1

ΠΟΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΠΟΙΩΝ; ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΕΥΡ. ΑΡΧΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Το 2012 η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων European Food Safety Authority (EFSA) συμπληρώνει τα δέκα της χρόνια, γιορτάζοντας την περίσταση με διάφορες εκδηλώσεις στην έδρα της, στην Πάρμα της Ιταλίας. Την ίδια στιγμή, ειδικοί, αγρότες, διατροφολόγοι, ευρωβουλευτές και μέλη της κοινωνίας των πολιτών από όλη την Ευρώπη συναντώνται επίσης στην Πάρμα στις 12 Νοεμβρίου προκειμένου να εξετάσουν την επιρροή των βιομηχανιών στην διαμόρφωση της νομολογίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο ζήτημα της ασφάλειας τροφίμων, αναζητώντας παράλληλα τρόπους για την καλύτερη προστασία της υγείας των ανθρώπων και του περιβάλλοντος.


Δημιουργημένη μετά από το σκάνδαλο των «Τρελών Αγελάδων» ως ανεξάρτητη υπηρεσία της Ε.Ε. η EFSA από τα πρώτα της βήματα έγινε αντικείμενο κριτικής, η οποία έχει μεγαλώσει πολύ τα τελευταία χρόνια.

Ο τρόπος αξιολόγησης –εκ μέρους της EFSA- της ασφάλειας προϊόντων που σχετίζονται με την διατροφική πολιτική και ασφάλεια, όπως τα φυτοφάρμακα, τα προσθετικά τροφίμων, και οι γενετικά μεταλλαγμένοι οργανισμοί συγκέντρωσε την κριτική από πολλές διαφορετικές πλευρές: την κοινωνία των πολιτών, μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δημόσιους οργανισμούς και ινστιτούτα, επιστήμονες, τα ΜΜΕ και προσφάτως ακόμα και κάποιων κυβερνήσεων.

Κριτική από επιστημονικής πλευράς
Πολύ συχνά δεν είναι η ανεξάρτητη επιστημονική έρευνα που υπαγορεύει τις αποφάσεις της EFSA σχετικά με τη διατροφική ασφάλεια, αλλά τα δεδομένα των βιομηχανιών. Οι ερευνητικές επιτροπές της EFSA διαμορφώνουν και στηρίζουν τις επιστημονικές τους απόψεις, για μία σειρά αμφιλεγόμενων προϊόντων όπως τα φυτοφάρμακα και τα μεταλλαγμένα, μέσω ερευνών χρηματοδοτούμενων από τις βιομηχανίες. Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο η EFSA να αγνοεί ανεξάρτητες επιστημονικές έρευνες. Επιπλέον έχει εκδόσει αμφιλεγόμενες οδηγίες σχετικά με την επικινδυνότητα των φυτοφαρμάκων και των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, απο τις οποίες ωφελούνται περισσότερο τα συμφέροντα των επιχειρήσεων και των βιομηχανιών πάρα το δημόσιο συμφέρον. Κάποιες φορές μάλιστα έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο απόψεις της EFSA να είναι αντεγραμμένες ουσιαστικά από πηγές και εκτιμήσεις των ίδιων των βιομηχανιών.

Κριτική για τα μέλη της EFSA
Οι ειδικοί που συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων δεν είναι όλοι ανεξάρτητοι. Πολλοί από αυτοί συνδέονται με επιχειρήσεις βιοτεχνολογίας, τροφίμων ή εταιριών φυτοφαρμάκων. Ο βαθμός ανεξαρτησίας της οποίας χαίρει η EFSA επιτρέπει την δημιουργία χρόνιων και κατάφορων συγκρούσεων συμφερόντων (“conflict of interest”).

Τα λόμπι της βιομηχανίας τροφίμων εκπροσωπούνται στο διοικητικό συμβούλιο της EFSA. Πολλοί ειδικοί και μάνατζερ της EFSΑ έχουν ισχυρούς δεσμούς με τα λόμπι των βιομηχανιών, όπως π.χ. το Life Sciences Institute (ILSI), ένα think-tank που χρηματοδοτείται από μεγάλες επιχειρήσεις τροφίμων, χημικών και βιοτεχνολογίας. Η πρώην επικεφαλής του διοικητικού συμβουλίου της EFSA, Ντιάνα Μπανάτι έγινε εκτελεστική διευθύντρια της ILSI από τη μία ημέρα στην άλλη!

