ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΠΟΙΑ; (‘Δ ΜΕΡΟΣ) (του Γιώργου Μαυρουλέα)

Πώς μπορούμε να απαντήσουμε ορθά σ’ αυτή την οικονομική κρίση;
Κατ’ αρχήν ας δούμε τα προφανή αυτής της κρίσης:

Η κρίση αυτή είναι κρίση ελλειμμάτων και χρέους. Ας αφήσουμε το πώς δημιουργήθηκαν αυτά τα ελλείμματα και ας εντοπίσουμε μόνο, πως όταν αναφερόμαστε στο χρέος δε λαμβάνουμε υπόψη μας και το ιδιωτικό χρέος. Έχουμε την τάση να αναφερόμαστε μόνο στα χρέη των κρατών. Είναι σημαντικό να εστιαζόμαστε και στο ιδιωτικό χρέος γιατί σε περίπτωση ισχυρής κρίσης τα ιδιωτικά χρέη που θα βρεθούν σε αδυναμία εξόφλησης (που είναι και τα μεγαλύτερα) μπορούν να αποδειχθούν το ίδιο καταστροφικά με τα κρατικά, αν όχι περισσότερο.
Υπάρχει πρόβλημα ρευστότητας. Η έλλειψη ρευστότητας οδηγεί σε black out το σημερινό καπιταλιστικό σύστημα που στηρίζεται κυρίως στην κατανάλωση και στη συνεχή μεγέθυνση των επιχειρήσεων, τη βελτίωση των προϊόντων και των υπηρεσιών που επιβάλει ο ανταγωνισμός, και συνεπώς στο δανεισμό τους για την επίτευξη των παραπάνω.
Ισχυρότερο όλων είναι το έλλειμμα πολιτικής βούλησης, ικανοτήτων, τόλμης και συμφωνίας. Οι πολιτικοί σε παγκόσμιο επίπεδο (με ελάχιστες εξαιρέσεις) προέρχονται από τις οικονομικές ελίτ των χωρών τους. Αντιπροσωπεύουν μία κοινωνική τάξη που ηγήθηκε και ηγείται κάτω από ένα σύστημα που η ίδια έχει διαμορφώσει, έχει επενδύσει τα συμφέροντά της και δυστυχώς έχει συνηθίσει ως τρόπο ζωής. Είναι σαν να ζητούσαμε από τους φεουδάρχες να άλλαζαν το φεουδαρχικό σύστημα. Παράλληλα με αυτό, το έλλειμμα παιδείας και ενός ζωντανού οράματος για έναν καλύτερο κόσμο είναι τόσο εκκωφαντικά ανύπαρκτα, ώστε ο πολιτικός λόγος πλέον να έχει καταλήξει εντελώς ξύλινος. Πύρινος λόγος για κάτι καινούριο, για το μέλλον, έχει καιρό να ακουστεί. Ένας μεγάλος ηγέτης οραματιστής, ριζοσπάστης έχει καιρό να εμφανισθεί.
Ας δούμε τώρα και τα πιο ουσιώδη της κρίσης:

