1

ΑΝΑΜΕΝΕΤΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ BLACK OUT ΣΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ (του Κοσμά Ζακυνθινού)

Λιγοστές οι επενδύσεις για υποδομές ηλεκτρισμού σε Ε.Ε. και Η.Π.Α.
Ολοένα πιο συχνές αλλά και πιο σοβαρές θα γίνουν οι διακοπές του ηλεκτρικού ρεύματος τα επόμενα χρόνια, λόγω της διαρκώς αυξανόμενης παγκόσμιας ζήτησης. Όπως προειδοποιεί μια νέα μελέτη, παρά τις τεχνολογικές προόδους, οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο θα βρεθούν αντιμέτωποι με περισσότερα μπλακ άουτ ρεύματος στο μέλλον. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα σημερινά προβλήματα ηλεκτροδότησης αποτελούν απλά… μικρές «πρόβες» γι’ αυτό που θα ακολουθήσει στο μέλλον.

Οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και τα ηλεκτρικά δίκτυα θεωρούνται κατεξοχήν κρίσιμα και ζωτικής σημασίας υποδομές για κάθε χώρα και για την ανθρωπότητα συνολικά. Ωστόσο, σύμφωνα με την έρευνα, η προμήθεια των κοινωνιών με ρεύμα είναι πολύ λιγότερο διασφαλισμένη από ό,τι συνήθως πιστεύεται. Μάλιστα, όπως επισημαίνει ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής Χιού Μπερντ του βρετανικού πανεπιστημίου του Λίνκολν και ο καθηγητής Κοινωνιολογίας Στιβ Μάθιουμαν του νεοζηλανδικού πανεπιστημίου του Όκλαντ, σε σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Social Space Scientific Journal», εκτιμούν ότι το πρόβλημα επιδεινώνεται από έναν συνδυασμό προβλημάτων τόσο στην πλευρά της διακρώς αυξανόμενης ζήτησης ηλεκτρισμού διεθνώς, όσο και της προσφοράς.

Η εγγυημένη παροχή ηλεκτρισμού απειλείται για διάφορους λόγους, όπως η σταδιακή εξαφάνιση της πρώτης ύλης των ορυκτών καυσίμων, η δυσκολία των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας να καλύψουν το κενό, τουλάχιστον στη μεταβατική περίοδο, η γήρανση του εξοπλισμού των ηλεκτρικών δικτύων, τα ολοένα πιο ακραία καιρικά φαινόμενα κ.ά. «Οι επενδύσεις για υποδομές ηλεκτρισμού στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ είναι λιγοστές και τα συστήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας είναι πολύ πιο εύθραυστα από ό,τι νομίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι», όπως επισημαίνει ο Στιβ Μάθιουμαν. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Ιταλίας, όπου το 2003 σχεδόν όλο το ηλεκτρικό δίκτυό της τέθηκε εκτός λειτουργίας εξαιτίας της πτώσης μόνο δύο δέντρων, ενώ όπως τονίζει «η πραγματικότητα είναι άκρως ανησυχητική, αν σκεφτεί κανείς την ολοένα αυξανόμενη αλληλεξάρτηση του κόσμου από τον ηλεκτρισμό».

Αν και πολλά μπλακ άουτ οφείλονται σε τεχνικές βλάβες, όπως αστοχίες του ίδιου του συστήματος ή από εξωτερικούς- περιβαλλοντικούς παράγοντες, οι ερευνητές τονίζουν ότι συχνή αιτία είναι και η έλλειψη επαρκούς παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας σε μια χώρα. Σύμφωνα με τη μελέτη, υπάρχει ένα πολύ σημαντικό ερώτημα: Εάν ήδη η προσφορά ηλεκτρισμού δυσκολεύεται να καλύψει τη ζήτηση, τι θα γίνει σε μερικά χρόνια, όταν διεθνώς εκτοξευτεί η χρήση των κλιματιστικών και των λοιπών συσκευών θέρμανσης-ψύξης, αλλά και των ηλεκτρικών οχημάτων;

