Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ & Η ΕΥΘΥΝΗ (του Γιάννη Ζήση)

Επιτέλους, έφτασε η ώρα για τη χώρα μας και κάθε πολίτη όπου μπορεί και πρέπει αναπόδραστα να αναλάβει όλη την ευθύνη του μέλλοντος. Μπορεί να υιοθετήσει όλη τη δόξα της ιστορίας και να την επιστρατεύσει απέναντι στη μείζονα πλανητική κρίση. Επιτέλους, υπάρχει αυτή η εποχή όπου ο καθένας μπορεί να υιοθετήσει ολόκληρο τον πλανήτη στη βούλησή του και την ευθύνη του. Ήρθε η εποχή όπου όλη η Αρχαία Δόξα μπορεί να αναμετρηθεί με νέα όρια κρίσης, σε κάθε ανθρώπινη και πλανητική γωνιά.

Η χώρα είναι μπροστά στην παγκόσμια πρόκληση, μπροστά στο βίωμα της Οικουμενικότητας [1] και της Δόξας του Άμεσου Μέλλοντος. Ο κάθε πολίτης και η κάθε χώρα σε αυτήν την περίοδο μπορούν να υιοθετήσουν την πλανητική ανάγκη στα όρια της ευθύνης και της ιστορικής τους βούλησης. Κάθε τόπος είναι πλέον πεδίο όλης της ιστορίας και όλου του μέλλοντος· κάθε ανθρώπινη σκέψη μπορεί να εξευγενιστεί από την πλανητική ανάγκη.

Η ιστορική συνείδηση θα βγει, το δίχως άλλο, από τον τάφο αυτών που θέλουν να σβήσουν το παρελθόν. Τα κρίσιμα προβλήματα ιστορικής διαμόρφωσης της ανθρωπότητας είναι περισσότερο από ποτέ παρόντα και η ιστορική ύβρις του Φουκουγιάμα, [2] το μίσος της ιστορικότητας των πάντων είναι βαθιά πιο καταστροφικό από κάθε φανατισμό, κρύβοντας τον ολοκληρωτισμό του με μια ηθοποιία σκέψης που μισεί την πραγματικότητα, γιατί έχει υφανθεί τραγικά για κάθε δραπέτη της σύγχρονης ευθύνης. Αυτή η σκέψη μισεί την πραγματικότητα. Ποιός μπορεί να μιλήσει, για παράδειγμα, για το τέλος της ιστορίας στη Μέση Ανατολή, στους αντιδραστήρες του πλουτωνίου και στην τρύπα του όζοντος;

Πώς, λοιπόν, να μην διαλάμπει η ιστορική απουσία της πλειοψηφίας του λεγόμενου “πνευματικού κόσμου”, όταν το μόνο που έκανε αυτός, στην άγραφη σελίδα του, ήταν το να υιοθετήσει τη λέξη «πνεύμα» χωρίς το πνεύμα της, εξαπλώνοντας ένα θανατηφόρο αέριο ιστορικής παράλυσης στην πιο κρίσιμη περίοδο και βαθαίνοντας το σχίσμα λόγου και πράξης περισσότερο παρά ποτέ –  ή, όπως το διατύπωσε ο Έντμουντ Χούσσερλ:
«Χάθηκε η αίσθηση για τα αβυσσαλέα προβλήματα και για τις δυσκολίες, στις οποίες αφιέρωσαν το έργο ολόκληρης της ζωής τους τα πιο μεγάλα πνεύματα της ανθρωπότητας, και ακόμη, δυστυχώς, για το ότι χάθηκε η αίσθηση της γνήσιας εμβρίθειας».[3]

Μόνο μια κραυγή έμεινε στους πλείστους που έχασαν το τραγικό βίωμα:  η επίκληση του χάους και της εκκεντρικότητας, ώστε να σβηστεί κάθε ίχνος αυτογνωσίας για να μην φανεί η ήττα και η κιβδηλότητα της κυρίαρχης σκέψης μπροστά στην τραγικότητα της πραγματικότητας. Ο ρόλος της κυρίαρχης σκέψης, στις τελευταίες δεκαετίες, εξέπεσε σε ρόλο ανάλογο του Ιάγου και του Εδμόνδου. Η γκρίνια και η κακία της κυρίαρχης σκέψης αφανίζει τα τελευταία ανθρωπολογικά έρματα ομοιοστασίας. Το πνεύμα και η σκέψη έχασαν τον τραγικό και υπαρξιακό προσδιορισμό τους και έσβησαν στο τέλμα του θεάματος, την εσωτερική βαρβαρότητα του πολιτισμού.

Η μομφή αυτή απευθύνεται, επίσης, στους περισσότερους πολιτικούς και δημοσιογράφους που αγωνίζονται πρωταρχικά για τη διατήρηση των ρόλων τους και του αντικειμένου τους με πλασματικό τρόπο, θεατρικό, μέσα σε ένα ντεκόρ που φλέγεται. Η πολιτική πρακτική αγωνίζεται και διατηρεί τα εύκολα αντικείμενά της σε διαρκή ύπαρξη, περιορίζοντας το έργο της και μεγαλώνοντας το αδιέξοδο. Έτσι, τελικά, θα βρεθεί μπροστά σε αδιαπέραστα εμπόδια, χωρίς να έχει το ηθικό ύψος και το βουλητικό εύρος για την υπέρβασή τους.

