TΟ ΜΕΤΕΩΡΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ (των Ιωάννας Μουτσοπούλου- Γιάννη Παρασκευουλάκου)

Λίγα λόγια για τον θεσμό.
Ο θεσμός μπήκε στη ζωή μας τον Ιούλιο του 2010 με την τροποποίηση του Κανονισμού της Βουλής και σημαίνει ότι τα νομοσχέδια πρέπει να υποβάλλονται στην κρίση των πολιτών, ώστε αυτοί να μπορούν να εκφράζουν τη γνώμη τους επ’ αυτών και να κάνουν προτάσεις. Aν και η σύλληψη είναι ορθή, καθώς σκοπεύει στη διεύρυνση της δημοκρατικής συμμετοχής, ωστόσο εξαιρεί τόσο πολλούς και τόσο σημαντικούς τομείς της δημόσιας ζωής που καθιστά τον θεσμό μη λειτουργικό και μη χρήσιμο και στην ουσία συνεχίζει να κρατά τον πολίτη μακριά από τον τομέα της διακυβέρνησης.

Συγκεκριμένα να αναφέρουμε τα εξής περιληπτικά:
Σύμφωνα με το άρθρο 85 παρ. 3 εδ. β΄ του Κανονισμού της Βουλής (όπως τροποποιήθηκε στις 16-7-2010):

«Τα νομοσχέδια συνοδεύονται, επίσης, υποχρεωτικά, από έκθεση αξιολόγησης των συνεπειών της ρύθμισης και από έκθεση επί της δημόσιας διαβούλευσης που έχει προηγηθεί της κατάθεσής τους» (1).

Η δημόσια διαβούλευση (για θέματα όλων των υπουργείων) γίνεται με ανάρτηση σε ιστοσελίδα του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (2), ενός εισαγωγικού κειμένου του αρμόδιου υπουργείου για το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου, σχέδιο προεδρικού διατάγματος ή σχέδιο υπουργικής απόφασης, το σχέδιο του νομοθετήματος ανά άρθρο και δυνατότητα σχολιασμού ανά άρθρο, από κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη. Όλα τα σχόλια είναι προσιτά σε όλους. Σε ειδική θέση με τίτλο «Σχετικό υλικό» παρατίθεται η εισηγητική έκθεση του νομοθετήματος καθώς επίσης και οποιεσδήποτε άλλες πληροφορίες (παραρτήματα, πρόσθετη ενημέρωση κλπ).

Η πρωτοβουλία για τη δημόσια διαβούλευση ανήκει αποκλειστικά στην κυβέρνηση. Δεν μπορούν δηλαδή να υποβάλλουν σε δημόσια διαβούλευση σχέδια νομοθετημάτων, αλλά και οποιοδήποτε άλλο θέμα, ούτε οι πολίτες αλλά ούτε καν οι βουλευτές.

Η δημόσια διαβούλευση δεν εξαντλείται σε σχέδια νομοθετημάτων. Υπάρχουν περιπτώσεις που σε διαβούλευση δεν τίθεται σχέδιο νομοθετήματος αλλά η χάραξη στρατηγικής σε κρίσιμους τομείς, όπως λόγου χάριν η πρόσφατη ανάρτηση του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης: Δημόσια διαβούλευση επί της Εθνικής Στρατηγικής για τις ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών) και την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση» (3), ή του Υπουργείου Παιδείας: Δημόσια Διαβούλευση για τη Διαμόρφωση του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου για την Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία (ΕΣΠΕΚ) (4). Ακόμα αντικείμενό της μπορεί να είναι η έκφραση γνώμης για αλλαγές που πρέπει να εισαχθούν στη δημόσια διοίκηση, τους θεσμούς, την οικονομία κλπ. Την πρωτοβουλία πάντως, έχει πάντα κάποιος υπουργός.

Το χρονικό διάστημα που παραμένει αναρτημένη μια διαβούλευση, δεν είναι σταθερό: συνήθως κυμαίνεται από μία εβδομάδα έως ένα μήνα. Μετά την ολοκλήρωση της δημόσιας διαβούλευσης, στον ίδιο δικτυακό τόπο που αναρτήθηκε το υλικό της διαβούλευσης, μπορεί να αναρτάται και η έκθεση επί της δημόσιας διαβούλευσης που συνοδεύει το σχέδιο του νομοθετήματος κατά την υποβολή του στη Βουλή.

Η συμμετοχή δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί εντυπωσιακή: μέχρι στιγμής και χωρίς να είμαι απόλυτος, κανένα άρθρο δεν έχει δεχτεί περισσότερα από 100 σχόλια, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις μηδενικών ή ελαχίστων σχολίων.

 Προβλήματα του θεσμού
Θα αντιληφθούμε καλύτερα τα προβλήματα της δημόσιας διαβούλευσης αν θέσουμε το απλό ερώτημα: για όλα τα σχέδια νομοθετημάτων πρέπει να προηγηθεί η δημόσια διαβούλευση;

Το ίδιο άρθρο του Κανονισμού της Βουλής (85 παρ. 3) πιο κάτω λέει:

«Έκθεση αξιολόγησης και έκθεση δημόσιας διαβούλευσης δεν απαιτούνται εάν το νομοσχέδιο εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής των ειδικών νομοθετικών διαδικασιών των άρθρων 111−112 και 114−123 ή εάν το νομοσχέδιο έχει χαρακτηριστεί από την Κυβέρνηση κατεπείγον. Στην τελευταία περίπτωση απαιτείται να συνοδεύεται από συνοπτική έκθεση αξιολόγησης».

Σύμφωνα με τα άρθρα αυτά και τις εξαιρέσεις που εισάγουν, δημόσια διαβούλευση δεν απαιτείται στις περιπτώσεις κατεπείγοντος αλλά και στις περιπτώσεις νομοσχεδίων που αφορούν διεθνείς συνθήκες ή συμβάσεις (άρθρο 112 Κανονισμού Βουλής), στις προτάσεις του υπουργικού συμβουλίου και βουλευτών για διεξαγωγή δημοψηφίσματος (άρθρα 115 και 116), στις προτάσεις για τροποποίηση του Κανονισμού της Βουλής (άρθρο 118), στις προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος (άρθρο 119), στον προϋπολογισμό εξόδων και στον απολογισμό – ισολογισμό