Αύξηση κατανάλωσης
Τις τελευταίες δεκαετίες, σχεδόν σε όλο τον κόσμο, τα κλιματιστικά αποτελούν την κυριότερη αιτία για την αύξηση της κατανάλωσης ρεύματος, κυρίως το καλοκαίρι (αλλά και τον χειμώνα). Καθώς χώρες με τεράστιο πληθυσμό, όπως η Κίνα και η Ινδία, ακολουθούν σταδιακά τις ίδιες συνήθειες με τους Δυτικούς, το πρόβλημα αναμένεται να γίνει δυσεπίλυτο στο μέλλον. Σύμφωνα με τον Χιου Μπερντ, «εκτιμάται ότι η ενεργειακή ζήτηση για κλιματιστικά το 2100 θα είναι 40 φορές μεγαλύτερη από ό,τι ήταν το 2000 και, παράλληλα, θα υπάρχει πλέον μια συνεχώς διευρυνόμενη αγορά για ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Συνεπώς οι δυτικές κοινωνίες είναι αντιμέτωπες με ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα: εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την ηλεκτρική ενέργεια, όμως η προσφορά δυσκολεύεται να καλύψει τη ζήτηση, με δεδομένη την αύξηση του πληθυσμού και τη συνεχιζόμενη διείσδυση όλο και περισσότερων ηλεκτρικών συσκευών στα σπίτια μας, στους χώρους εργασίας και στα άλλα κοινωνικά περιβάλλοντα». Σύμφωνα με την έρευνα μόνο στις ΗΠΑ, οι ετήσιες ζημιές από τα κατά καιρούς μπλακ άουτ φθάνουν τα 180 δισεκατομμύρια δολάρια. Στο κόστος αυτό πρέπει να προστεθούν ευρύτερες μη κοστολογημένες ανησυχίες, όταν κόβεται το ρεύμα, όπως η ασφάλεια των τροφίμων, η αύξηση της εγκληματικότητας, οι δυσκολίες στις μεταφορές ανθρώπων και εμπορευμάτων, το περιβαλλοντικό κόστος από τη χρήση του πετρελαίου ως εναλλακτικής πηγής ενέργειας κ.ά.

Ιστορικά υψηλά
Η κατανάλωση του άνθρακα έχει ανέλθει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα λόγω της βιομηχανικής γιγάντωσης της Κίνας και της Ινδίας.

Στο Παγκόσμιο Συνέδριο για την Ενέργεια που διεξήχθη στο Νταεγού της Κορέας, η εταιρεία συμβούλων σε ενεργειακά θέματα, Wood Mackenzie, εξέφρασε την άποψη ότι ο άνθρακας θα ξεπεράσει το πετρέλαιο ως βασικό καύσιμο της παγκόσμιας οικονομίας ως το 2020 παρά τις πολιτικές μείωσης των εκπομπών ρύπων που ακολουθούν πολλές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Η Wood Mackenzie εκτιμά ότι η δεκαετία που διανύουμε ανήκει στον άνθρακα, με την κατανάλωσή του να αυξάνεται κατά 25% σε αντίθεση με το πετρέλαιο που κυριάρχησε κατά τη δεκαετία του 2000. Η ανάπτυξη του άνθρακα αποδίδεται στις τεράστιες ενεργειακές ανάγκες της Κίνας, οι οποίες θα εκτοξευτούν από 5000 Τεραβατώρες ετησίως το 2012 σε 8600 Τεραβατώρες το 2020.

Ο άνθρακας είναι το καύσιμο που θα συντηρήσει την παραγωγική δυναμική των αναδυόμενων γιγάντων στην Ασία, καθώς οι ΗΠΑ μονοπωλούν την κατανάλωση φυσικού αερίου, το πετρέλαιο ακριβαίνει και οι ΑΠΕ δεν μπορούν να ακολουθήσουν αυτούς τους ρυθμούς ανάπτυξης. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, στις υπόλοιπες μεγάλες οικονομίες η κατανάλωση άνθρακα αναμένεται να παραμείνει σταθερή. Παρά τις τεχνολογίες που καθιστούν τον άνθρακα πιο καθαρό σε σύγκριση με το παρελθόν (φίλτρα παγίδευσης της αιθάλης και άλλων μικροσωματιδίων και ψεκασμοί με νερό ώστε το θείο να μην διαρρεύσει στην ατμόσφαιρα και μετατραπεί σε όξινη βροχή) η χρήση του μόνο ελπιδοφόρα δεν είναι για το μέλλον των κλιματικών μεταβολών στον πλανήτη.

Αμείωτοι ρυθμοί
Σε προγενέστερη έρευνα, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (International Energy Agency-IEA) επισήμαινε πως ο άνθρακας θα ξεπεράσει εντός της επόμενης πενταετίας το πετρέλαιο, αποτελώντας τη μεγαλύτερη πηγή ενέργειας παγκοσμίως. Βασικός παράγοντας πίσω από την ραγδαία αύξηση στη χρήση του άνθρακα είναι η εξόρυξη του σχιστολιθικού αερίου που οδήγησε σε κάθετη πτώση τη ζήτηση άνθρακα στις ΗΠΑ και στη μείωση των παγκόσμιων τιμών. Έτσι ο άνθρακας έγινε πολύ ελκυστικό, φθηνό καύσιμο όχι μόνο στις αναδυόμενες οικονομίες, αλλά και σε χώρες που υποτίθεται θέτουν στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αντίθετα με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ο άνθρακας είναι άφθονος και συναντάται στις περισσότερες περιοχές του κόσμου, ενώ η εξόρυξή του δεν κοστίζει ακριβά όπως συμβαίνει με τους υδρογονάνθρακες.

