“Δημιουργούμε μια χαμένη γενιά” – Οδεύουμε σε ένα αναπτυξιακό μοντέλο κινεζοποίησης της ελληνικής οικονομίας
Tρεις δεκαετίες μετά τη διατύπωση του περίφημου «θα γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης», η τρόικα ανοιχτά πλέον προωθεί την κινεζοποίηση της ελληνικής οικονομίας, με αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν τη χώρα τα καλύτερα μυαλά της προς αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό.
«Η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία έχουν τις καλύτερα μορφωμένες νέες γενιές. Και τώρα που είναι έτοιμοι να δουλέψουν, η κοινωνία τούς λέει ότι “δεν υπάρχει χώρος για εσάς”. Δημιουργούμε μια χαμένη γενιά». Η θλιβερή διαπίστωση έγινε πρόσφατα από τον επικεφαλής των Σοσιαλιστών στο Ευρωκοινοβούλιο, Μάρτιν Σουλτς.
Τάση φυγής
Την ίδια στιγμή, η διαρροή επιστημονικού δυναμικού της χώρας μας συνεχίζεται με απίστευτη ένταση, επαληθεύοντας αυτό που ειρωνικά λεγόταν τη δεκαετία του ’80, ότι «θα γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης». Οδεύουμε τάχιστα, δηλαδή, σε ένα αναπτυξιακό μοντέλο κινεζοποίησης της ελληνικής οικονομίας, καθώς η συμβολή του επιστημονικού δυναμικού είναι καθοριστική για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Ελπίδες υπάρχουν μόνο αν αλλάξει η λογική του αναπτυξιακού μοντέλου, που επιφυλάσσει η συνταγή της τρόικας για την Ελλάδα: αύξηση της περιβόητης ανταγωνιστικότητας, η οποία μεταφράζεται σε διαρκή συμπίεση των μισθών.
Ο κ. Λόης Λαμπριανίδης είναι καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Το 2010 ολοκλήρωσε μία μεγάλη έρευνα -μοναδική στην Ελλάδα- για τη διαρροή επιστημόνων από τη χώρα μας, με τον εύγλωττο τίτλο «Επενδύοντας στη φυγή». Σε αυτή, μεταξύ άλλων, κατέδειξε ότι οι Ελληνες επιστήμονες, με εξαιρετικές σπουδές, που εργάζονται στο εξωτερικό, αποτελούν το 10% του επιστημονικού δυναμικού της χώρας. Ο ίδιος μας είπε ότι την περασμένη Τετάρτη παρουσίασε στο πανεπιστήμιο τα συγκεκριμένα στοιχεία, στο πλαίσιο συζήτησης, κατά την οποία δόθηκαν πληροφορίες για τις επαγγελματικές προοπτικές νέων επιστημόνων στο εξωτερικό. «Παρέστησαν περισσότερα από 200 άτομα, τελειόφοιτοι και μεταπτυχιακοί. Πριν από δέκα χρόνια θα ήταν πέντε – έξι, και το 1990 ακόμα λιγότεροι ή και κανένας… Κάποιοι, εν έτει 2000, το έβλεπαν ως μία προοπτική. Το 2010 το σκέπτονταν σοβαρά και σήμερα για πολλούς είναι επιτακτική ανάγκη. Δεν είναι επιλογή, στην ουσία διώκονται από τη χώρα τους»!
Τη δυναμική αυτή τάση φυγής, την οποία επέτεινε η κρίση, αποκαλύπτουν και τα τελευταία στοιχεία που συγκέντρωσε ο κ. Λαμπριανίδης από δύο διαδικτυακές πύλες, τις οποίες χρησιμοποιούν νέοι επιστήμονες προς ανεύρεση εργασίας στην Ευρώπη. Το δίκτυο European Job Mobility Portal (EURES) ιδρύθηκε το 1993. Εως και το 2010 σχεδόν 8.000 Ελληνες είχαν υποβάλει το βιογραφικό τους στη συγκεκριμένη διαδικτυακή πύλη. Η αύξηση στη συνέχεια υπήρξε ιλιγγιώδης. Το 2011 έφτασε τις 15.500 αιτήσεις. Επίσης, πάρα πολύ μεγάλη αύξηση παρουσιάζουν τα βιογραφικά που συμπληρώθηκαν από Ελληνες χρήστες τα τρία τελευταία χρόνια στο πόρταλ Europass CVs. Παρόμοια τάση παρουσιάζεται στην ίδια πύλη και από άλλες περιφερειακές – υπερχρεωμένες χώρες της Ε.Ε., με εξαίρεση την Ιρλανδία.