Το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει εξοκείλει σε «τζογαδόρο» αλλά και μεγάλο ρυθμιστή της παγκόσμιας οικονομίας. Έχει διαθέσει ένα τεράστιο κεφάλαιο 650 τρισεκατομμυρίων ευρώ (όσο δηλαδή και το παγκόσμιο χρέος που είναι 700 τρις) σε παράγωγα, στερώντας το από την πραγματική παραγωγική οικονομία. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει το τεράστιο έλλειμμα ρευστότητας και συνάμα και την αύξηση της ανεργίας. Προκαλεί παράλληλα μια τεράστια φούσκα που μπορεί όταν σπάσει, να διαλύσει κυριολεκτικά την παγκόσμια οικονομία.
Η συνεχής ανάπτυξη που απαιτεί το καπιταλιστικό σύστημα στηρίζεται στην αύξηση της κατανάλωσης. Αυτός είναι βασικός κανόνας που όμως δεν μπορεί να επιτευχθεί όταν το κεφάλαιο συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο, σε όλο και λιγότερους μεγιστάνες, ούτε όταν αυξάνεται η ανεργία. Αυτή είναι μια θεμελιώδης αντίφαση.
Πάλι με βάση τον προαναφερθέντα κανόνα, η διαρκής μεγέθυνση της κατανάλωσης οδηγεί σε σπατάλη πόρων, οδηγώντας με μαθηματική ακρίβεια σε κρίση πρώτου μεγέθους. Αυτό σημαίνει ότι τα βασικά αγαθά γίνονται πιο ακριβά, μειώνοντας την αγοραστική δύναμη για αγορά προϊόντων λιγότερο απαραίτητων. Έτσι όλη αυτή η τεράστια επιχειρηματικότητα γύρω από λιγότερο απαραίτητα προϊόντα και υπηρεσίες, βαίνει μειούμενη σταδιακά, μεγεθύνοντας την ανεργία.
Η έλλειψη οικονομικής και συνεπώς κοινωνικής δικαιοσύνης, η απαξίωση της ανθρώπινης ζωής ως προς αυτό που είναι και η αξιολόγησή της με βάση αυτά που έχει, αυξάνουν την εγκληματικότητα και τη διαφθορά. Κατασταλάζουν μια ματεριαλιστική αντίληψη για τη ζωή και καταστρέφουν την κοινωνικότητα, επιτείνοντας έτσι την αδυναμία συλλογικών και ορθών κυρίως απαντήσεων στην κρίση. Αφαιμάζεται έτσι η δημιουργικότητα, η επινοητικότητα και η παραγωγική εργασία, υποβιβαζόμενη σε αναγκαστική δουλειά. Το κόστος αυτής της αφαίμαξης των δημιουργικών δυνάμεων είναι θηριώδες και ασφαλώς δεν είναι εύκολα μετρήσιμο (αφού είναι δυναμικό) και ίσως γιατί κανείς δε σκέφτηκε να κάτσει να το μετρήσει.
Η δράση ορισμένων μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών που καταστρέφει τοπικές κοινωνίες και επιχειρήσεις αλλά και προκαλεί κρυφά κόστη όχι μόνο στο κράτος που τις φιλοξενεί. Για παράδειγμα η καταστροφή τοπικών οικοσυστημάτων, η αναγκαστική μετανάστευση, η εξαθλίωση που επέρχεται, οι πολιτικές στήριξης των μεταναστών, κλπ.
Η έμφαση στις μεγάλες επιχειρήσεις και επενδύσειςαντί στη διασπορά του κεφαλαίου σε πολλές μικρές που αποδίδει πολλαπλάσια αποτελέσματα σε βάθος χρόνου.
Όλα θυμίζουν κάτι από την αρχαία Αθήνα της εποχής του Σόλωνα. Σήμερα απαιτείται μια «Νέα Σεισάχθεια» (μια ιδέα που εδώ και χρόνια έχει αναφέρει ο Γιάννης Ζήσης). Μια νέα απαλλαγή από τα χρέη και ένας νέος οικονομικός μερισμός. Αλλά από μόνη της μια απαλλαγή από τα χρέη δεν μπορεί να δώσει λύση στην κρίση. Πρέπει να συνοδεύεται από μια νέα παγκόσμια οικονομική δημοκρατία, από μια αποσύνδεση της οικονομίας από το ματεριαλιστικό της χαρακτήρα, από τη δημιουργία νέων θεσμών που θα αποτρέπουν στο μέλλον την αποθησαύριση. Από την επίκληση σε νέες δυνάμεις και δυνατότητες οργάνωσης της κοινωνίας, δίνοντας έμφαση στην κοινωνικότητα, τη δικαιοσύνη και τη δημιουργικότητα.

