Ο ΝΕΟΣΥΝΤΗΡΗΤΙΣΜΟΣ, ΤΟ ΜΟΝΤΕΡΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΛΑΣΙΚΟ (του Γιάννη Ζήση)

Ο ολοκληρωτισμός έχει πολλά πρόσωπα. Οι μορφές του είναι ποικίλες και η ανεπτυγμένη μόρφωση του μέσου πολίτη θα έπρεπε να αποτελεί ανάχωμα στις σύγχρονες και περισσότερο αδιόρατες  προσπάθειες υπερσυγκέντρωσης της εξουσίας σε μια κυρίαρχη ελίτ. Δύο χαρακτηριστικές μορφές σύγχρονου ολοκληρωτισμού αποτελούν το ρεύμα των νεοσυντηρητικών και το ρεύμα της μόδας και του μοντέρνου. Είναι ο φασισμός της μαζικής καταναλωτικής κοινωνίας που αποτελεί το προϊόν των «δημιουργών συναίνεσης» που «αξιοποιεί» τις προόδους της ψυχολογίας και της στατιστικής κοινωνιολογίας. 

Στον αντίποδα στέκεται η κλασική σκέψη του γνώθι σ’ αυτόν και της κοινωνικής ευθύνης, η οποία, ως μίτος της Αριάδνης, προσφέρει τη διέξοδο από το λαβύρινθο των κάθε λογής ολοκληρωτισμών. Το παρακάτω δοκίμιο ασχολείται με τον νεοσυντηρητισμό, τη γοητεία του μοντέρνου και την πρόταση της κλασικής σκέψης. / (Συντακτική ομάδα του Σόλωνα).

Για τον νεοσυντηρητισμό 
Η δυναμική του νεοσυντηρητισμού αποτελεί ουσιαστικά την αναδίπλωση της δυναμικής του ριζοσπαστισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί από τους «πρωταγωνιστές» των νεοσυντηρητικών στη νεανική τους ηλικία υπήρξαν «ριζοσπάστες».[1] Η μεταστροφή τους έγινε σε μεγάλο βαθμό μετά από μια νεανική εμπειρία «διάψευσης» μιας εκτονωτικού τύπου «επαναστατικότητας». Αυτός είναι ο λόγος που ο νεοσυντηρητισμός έχει περισσότερα φασιστικά στοιχεία από τον συντηρητισμό, επειδή συντίθεται από μια «διάψευση», συγκάλυψη, απώθηση μνήμης, υποκριτική επίκριση και οργίλο έλλειμμα αυτογνωσίας.

Ο νεοσυντηρητισμός είναι απότοκο ενός αυτάρεσκου βερμπαλισμού, και μιας συγχαρητηριακής επικοινωνίας -για έργα και ημέρες που δεν έχουν υπάρξει– με τελετές απονομής βραβείων ή επικηδείους, κ.λπ. Η κιβδηλότητα, η εκκεντρικότητα, η λαγνεία του στυλ και η γοητεία του κενού μεταπίπτουν σε μια, επίσης, εγωπαθή συντηρητικότητα, που με αλαζονεία προσπαθεί να κατοχυρώσει τα παραδοσιακά μοτίβα ζωής και συμφερόντων ως ηθικές αξίες.

Για το μοντέρνο
Το μοντέρνο είναι αναγκαίο όταν είναι φιλικό στην ελευθερία, όταν είναι προοδευτικό και όταν συνδράμει στην αυτογνωσία. Όταν σε κάτι που προβάλλεται ως «μοντέρνο» κυριαρχεί η μίμηση της ελευθερίας, η μίμηση που εμπορευματοποιεί τους τρόπους ζωής, τότε έχουμε να κάνουμε με ένα κράμα γελοίου, περισπούδαστου και σοβαροφανούς.

