1

ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΗΡΩΔΗ (του Γιάννη Ζήση)

Ο φόβος για το μέλλον είναι κοινός σε όλους μας. Η καθημερινή και κοινωνική ζωή καθορίζεται από τη στάση μας απέναντι στον φόβο μπροστά στον χρόνο. 
Οι θετικοί και αρνητικοί ιστορικοί χαρακτήρες και τα ρεύματα σκέψης διαμορφώνονται από τον τρόπο με τον οποίο απαντούν σε αυτόν.
 
Για αυτόν που έχει παραδοθεί στον φόβο, όλα τα πνευματικά, διανοητικά και βιολογικά «παιδιά» της εξέλιξης αποτελούν απειλή.
 
Η παράδοση στην πίεση του φόβου μπροστά στον χρόνο γεννά αυτό που αποκαλεί ο συγγραφέας «το σύνδρομο του Ηρώδη». Αυτή τη στάση απέναντι στον φόβο μπροστά στο χρόνο βρίσκεται πίσω από κάθε κλειστή κοινωνία.
 
Στον αντίποδα βρίσκεται εκείνη η λυτρωτική στάση που θεωρεί την αίσθηση της τρωτότητας ως ευκαιρία συνειδητοποίησης του γεγονότος της ατέλειας. Η συνέπεια είναι τεράστια: η ατέλεια παύει να ελέγχει, αφήνοντας χώρο στην αγάπη και την πραγματικότητα.
 (συντακτική ομάδα Σόλωνα)

 ___________________

Το σύνδρομο του Ηρώδη
Ο φόβος μπροστά στον χρόνο είναι φόβος μπροστά στη δημιουργία και στην εξέλιξη· είναι ο φόβος που αισθανόμαστε απέναντι στη φύση ως γεννήτορα· είναι ο φόβος απέναντι στην αρχή της γονιμότητας που μπορεί να οδηγήσει στο προσπέρασμά μας στο είδος αλλά και ως είδος. Αυτός ο φόβος κατέχει τη θέση του στην παγκόσμια μυθολογία. Οι μύθοι μας μιλούν για τον ανταγωνιστικό φόβο που βιώνουν ακόμη και οι «θεοί» απέναντι στα παιδιά τους. Ενδεικτικά, μπορούμε να αναφέρουμε:

1. Τον μύθο που θέλει τον Κρόνο να τρώει τα παιδιά του.

2. Τον μύθο που θέλει τον Δία να αποφεύγει τη σχέση του με τη Θέτιδα – που τόσο ποθούσε – μετά την προφητεία της Θέμιδας ότι ο γιος της Θέτιδας θα γινόταν πιο δυνατός από τον πατέρα του. Γι’ αυτό ο Δίας διάλεξε για εκείνη έναν θνητό σύζυγο.

3. Ένα τρίτο είδος μύθων απεικονίζει τον φόβο που μας εμποδίζει να αναγνωρίσουμε τις ασύμμετρες ή μη γραμμικές, ασύμβατες υπερβατικότητες που μας περιβάλλουν και που μπορεί να έχουν μια μορφική σμίκρυνση. Απεικονίζεται, επίσης, στα τραγικά μοιραία θηράματα που λειτουργούν και αφετηριακά στα έπη. Παραδείγματα για αυτό αποτελούν το θήραμα του βασιλιά Παντού στο ινδικό έπος της Μαχαμπαράτα και το θήραμα του Αγαμέμνονα στην Ιλιάδα. Αυτή η δυναμική αναγνωρίζεται σε πιο υπερβατική μορφή στη διήγηση του ινδουιστικού μύθου, Μαχαμπαράτα, που θέλει να εμφανίζεται ο Βισνού ως μωρό στον Μαρκαντέγια. 

Η ίδια, επίσης, δυναμική του όντος ως παρουσίας υπερβατικής ετερότητας και πνευματικής παραδοξότητας αναδεικνύεται στις εμφανίσεις του Βράχμα στον Ίντρα, στον Άγκνι, στον Βαγιού και στον Βαρούνα, σύμφωνα με την Κένα Ουπανισάντ.  Εκεί το ανώτατο εμφανίζεται σε συμβατικότητα, στην πεζή μορφή, και, όμως, είναι αδύνατο στους εκφραστές και της ίδιας της θεϊκής δυνάμεως να το επηρεάσουν. Αυτός είναι ο λόγος που ακόμη και η αδράνεια μπορεί και μοχλεύεται πνευματικά ως  θεία (ένθεη) αδιαφορία απέναντι στη μανία της επιθυμίας, της επιδίωξης του αποτελέσματος και της μορφικής καθήλωσης. Συνοπτικά, η παράδοση στον φόβο μπροστά στον χρόνο οδηγεί στην κατακτητική αντιμετώπιση του χρόνου ως υποκατάστατο της αφαίρεσης και της υπέρβασης.