Κατά την άποψή μου θα ‘πρεπε άμεσα να συγκληθεί Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για την Κρίση, με θέμα τα βαθύτερα αίτιά της και τις πολιτικές που πρέπει να προκριθούν.Όπως για παράδειγμα έγινε και γίνεται η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή. Η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη πρέπει να γίνει σε επίπεδο κατ’ αρχήν οικονομολογικών επιτροπών και Κοινωνίας των Πολιτών και κατόπιν σε επίπεδο πολιτικών παραγόντων.

Μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση με αποφάσεις σε επίπεδο ΟΗΕ ή και εθνικό επίπεδο:

Κατάργηση όλης της δευτερογενούς αγοράς.
Εθνικοποίηση όλων των τραπεζών και διαγραφή όλων των χρεών ή μεγάλου τουλάχιστον τμήματός τους.
Αν παραμείνει ένα ποσοστό των χρεών να μπορεί να εξοφληθεί με προϊόντα και όχι με χρήμα που στερεί τη ρευστότητα, από τις ασθενέστερες οικονομικά χώρες.
Αλλαγή του ρόλου των τραπεζών και βελτίωση των όρων χρηματοδότησης για τις μικρές επιχειρήσεις και με υιοθέτηση ελάχιστου κεφαλαίου-δανείου έναρξης επιχείρησης (με κάποιες προδιαγραφές ασφαλώς) για κάθε πολίτη, ασχέτου αν διαθέτει ή όχι ίδια κεφάλαια. Το δάνειο πρέπει να είναι χαμηλότοκο με μακρά διάρκεια αποπληρωμής.
Θεσμοθέτηση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Από κάποια κέρδη και πάνω οποιαδήποτε επιχείρηση θα πρέπει είτε να φορολογείται ανηλεώς είτε να επιστρέφει υπό τη μορφή χορηγιών στην κοινωνία κέρδη της, αφορολόγητα, όπως η ίδια θα κρίνει.
Θεσμοθέτηση της ανταλλακτικής οικονομίας και δημιουργία δικτύων ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών.
Άμεση εφαρμογή του πειράματος Worgl σε περιοχές με έντονη ανεργία και οικονομική καθυστέρηση, μέχρι τουλάχιστον την εξισορρόπησή τους. Επιτέλους πρέπει να αναγνωριστεί ότι η ανθρώπινη εργασία παράγει οικονομική αξία και όχι το κεφάλαιο από μόνο του. [βλ. μελέτη του Μαρξ γύρω από το κεφάλαιο και την αξία.]. Αν λοιπόν δεν έχεις χρήμα να πληρώσεις ανθρώπινη εργασία, μπορείς να τη χρηματοποιήσεις. Η ανεργία κοστίζει και μάλιστα πολύ ακριβά.
Επιβολή ορίου στο πλεόνασμα του εμπορικού ισοζυγίου μεταξύ των κρατών. Το επιπλέον πλεόνασμα πρέπει να επιστρέφεται.
Διάθεση κεφαλαίων και ανθρώπινης εργασίας στη βελτίωση του περιβάλλοντος.
Δημιουργία Παγκόσμιου Διακρατικού Παρατηρητηρίου Πόρων με αποφασιστικές αρμοδιότητες κλπ.
Ασφαλώς τα μέτρα που μπορεί να ληφθούν είναι πολύ περισσότερα και πολύ πιο ριζοσπαστικά ή και πιο σωστά από αυτά που προτείνονται σ’ αυτό το άρθρο. Το μεγάλο όμως πρόβλημα είναι η ανυπαρξία πολιτικής βούλησης που εντείνεται από την κοινωνική αδράνεια και το φόβο.

Διαβάστε σχετικά:
–‘Α Μέρος
-‘Β Μέρος
-‘Γ Μέρος
–‘Ε Μέρος

Γιώργος Μαυρουλέας
Πολιτικός Επιστήμονας
Μέλος της ΜΚΟ Σόλων

Φωτό: wikimedia