙΑΡΑΣ

Κάπως διαφορετικά είναι τα πράγματα στο εσωτερικό ενός κομματικού συστήματος. Τα περιθώρια είναι ευνοϊκότερα για στάσεις και πρακτικές ανάλογες με τις προσωπικές. Αυτό ισχύει περισσότερο για τα κόμματα της αντιπολίτευσης και πολύ λιγότερο για τα κυβερνητικά που διαχειρίζονται τις δημόσιες υποθέσεις της χώρας και την εκπροσωπούν διεθνώς. Γι’ αυτό και τα κόμματα μόλις περάσουν από την αντιπολίτευση στη διακυβέρνηση αναπροσαρμόζουν λόγο και πρακτικές.

Ενα πολιτικό κόμμα μπορεί να επιλέξει τη διαφοροποίηση από τα άλλα για ποικίλους λόγους: ιδεολογικούς, «εθνικούς»… Αλλά και για εκλογικούς, ευελπιστώντας να κεντρίσει το ενδιαφέρον των άλλων, να γίνει αναγνωρίσιμο, να προσελκύσει ψηφοφόρους. Πρόκειται για συνήθη τακτική των νεοπαγών κομμάτων, η οποία πλαισιώνεται με τον προσφορότερο ιδεολογικό λόγο: «εθνικό» για τα δεξιά κόμματα, «λαϊκό» για τα αριστερά με διάφορες προσμίξεις και παραλλαγές, με κοινή συνήθως αναφορά την «πατρίδα».

Η επιζήτηση της διαφοράς είναι, συνεπώς, μέρος του παιχνιδιού, μέσο αναγνώρισης και προσέλκυσης των ψηφοφόρων. Μπορεί, ωστόσο, να αποδειχτεί και αγιάτρευτη πληγή. Η επιζήτηση με κάθε τίμημα της διαφοράς μπορεί να οδηγήσει σε δύο μείζονα προβλήματα: στην απλούστευση της πραγματικότητας και στην αδυναμία επηρεασμού της, με άλλα λόγια στην αδυναμία άσκησης πολιτικής. Αυτό νομίζω συμβαίνει με τα περισσότερα, αν όχι όλα, πολιτικά μας κόμματα.

Η κριτική, συχνά ορθή, σε ακολουθούμενες πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης συνοδεύεται από απλουστεύσεις και φαντασιακές λύσεις που συνιστούν φυγή από τη σκληρή πραγματικότητα: Ελληνες/ανθέλληνες, μόνη λύση η έξοδος από το ευρώ… Σχήματα που ξορκίζουν την πραγματικότητα, αναπαράγουν δοξασίες περί περιούσιου λαού και τροφοδοτούν τη μελαγχολία μας. Ετσι και οι απλουστευτικές αναγνώσεις ότι κάθε νέο μνημόνιο είναι επαχθέστερο από το προηγούμενο όταν είναι σαφές ότι αυτό δεν μπορεί να ισχύει.

Κυρίως, όμως, αυτή η λογική είναι αναποτελεσματική και αδιέξοδη. Η πραγματικότητα και η καθημερινότητα είναι πολύ σκληρές για να τις αγγίξει ένας τέτοιος κενός λόγος. Ετσι, αφήνονται στην τύχη τους ομάδες πληθυσμού που θίγονται σκληρά από τα μνημόνια και τις ακολουθούμενες πολιτικές. Τι πιο απλό τα πολιτικά κόμματα να επισημάνουν ομάδες πληθυσμού που χτυπήθηκαν ανελέητα από την κρίση, όπως οι χαμηλοσυνταξιούχοι και οι νέοι, και να κοιτάξουν πώς θα απαλύνουν τις συνέπειες;

Παντελής Κυπριανού, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών


Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών, efsyn.gr