Τον φόβο μας απέναντι στη φύση, στην ειδογένεση και στη φυλογένεση, τον φόβο μας  απέναντι στα «παιδιά» μπορούμε να τον ονομάσουμε σύνδρομο του Ηρώδη.

Τα δύο υποδείγματα «παιδιών» της εξέλιξης
Όσον αφορά τα «προϊόντα» της δημιουργίας, τα «παιδιά», αυτά ανήκουν σε δύο υποδείγματα:

1. το υπόδειγμα του Αχιλλέα,  που είναι το υπόδειγμα των μεγάλων ενσαρκωτών της θειότητας, και το υπόδειγμα των θυσιαστικών ενανθρωπίσεων·[1]

2. το υπόδειγμα του Μόρντρενττου αρπακτικού, δόλιου, και ανελέητου ανθρώπου που τον χαρακτηρίζει η σκληρότητα.[2]

Αυτό το υπόδειγμα διακρίνεται σε δυο ουσιώδεις διαφοροποιήσεις:

i) Εκείνη που τη χαρακτηρίζει ο διάχυτος φθόνος και ο ανταγωνιστικός φόβος.
ii) 
Εκείνη που τη χαρακτηρίζει ο ειδωλικός ολοκληρωτισμός. Αναφερόμαστε στον φόβο που βιώνει κάθε ειδωλική επικράτηση απέναντι στην πιθανότητα κάποια στιγμή αυτή να αιφνιδιαστεί και να καταρρεύσει. Είναι εκείνη η εσφαλμένη απάντηση στον φόβο που πυροδοτεί τον ατελεύτητο θάνατο, την απεχθή λαγνεία και τη φαύλη αλαζονεία σαν όψη κακού.

Περιγράφουμε εκείνη την κατάσταση φόβου που χαρακτηρίζει το ον που έχει «εκπέσει» οντολογικά. Είναι μια κατάσταση «ειδωλικής παγίδευσης» του όντος σε ένα αέναο διακινδυνευτικό θέατρο και έναν τραγικό φαύλο κύκλο. Αυτό, γιατί ταυτόχρονα ο φόβος του Μόρντρεντ ή ο φόβος του «ενοίκου» – θα έλεγε κανείς – είναι και ο φόβος για την παγίδευση της ψυχής στο προσωπείο. Είναι ο φόβος για το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ ή ο φόβος για την «καριέρα» του Φάουστ,  όπως και ο φόβος για το πατρονάρισμα από μια Μεφιστοφελική ετερότητα.

Ο κίνδυνος του πατροναρίσματος από μια Μεφιστοφελική ετερότητα είναι διαρκής στο προσωπικό όσο και στο κοινωνικό – συστημικό επίπεδο, μέσα από:

1. τις προσωπικές ειδωλικές μας παγιδεύσεις και τις καθημερινές ή προσωπικές ψυχολογικές νοητικές ή συμπεριφορικές  παγιδεύσεις·

2. το συστημικό συλλογικοποιημένο θέατρο στο οποίο έναν κεντρικό ρόλο σαφώς έχει η οικονομία.

Η λυτρωτική στάση απέναντι στην ατέλεια
Το «Σύνδρομο του Ηρώδη» πυροδοτείται από τη λανθασμένη αντίδραση απέναντι στην αίσθηση της τρωτότητας. Όμως, η αίσθηση αδυναμίας και τρωτότητας θα μπορούσε να είναι λυτρωτική. Η αίσθηση της τρωτότητας μπορεί να χρησιμοποιηθεί λυτρωτικά ως εκείνη η ατέλεια που ελκύεται στην επιφάνεια ώστε το κακό να μην μπορεί να ελέγχει. Υπό μια άποψη, επίσης, λειτουργεί και ως μια υπερβατικοποίηση του ένθεου, ώστε το ένθεο να μην ειδωλοποιηθεί, να μην μπει σε ένα πεδίο χωριστικού δυαδισμού. Αυτή είναι και η σημασία της εμφατικότητας από πλευράς του Παύλου για τον «εν ημίν Χριστό», για τη βιωματική της εσωτερίκευσης του Θείου και της ενανθρώπισής Του. 