Η κατάσταση αυτή αποκτά στοιχεία δραματικά όταν οι μεγαλόσχημες και οι βερμπαλιστικές ιδεολογικές αναφορές -«μοντέρνων» ανθρώπων- συνδέονται με τις στρατηγικές πρακτικές των ιδιοτελών συμφερόντων και της αλλοτρίωσης, οι οποίες είναι εξίσου ακάματες και άπληστες με τον βερμπαλισμό. Το θράσος μιας «αδυναμίας που επικαλείται την αθωότητα»  -του ανθρώπου, της μάζας και του λαού- είναι ωμό, αλαζονικό και άπληστο. Αυτή η φασιστική και δημαγωγούμενη αδυναμία είναι η ουσία του μαζικού φασισμού. [2]

Για το κλασικό ως αντίποδα του νεοσυντηρητισμού 
Ο πραγματικός αντίποδας του νεοσυντηρητισμού, δεν είναι το μοντέρνο αλλά η κλασικότητα. Η κλασική σκέψη όμως, δεν αφορά στη μαζική συνείδηση αλλά την υγιή σχέση του προσώπου με το Όλο. Η αγάπη για τη ζωή, και όχι το μονήρες στυλ, είναι αυτό που πρέπει να γίνει το μόνιμο υπόστρωμα του μοντέρνου. Η θέρμη της αγάπης, της ανιδιοτέλειας και της αβλάβειας για τα πάντα είναι που θα αποχρωματίσει το μοντέρνο από την εγωπάθεια γοητείας, κούφιου δυναμισμού και προβολής. Χωρίς τις βαθύτερες ιδιότητες και τις αναφορές ο μοντερνισμός θα πισωγυρίσει και θα γίνει νεοσυντηρητισμός. Συχνότατα το μοντέρνο κρύβει τις προκαταλήψεις και εριστικές αντιδράσεις του, οι οποίες επιστρέφουν χειρότερες με τη νεοσυντηρητική στροφή σε ένα νέο κύκλο αντίδρασης.. 

Ο κλασικός Στωικισμός και Επικουρισμός συχνά υπήρξαν επαναστατικά ρεύματα. Το κλασικό διακρίνεται από το μοντέρνο γιατί εμπεριέχει τρόπο σκέψης και ζωής και δεν είναι ένα εποχιακό και νευρωσικό στυλ.

Αν και το κλασικό είναι αληθινό, το πρόβλημα βρίσκεται στην ανάδειξη της προσποίησης του κλασικού ως προτύπου κοινωνικής οργάνωσης.

Οι άνθρωποι σαν σύνολο ρέπουν στην αγορά και πώληση του μυστήριου, του δράματος και της αυθεντίας. Γοητεύονται από το τραγικό θέατρο χωρίς να συνειδητοποιούν ότι το τέλος μιας αυθεντικής τραγωδίας είναι η κάθαρση. Οι αγοραίες απόψεις κρύβονται συχνά πίσω από το «μοντέρνο».

Η δυστυχέστερη σε μήκος χρόνου περίπτωση είναι η αντιμετώπιση της μίμησης του κλασικού και του διαχρονικού. Αυτή η περίπτωση είναι πλήρης τραγωδία. Πάντως, ό,τι και να «πουλάμε», το μέλλον δεν το αγοράζει.

Αφού εξασφαλίσουμε το χρόνο για μια δημιουργική σχέση με τον εαυτό μας, να ενωθούμε ήπια, νηφάλια και με ενάργεια στη βαθύτερη πραγματικότητα σχέσεων.

Η κλασικότητα ως διαχρονική και αφιλόδοξη ζωή είναι πραγματικά μονήρης, ενέχει όμως την πραγματική ενότητα και ελευθερία και είναι βαπτισμένη σε μια εποπτεία αγάπης και κρισιακής αγωνίας και απόγνωσης.

___________________

Αναφορές:

[1] Ο συγγραφέας του άρθρου έχει επισημάνει ένα ενδιαφέρον φαινόμενο στην ιστορία των εθνών που το έχει ονομάσει ως «φαινόμενο της αντιστροφής». Για περισσότερα διαβάστε το παρακάτω δοκίμιο: Γιάννης Ζήσης, Η ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗΣ

[2] Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ: ΛΥΚΟΣ Ή ΠΡΟΒΑΤΟ; (του Έριχ Φρομ) — Σειρά Πολιτισμός Οικολογία Ανθρωπολογία

 

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας 

Ημερομηνία ανάρτησης: 24 Ιουλίου 2012

Φωτό: wikimedia