«Πρώτα πιστεύουν πώς άλλοι ξέρουν αυτό που δεν ξέρουν οι ίδιοι και μετά πώς αυτοί οι ίδιοι ξέρουν αυτό που αγνοούν. Κι όμως υπάρχει η ευκολοπιστία, η δυσανασχέτηση για το δισταγμό, το θράσος στις απαντήσεις, η επίδειξη των γνώσεων, η δειλία μπροστά στην αντίφαση, η συμφεροντολογία, η νωθρότητα στην προσωπική έρευνα, ο λεκτικός φετιχισμός, η παραμονή σε επί μέρους γνώσεις: αυτά και άλλα παρόμοια ήταν εκείνα που εμπόδισαν την ευτυχή συνένωση του ανθρώπινου νου με τη φύση των πραγμάτων συνδέοντας τον, αντ’ αυτής, με μάταιες έννοιες και αμεθόδευτα πειράματα.
Κι εύκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ποιοι θα είναι οι καρποί και οι γόνοι της ένδοξης αυτής ένωσης. Το τυπογραφικό πιεστήριο; μια χονδροειδής εφεύρεση. Το κανόνι; κάτι που η εφεύρεση του μπορούσε να γίνει σχετικά εύκολα. Η πυξίδα; κάτι που ως ένα βαθμό ήταν ήδη γνωστό. Πόσες αλλαγές δεν προκάλεσαν οι τρεις αυτές εφευρέσεις – η μία στην επιστήμη, η άλλη στον πόλεμο και η τρίτη στα οικονομικά, στο εμπόριο και στη ναυσιπλοΐα!. Και σας λέω πως τις συναντήσαμε και τις ανακαλύψαμε εντελώς τυχαία.
Επομένως, η ανωτερότητα του ανθρώπου έγκειται στη γνώση – σ’ αυτό δεν χωράει αμφιβολία. Τούτη η γνώση χωράει πολλά πράγματα τα οποία δεν μπορούν να αποκτήσουν οι βασιλιάδες μ’ όλους τους θησαυρούς τους· η εξουσία τους δεν έχει καμία δύναμη πάνω σε αυτά, οι κατάσκοποι και οι πληροφοριοδότες τους δεν μπορούν να φέρουν κανένα νέο απ’ αυτά, και οι εξερευνητές τους δεν μπορούν να ανακαλύψουν τη χώρα προέλευσης τους.
Σήμερα κυριαρχούμε στη φύση μόνο με βάση τις ιδέες μας και εξακολουθούμε να βρισκόμαστε στο έλεος των καταναγκασμών που μας επιβάλλει· αν την αφήσουμε όμως να μας οδηγήσει στις εφευρέσεις μας, θα μπορέσουμε να της επιβάλλουμε την κυριαρχία μας στην πράξη». 1
(Ο αληθινός σκοπός και το καθήκον της επιστήμης δεν συνίστανται) «σε κάποιον αληθοφανή, τερπνό, αξιοσέβαστο ή προκαλούντα το θαυμασμό λόγο, ούτε σε κάποια ικανοποιητικά επιχειρήματα, αλλά στο ενεργείν και στο εργάζεσθαι και στην ανακάλυψη επί μέρους πραγμάτων άγνωστων πιο πριν, για την καλύτερη διευθέτηση και για την παροχή αρωγής στη ζωή» 2
____________________
1.Bacon, “In Praise of Knowledge, Miscellaneous Tracts Upon Human Philosophy, The Works of Francis Bacon”, Basil Montagu, London, 1825, τομ. 1, σ. 254 κ.έ.
2.Bacon, Valerius Terminus of the Interpretation of Nature, Miscellaneous Tracts, ό.π. , σ. 281
(Πηγή: Χορκχάιμερ-Αντόρνο, “Η Διαλεκτική του Διαφωτισμού”, σελ. 19-21, Εκδ. Ύψιλον)