Αυτή ήταν, εξάλλου, και η λογική της άρνησης του μονοφυσιτισμού και του μονοθεϊσμού, της ανάδειξης τελικά μιας αρωγού σχέσης Θεού και κόσμου, η οποία όμως, δυστυχώς, εξελισσόταν – υπό τη λογική μιας ενοχικής παραμόρφωσης και υποκατάστασης του ανώτερου και του πνευματικού – μέσα από το σύνδρομο του υπερεγώ και της ειδωλοποιημένης ισχύος. Αυτός είναι ο λόγος που όλες οι θρησκείες απέτυχαν ως προς τη θεότητα του ανθρώπου: ο άνθρωπος απέτυχε να πείσει τον εαυτό του ως προς τη θεότητα και να βεβαιωθεί για το εσωτερικό μέγεθος της οντότητας του – για αυτό το μέγεθος της ψυχής που μπορεί να είναι μεγαλύτερο από το συμπαντικό μέγεθος, όπως θα έλεγε και ο Μάιστερ Έκχαρτ ως ακρογωνιαίο λίθο της διδασκαλίας του.

Η αγάπη και η αλήθεια απάντηση στον φόβο
Το πρόβλημα του φόβου απέναντι στα «παιδιά» – υπό τη βαθύτερη έννοια που αναπτύξαμε παραπάνω – αναδεικνύει το ζήτημα του σκοπού και του κινήτρου πίσω από τη δημιουργικότητα σε κάθε της όψη, από τη βιολογική έως την κοινωνική και την πνευματική.

Μιλώντας με χριστιανικούς όρους, μπορούμε να πούμε πως η απουσία της αγάπης ως κίνητρο στη δημιουργία έχει ως φυσικό αποτέλεσμα τον αποκλεισμό μας από τη βασιλεία των Ουρανών, καθώς «εκείνος που δεν θα δεχθεί τη βασιλεία του Θεού σαν παιδί, δεν θα μπει σε αυτήν». [3] Αν δεν γίνουμε παιδιά, όπως έλεγε ο Χριστός, όχι μόνο θα μας φθάσουν, αλλά θα μας προσπεράσουν, αφού  θα έχουμε επιλέξει τελικά μια ψευδεπίγραφη σχέση με την πνευματική πραγματικότητα.

Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, στην Πρώτη Επιστολή του, επισημαίνει πως: «φόβος δεν υπάρχει στην αγάπη, αλλά η τελεία αγάπη διώχνει τον φόβο». [4]

Μπορούμε, συνεπώς, να πούμε ότι κάθε άνθρωπος δοκιμάζεται από έναν διπλό φόβο:

α. τον φόβο απέναντι στο δέντρο της ζωής, που μπορεί να γεννήσει την υπέρβαση, τον φόβο απέναντι στην εσωτερική Αμαζονία, ή το εσωτερικό δάσος ως φύση·

β. τον φόβο απέναντι στο πνεύμα και την αφαίρεση.

Αυτόν τον διπλό φόβο πρέπει να θεραπεύσουμε με την αγάπη και την αλήθεια. Αυτό, άλλωστε, μας υπέδειξε ο Χριστός. Η ορθή απάντηση απέναντι στη δοκιμασία του φόβου είναι να κυβερνάει την κάθε μας σκέψη η πραγματικότητα και η αλήθεια να είναι ο κύριος της ζωής μας.


Αναφορές
:
[1] Αχιλλέας – Βικιπαίδεια
[2] Μόρντρεντ – Βικιπαίδεια
[3] Κατά Μάρκον Kεφ. 10, 13
[4] Επιστολή Ιωάννου Α, Kεφ.5, 18

Φωτό:βικιπαίδεια

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας
Ημερομηνία ανάρτησης: 8 Φεβρουαρίου 2012

Το παρόν κείμενο αποτελεί μέρος του δοκιμίου Ο Φόβος απέναντι στο Χρόνο ή ο Φόβος μπροστά στη Δημιουργία και την Εξέλιξη