Ο ΣΙΩΠΗΛΟΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ (του Τάσου Σαραντή)
Σε έναν «σιωπηλό σύμμαχο» για την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων και την παροχή ευρύτατου φάσματος περιβαλλοντικών υπηρεσιών, στον οποίο δεν δίνουμε τη δέουσα προσοχή, είναι αφιερωμένο το 2015, καθώς ο ΟΗΕ το έχει ανακηρύξει Διεθνές Ετος Εδαφών.
Τα υγιή εδάφη δεν αποτελούν μόνο το θεμέλιο για τα τρόφιμα, τα καύσιμα, τις ίνες και τα ιατρικά προϊόντα, αλλά επίσης είναι απαραίτητα για τα οικοσυστήματά μας, παίζουν καθοριστικό ρόλο στον κύκλο του άνθρακα, στην αποθήκευση και το φιλτράρισμα του νερού, καθώς και στην ανθεκτικότητα στις πλημμύρες και τις ξηρασίες.
Σήμερα, περισσότεροι από 805 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν την πείνα και τον υποσιτισμό. Η αύξηση του πληθυσμού θα απαιτήσει και μια αύξηση κατά 60% στην παραγωγή τροφίμων. Καθώς το μεγαλύτερο μέρος της διατροφής μας εξαρτάται από τα εδάφη, γίνεται εύκολα κατανοητό πόσο σημαντικό είναι να διατηρηθούν υγιή και παραγωγικά. Δυστυχώς, το 33% των παγκόσμιων πόρων των παγκόσμιων εδαφών βρίσκεται σε κατάσταση υποβάθμισης, ενώ οι ανθρώπινες πιέσεις στα εδάφη φτάνουν σε κρίσιμα όρια, με αποτέλεσμα -σε κάποιες περιπτώσεις- την εξάλειψη σημαντικών λειτουργιών του εδάφους.
Η Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) εκτιμά ότι το ένα τρίτο του συνόλου των εδαφών έχει υποβαθμιστεί, λόγω της διάβρωσης, της συμπίεσης, της στεγανοποίησης του εδάφους, της αλάτωσης, της εξάντλησης των οργανικών υλών και των θρεπτικών συστατικών του, της οξίνισης, της ρύπανσης και άλλων διαδικασιών που προκαλούνται από μη βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης της γης. Αν δεν υιοθετηθούν νέες προσεγγίσεις σε ό,τι αφορά την εκμετάλλευση των εδαφών, το συνολικό ποσό της γεωργίας παραγωγικής γης ανά άτομο το 2050 θα είναι μόνο το ένα τέταρτο του επιπέδου του 1960. Είναι χαρακτηριστικό ότι μπορεί να χρειαστούν έως και 1.000 χρόνια για να σχηματιστεί ένα εκατοστό του εδάφους.
Από την άλλη, τουλάχιστον το ένα τέταρτο της παγκόσμιας βιοποικιλότητας ζει υπόγεια όπως, για παράδειγμα, ο γεωσκώληκας που θεωρείται ένας… γίγαντας που ζει παράλληλα με μικροσκοπικούς οργανισμούς, όπως τα βακτήρια και οι μύκητες. Τέτοιοι οργανισμοί, στους οποίους συγκαταλέγονται και οι ρίζες των φυτών, ενεργούν ως θεμελιώδεις παράγοντες που καθοδηγούν την ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων και, με τη βοήθεια των φυτών, βελτιώνουν την πρόσληψη θρεπτικών συστατικών και υποστηρίζουν τη βιοποικιλότητα πάνω από το έδαφος.
Στην Αφρική η έλλειψη μέριμνας για την προστασία του εδάφους αναμένεται να ρίξει την ήπειρο σε έναν κύκλο επισιτιστικής ανασφάλειας για τις επόμενες γενιές, προειδοποιεί πρόσφατη μελέτη της Ομάδας Μονπελιέ, που αποτελείται από ειδικούς στη γεωργία, στο εμπόριο και στην οικολογία από την Ευρώπη και την Αφρική. Στη μελέτη διαπιστώνεται επίσης ότι η υποβάθμιση του εδάφους παρεμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη, κοστίζοντας δισεκατομμύρια δολάρια σε απώλεια εισοδήματος στους αγρότες της ηπείρου. Η υποβάθμιση του εδάφους μειώνει τη γονιμότητά του, οδηγώντας στη μείωση των αποδόσεων των καλλιεργειών και στην αύξηση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου.
Στην Αφρική οι επιπτώσεις είναι καταλυτικές. Πρόσφατες μετρήσεις δείχνουν ότι τα επίπεδα της υποβάθμισης του εδάφους σε όλη την ήπειρο ήταν πολύ υψηλά: το 65% της καλλιεργήσιμης γης, το 30% των βοσκοτόπων και το 20% των δασών έχουν ήδη καταστραφεί. «Περνάμε πολύ χρόνο μιλώντας για τις καλλιέργειες και ξοδεύουμε πολύ χρόνο μιλώντας για τα ζώα. Διεξάγουμε μεγάλες συζητήσεις σχετικά με όλα τα είδη της γεωργίας, αλλά έχουμε την τάση να αγνοούμε ότι όλα εξαρτώνται από τα εδάφη», επισημαίνει ο πρόεδρος της Ομάδας Μονπελιέ, Σερ Γκόρντον Κόνγουεϊ.
Υποβάθμιση εδαφών στην Αφρική
Σοβαρή υποβάθμιση της γης έχει συντελεστεί στο ένα τέταρτο της έκτασης της υποσαχάριας Αφρικής. Υπάρχουν περίπου 180 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν σε γη που είναι κατά κάποιο τρόπο υποβαθμισμένη. Το πρόβλημα απειλεί την παραγωγή τροφίμων σε μια περιοχή που ήδη βιώνει πολύ χαμηλές αποδόσεις καλλιεργειών. Η μέση απόδοση στην υποσαχάρια Αφρική είναι περίπου ένας τόνος ανά εκτάριο. Στην Ινδία είναι περίπου 2,5 τόνοι, ενώ στην Κίνα είναι περισσότερο από 3 τόνοι ανά εκτάριο. Ετσι, στην Αφρική έχουμε τον συνδυασμό της υποβάθμισης της γης, της κακής απόδοσης και της αύξησης του πληθυσμού.
Η Αφρική εισάγει ήδη τρόφιμα αξίας 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο. Οι λύσεις υπάρχουν και, μεταξύ άλλων, αφορούν την ενίσχυση της πολιτικής στήριξης για τη διαχείριση της γης και την αύξηση της χρηματοδοτικής υποστήριξης για επενδύσεις στη διαχείριση των εδαφών. Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι οι αγρότες δεν είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν στη γη αν δεν έχουν την κατοχή της.
Πηγή/φωτογραφίες: Εφημερίδα των Συντακτών, efsyn.gr