Το –εξαιρετικά διαδεδομένο στην Ε.Ε.- φαινόμενο της «περιστρεφόμενης πόρτας» (“revolving door”), στο οποίο δημόσιοι αξιωματούχοι μετακινούνται σε θέσεις βιομηχανιών και επιχειρήσεων και τουνάπαλιν λειτουργεί κανονικά και στην EFSA.

Η EFSA βρέθηκε υπό μεγάλη πίεση το 2011, όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε από το Ευρωπαϊκό Ελεγχτικό Συνέδριο (ECA) να εξετάσει και να αξιολογήσει τον τρόπο προσέγγισης της EFSA αναφορικά με την σύγκρουση συμφερόντων και τον Μάιο του 2012 όταν πάλι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν ενέκρινε την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2010. Η EFSA αναθεώρησε την πολιτική της όσον αφορά την ανεξαρτησία της στο ζήτημα της λήψης αποφάσεων βασισμένων σε επιστημονικά δεδομένα, αλλά και σε αυτό της σύγκρουσης συμφερόντων.

Τo Eυρωπαϊκό Ελεγχτικό Συνέδριο, εξετάζοντας δεδομένα μέχρι και τον Οκτώβριο του 2011, απεφάνθη ότι η διαχείριση της EFSA στο ζήτημα της σύγκρουσης συμφερόντων ήταν ανεπαρκής [1], ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήρε τους περιορισμούς επί του ζητήματος του προϋπολογισμού μόλις στα μέσα Οκτώβρη 2012 με σαφείς οδηγίες για βελτίωση της πολιτικής της  Αρχής επί των ζητημάτων σύγκρουσης συμφερόντων. [2]

Όμως και αυτές οι εξελίξεις παρά τις κάποιες βελτιώσεις, απέτυχαν στη διαχείριση και επίλυση των κεφαλαιωδών προβλημάτων στη λειτουργία της EFSA, τα οποία είναι η επιρροή των ερευνών από πλευράς επιχειρήσεων και βιομηχανιών και η σύγκρουση συμφερόντων.

Η EFSA και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ισχυρίζονται ότι δεν είναι ρεαλιστικός ο αποκλεισμός ερευνητών από τον βιομηχανικό-εταιρικό τομέα, από τη στιγμή που η ίδια η Ε.Ε. και οι εθνικές κυβερνήσεις των κρατών-μελών προωθούν την σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα στον τομέα της έρευνας σε όλα τα επίπεδα.

Αυτή η θέση όμως είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενη. Η πλήρης εξάρτηση της EFSA από τον βιομηχανικό τομέα πιθανότατα θα συνεχιστεί για καιρό, δεδομένου ότι η EFSA δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να διεξάγει ανεξάρτητες έρευνες (καθώς δεν χρηματοδοτείται απευθείας για τέτοιες, ενώ οι ερευνητές που μετέχουν σε αυτή δεν πληρώνονται), ενώ τα μέλη του διοικητικού της συμβουλίου έχουν στενές σχέσεις με εταιρίες και βιομηχανίες.

Από τα μέσα του 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται την αναθεώρηση του ιδρυτικού κανονισμού της EFSA.  Πρόκειται για νομολογία της Ε.Ε. σχετικά με τις βασικές αρχές λειτουργίας της EFSA, η οποία θα περιλαμβάνει αρχές όπως η διαφάνεια, η εξασφάλιση ποιότητας των ερευνών στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό (“excellence”), και την ανεξαρτησία από επιστημονικές έρευνες και ειδικούς προερχόμενων από άλλες πηγές.

Μία πρώτη πρόταση αναμένεται στις αρχές του 2013. Αυτή μπορεί να είναι η ευκαιρία διόρθωσης πολλών από τα προβλήματα που παρουσιάζει η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων, αρκεί βέβαια να υπάρχει η πολιτική βούληση.

Η ανεξάρτητη διάσκεψη οργανώνεται από διάφορους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς οργανώσεις και φορείς στην Πάρμα (έδρα της EFSA) στις 12 Νοεμβρίου και επιδιώκει να συνεισφέρει στη διαβούλευση σχετικά με τις απαιτούμενες αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της EFSA προς το συμφέρον της διατροφικής ασφάλειας, της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος.

[1] http://eca.europa.eu/portal/pls/portal/docs/1/17186745.PDF
[2] http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&language=EN&reference=P7-TA-2012-365#BKMD-13

Πηγή/φωτό: “Which science and for whose safety? Ten years of EFSA”Corporate Europe Observatory

Διαβάστε/δείτε σχετικά: “Η ασφάλεια των τροφίμων στα χέρια εξαρτημένων ειδικών;”

Μετάφραση-προσαρμογή: Άρης Καπαράκης

12 Νοεμβρίου 2012