Ήδη οι προκαταλήψεις αφυπνίζονται ως υποκατάστατο της αληθινής θρησκευτικότητας ·ήδη ένας παλαιός και νέος τοτεμισμός τίθεται σε κίνηση και ναρκοθετεί την κομφορμιστική “αντίληψη”.

Ήδη το οικολογικό αδιέξοδο έχει θέσει διορία χρόνου και η γενεά αυτή ακροβατεί, με τις τελευταίες ανοχές χρόνου, πάνω από την πλανητική άβυσσο. Παράλληλα, όμως, η αδράνεια με κίνητρα οικονομικής ιδιοτέλειας θέτει τον ακροβάτη εκτός σχοινιού. Ίσως, ήδη πέφτουμε στην άβυσσο, μην έχοντας άλλη δυνατότητα ανάβασης από αυτή της θρησκευτικής προσδοκίας, που, όμως, είναι παραδομένη σε ένα παράφρονα τοτεμισμό. [4]

Το πρόβλημα του οικολογικού χάους, μαζί με το πολιτιστικό χάος και την εσωτερική σύγχυση του ανθρώπου, οριοθετούν μια κρίση όπου η χώρα μας και ο πνευματικός κόσμος καλούνται να αναδείξουν την ύπαρξη τους –κατ’ αρχάς– χωρίς βερμπαλισμούς.

Ολοκληρώνεται τώρα η απουσία ηγεσίας της ανθρωπότητας για περισσότερο από μισό αιώνα.

Η πολιτισμένη βαρβαρότητα, προς το παρόν, νικά στη διαμάχη μεταξύ δημοκρατίας και φασιστικής βαρβαρότητας. Η δημοκρατία, ασθενική από τούτη τη μάχη, ηττάται από την αναζήτηση των παραισθήσεων, κατευνάζεται μέχρι υπνωτισμού από τη συνισταμένη των μέσων ενημέρωσης, του θεάματος και της προσδοκίας του ατελείωτου καταναλωτισμού προς χάριν ψυχής και σώματος.

Η ελευθερία, χωρίς περιεχόμενο, με στείρα την ευθύνη της,  γίνεται το μέσο ενός εσωτερικού εκβαρβαρισμού της δημοκρατίας. Όχι μόνο η οικολογική ύβρις της ανθρωπότητας διογκούται, αλλά και η πολιτιστική ύβρις της μετριότητας γίνεται μια δίνη αποσύνθεσης, χωρίς προηγούμενο.

Μέχρι τώρα, η Ολυμπία αλλά και ο Παρθενών είναι στα χέρια του Νέρωνος· μένει μόνο το Μαντείο των Δελφών να υψώσει το Ήθος πάνω από το ύφος και την Αρετή του Λόγου και του Πνεύματος πάνω από την ύβρη.     

«Η ανθρωπότητα βογγά, μισοσυνθλιμμένη κάτω από το βάρος των προόδων που έχει κάνει. Δεν ξέρει αρκετά ότι το μέλλον της εξαρτάται απ’ αυτήν. Αυτή πρέπει πρώτα να δει αν θέλει να συνεχίσει να ζει. Αυτή πρέπει, κατόπιν, να αναρωτηθεί αν θέλει μόνο να ζει ή, εκτός απ’ αυτό, να καταβάλει την αναγκαία προσπάθεια για να συντελεστεί, μέχρις ότου ο πλανήτης μας γίνει απρόσβλητος και ασφαλής, η ουσιαστική λειτουργία του σύμπαντος, που είναι μια μηχανή δημιουργίας θεών». [5]

Αναφορές:
[1] Μπέκ, Ούλριχ, 2001, “Ελευθερία ή Καπιταλισμός”, εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, σελ 242:
«Ο οικουμενισμός όπου κάποιος καθόταν σ’ ένα γραφείο και εισηγούταν οικουμενικές αλήθειες ήταν ο πρώτος Διαφωτισμός. Ο δεύτερος Διαφωτισμός θα πρέπει να είναι ένας διαφωτισμός στον οποίο συνενώνονται μεγάλες αφηγήσεις από ποικίλες παραδόσεις και είμαστε ικανοί να μαθαίνουμε από την προκύπτουσα πολλαπλότητα.»
[2] Φουκουγιάμα, Φράνσις, “Το Τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος Άνθρωπος”,  1993, εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗΣ.
[3] Χούσσερλ, Έντμουντ, “Η Φιλοσοφία ως Αυστηρή Επιστήμη”, 2000,εκδόσεις ΡΟΕΣ, σελ.88.
[4] Ζήσης, Γιάννης, Α. ΒΙΩΣΙΜΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ, solon.org.gr 
[5]  Μπεργκσόν, Ανρί, “Οι Δύο Πηγές της Ηθικής και της Θρησκείας”, εκδόσεις Νησίδες, σελ. 246.

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Ημερομηνία δημοσίευσης: 08-11-2011

Φωτό: wikimedia