“Ανταγωνιστικότητα”
«Στην πραγματικότητα, το φαινόμενο της διαρροής αποτελεί πρωτίστως αποτέλεσμα της χαμηλής ζήτησης για πτυχιούχους και όχι της υψηλής προσφοράς επιστημόνων στην ελληνική αγορά εργασίας», εξηγεί ο κ. Λαμπριανίδης. Και προσθέτει: «Για να υπάρξουν βάσιμες ελπίδες ότι θα μειωθεί η ροή επιστημονικού δυναμικού προς το εξωτερικό, θα πρέπει να αλλάξει το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας. Η χαμηλή προσφορά επιστημόνων αντανακλά μία οικονομία που δεν είναι προσανατολισμένη στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσίων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Οι επιχειρήσεις της Ελλάδας δεν κατάφεραν να μετακινηθούν σε μία αλυσίδα παραγωγής πιο σύνθετων προϊόντων και υπηρεσιών, με ένταση γνώσης και τεχνολογίας. Αρα, δεν υπάρχει ζήτηση για πτυχιούχους, η ανεργία δεν μειώνεται, αλλά ούτε και οι μισθοί αυξάνονται με την άνοδο του επιπέδου εκπαίδευσης, γεγονός που οδηγεί -ανάμεσα σε άλλα- στη φυγή προς το εξωτερικό».
Ο καθηγητής τονίζει ότι, αντιθέτως, η ελληνική οικονομία είναι στρατηγικά εγκλωβισμένη στο πεδίο των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων μεταξύ των χωρών που παράγουν, βασισμένες στο πολύ χαμηλό κόστος και της σχετικά ανειδίκευτης εργασίας και εκείνων, οι οποίες δημιουργούν προϊόντα που βασίζονται στη διαφοροποίηση και την ποιότητα. «Η τρόικα ρητά θέλει να κινεζοποιήσει την ελληνική οικονομία. Μας λένε να παράγουμε φθηνά προϊόντα, για να είμαστε ανταγωνιστικοί. Για να υπάρχει όμως προοπτική ανάπτυξης της χώρας, θέλουμε προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, για να μείνει εδώ το επιστημονικό προσωπικό. Και αυτό πρέπει να κάνουμε. Να αναπτύξουμε τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα. Ας μην είναι στη βιοτεχνολογία ή την αεροναυπηγική. Ας είναι στη γεωργία και τον τουρισμό. Αλλά και εκεί πρέπει να παράξουμε προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας»…
Το προλεταριάτο και η ελίτ των νέων επιστημόνων
Η έρευνα του κ. Λαμπριανίδη αναδεικνύει άλλα δύο ποιοτικά χαρακτηριστικά του επιστημονικού δυναμικού το οποίο εγκαταλείπει τη χώρα.
Πρόκειται για τους δύο πόλους -όπως τους ονομάζει- του πληθυσμού αυτού: η ελίτ και το επιστημονικό προλεταριάτο. Η πρώτη έχει τελειώσει «καλά σχολεία» και «καλά πανεπιστήμια». Πραγματοποίησε το σύνολο των σπουδών της στο εξωτερικό και προέρχεται από οικογένειες με υψηλή κοινωνικοοικονομική θέση και εκπαιδευτικό επίπεδο.
Στη μελέτη καταγράφεται ως εντυπωσιακή, και εκ πρώτης όψεως μη αναμενόμενη, η διαπίστωση ότι η ελίτ τείνει περισσότερο να γυρίσει στην Ελλάδα. Η εξήγηση που δίνεται, είναι ότι τα κοινωνικά δίκτυα, η επιχείρηση και η περιουσία των γονέων κάνουν πιο εύκολη την επιστροφή τους. Αντίθετα, το επιστημονικό προλεταριάτο δεν διαθέτει απαραίτητα κάποια εξαιρετική ή τουλάχιστον ικανοποιητική απασχόληση. Ισως, σε αρκετές περιπτώσεις, η παραμονή τους στο εξωτερικό να αντανακλά περισσότερο την αδυναμία της ελληνικής αγοράς να τους απορροφήσει. Στο συγκεκριμένο πόλο καταγράφεται, σύμφωνα με τον καθηγητή, και η μεγαλύτερη ένταση φυγής, μετά την έναρξη της κρίσης: «Είναι επιστήμονες, προερχόμενοι από τη μεσοαστική τάξη, η οποία συμπιέστηκε σφοδρά, εξαιτίας της δημοσιονομικής λιτότητας».
Τα στοιχεία της έρευνας
Αν μη τι άλλο, καταδεικνύεται ότι τα πιο λαμπρά ελληνικά μυαλά βρίσκονται εκτός συνόρων. Στην έρευνα συμμετείχαν 2.700 Ελληνες, που είχαν δουλέψει τουλάχιστον για ένα χρόνο στο εξωτερικό. Εμφανίζονται να έχουν πολυετείς σπουδές (το 74% κατέχει μεταπτυχιακό, ενώ το 51% και διδακτορικό), και μάλιστα, πολύ υψηλού επιπέδου: το 41% έχουν τουλάχιστον ένα πτυχίο από κάποιο από τα 100 καλύτερα πανεπιστήμια του πλανήτη, ποσοστό που φτάνει το 51% για τους κατόχους διδακτορικού.
Οταν έπιασαν την πρώτη τους δουλειά στο εξωτερικό, είχαν ήδη αρκετά προσόντα (το 83% πάνω από ένα πτυχίο). Μάλιστα, το 28% έφυγαν, ενώ ήδη είχαν δουλέψει στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι, ήτοι το 61%, όσων αποφάσισαν να φύγουν ή να παραμείνουν στο εξωτερικό μετά το πέρας των σπουδών τους, προκειμένου να εργαστούν, δεν αναζήτησαν καν δουλειά στην πατρίδα τους…
Ντίνα Καράτζιου
Πηγή/φωτό: Ελευθεροτυπία