Ο IEA επισημαίνει ότι η ζήτηση θα προέλθει κατά κύριο λόγο από Κίνα και Ινδία την επόμενη πενταετία, με τη δεύτερη να καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση παγκοσμίως στους μεγάλους «καταναλωτές» άνθρακα αφήνοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες στην τρίτη. Η έκθεση Medium Term Coal Market Report του IEA υποστηρίζει πως η παγκόσμια κατανάλωση άνθρακα θα αυξηθεί κατά 1,2 δισ. τόνους ετησίως σε σύγκριση με σήμερα μέχρι το 2017, όσο δηλαδή καταναλώνουν αυτή τη στιγμή ΗΠΑ και Ρωσία αθροιστικά. Κάθε τόνος άνθρακα που καίγεται παράγει 2,86 τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι η κατακόρυφη αύξηση στη χρήση άνθρακα αποτελεί κλιματική βόμβα και θέτει σε κίνδυνο όλες τις προσπάθειες ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής. Όταν μάλιστα η καύση του άνθρακα γίνεται σε παρωχημένες μονάδες χωρίς ειδικά φίλτρα, εκλύεται θείο, βασική αιτία της όξινης βροχής, και άλλοι επικίνδυνοι ρυπαντές όπως υδράργυρος και μικροσωματίδια αιθάλης.

Το οικονομικό και κοινωνικό κόστος του άνθρακα
καύση άνθρακα για ηλεκτροπαραγωγή δεν στοιχίζει μόνο 42,8 δισ. ευρώ ετησίως στους Ευρωπαίους. Στις συνέπειές της περιλαμβάνονται και οι πρόωροι θάνατοι, σε συνδυασμό με την καταστροφή της ποιότητας ζωής των επερχόμενων γενεών.

Αυτό υποστηρίζει έρευνα της Συμμαχίας για την Υγεία και το Περιβάλλον (Health and Environment Alliance-HEAL) καλώντας την Ε.Ε. να σταματήσει την κατασκευή νέων ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων άνθρακα και την οριστική απομάκρυνση από το ορυκτό καύσιμο ως το 2040. Σύμφωνα με την έρευνα η απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα θα μειώσει σημαντικά τις χρόνιες πνευμονοπάθειες (βρογχίτιδες, εμφύσημα κ.ά) και ορισμένες καρδιοπάθειες.

Κύρια θύματα της καύσης άνθρακα είναι ηλικιωμένοι και παιδιά που συχνά δεν ανακτούν πλήρη λειτουργία των πνευμόνων τους κατά την ενηλικίωση. Το ετήσιο κόστος των 42,8 δισ. ευρώ έχει υπολογιστεί σε συνάρτηση με το κόστος των πρόωρων θανάτων από έκθεση σε ατμοσφαιρική ρύπανση από καύση άνθρακα, τις ιατρικές επισκέψεις, της νοσηλείες, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, την περιορισμένη παραγωγικότητα και την απώλεια εργατοωρών.

Μάλιστα, το μισό από αυτό το κόστος το επιμερίζονται η Πολωνία, η Ρουμανία και η Γερμανία, τρεις χώρες που χρησιμοποιούν άνθρακα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Στην ουσία, η καύση άνθρακα δεν βλάπτει μόνο εκείνους που κατοικούν κοντά σε ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς, αλλά ολόκληρους πληθυσμούς σε διαφορετικό βαθμό. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με στοιχεία της αμερικανικής Υπηρεσίας Ενέργειας του 2008, η παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας θα αυξηθεί κατά 50% ως το 2030, με την κατανάλωση άνθρακα να αυξάνεται κατά 2% ετησίως έως τότε. Στην Ευρώπη, η καύση άνθρακα σε ποσοστό 93,6% αφορά στην ηλεκτροπαραγωγή και ευθύνεται για το ένα πέμπτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η ατμοσφαιρική ρύπανση σε όλες της τις μορφές ευθύνεται για 492.000 πρόωρους θανάτους ετησίως στην Ε.Ε.

Κοσμάς Ζακυνθινός
kzakinthinos@pegasus.gr

Πηγή/φωτό: Ημερησία