ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ: ΟΤΑΝ Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΕΓΙΝΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (Μέρος Α’)

chernobyl disaster - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

Chernobyl accidentΤο βράδυ της Παρασκευής 25ης προς 26η Απριλίου του 1986 οι υπάλληλοι που είχαν βάρδια στο εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας Φόρσμαρκ στην κεντρική Σουηδία μάλλον σκέφτονταν το επερχόμενο Σαββατοκύριακο περιμένοντας την νυκτερινή τους βάρδια να τελειώσει ήσυχα. 
Άξαφνα όμως οι μετρητές ραδιενέργειας που είχαν μπροστά τους άρχισαν να χτυπάνε κόκκινο.
Κάτι πολύ σοβαρό είχε συμβεί και κανείς δεν μπορούσε εκείνες τις πρώτες ώρες να καταλάβει αν είχε συμβεί κοντά ή μακριά

Ο Βρετανοσουηδός πυρηνικός επιστήμονας Κλιφ Ρόμπινσον παρακολουθώντας έντρομος το μετρητή ενέργειας στο εργοστάσιο Φόρσμαρκ πίστεψε ότι ξέσπασε πόλεμος και χρησιμοποιήθηκε άμεσα ατομική βόμβα


Αρχικά δεν αποκλείστηκε η περίπτωση το ατύχημα να έχει γίνει στο ίδιο το Φόρσμαρκ και οι περισσότεροι διατάχθηκαν να εγκαταλείψουν το εργοστάσιο. Λίγο αργότερα όμως·διαπιστώθηκε ότι η ραδιενέργεια ερχόταν από ανατολικά…

Ήταν η στιγμή της έκρηξης στον αντιδραστήρα νο. 4 στο πυρηνικό εργοστάσιο του Τσέρνομπιλ στα σύνορα Ουκρανίας-Λευκορωσίας της τότε Σοβιετικής Ένωσης, η οποία απελευθέρωνε ραδιενέργεια ισόποση με αυτή εκατοντάδων ατομικών βομβών που έπεσαν στην Χιροσίμα και το Ναγκασάκι το 1945.

Ο τυπικός έλεγχος της ικανότητας μίας στροβιλογεννήτριας είχε μόλις καταλήξει στο μεγαλύτερο ατύχημα στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Η τρομακτική διπλή έκρηξη στον Αντιδραστήρα 4 είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή της οροφής του εργοστασίου και την διαρροή τεράστιας ποσότητας ραδιενέργειας στο περιβάλλον. Μεγάλο ποσοστό των 190 μετρικών τόνων ουρανίου είχε διαρρεύσει από το εργοστάσιο προκαλώντας μια στήλη ραδιενεργών στοιχείων που έφτανε σε ύψος το ένα χιλιόμετρο.

Η αντιμετώπιση του ατυχήματος  

Για να σβηστεί η φωτιά εντός του αντιδραστήρα ξεκίνησαν μέσα σε ελάχιστες ώρες υπεράνθρωπες προσπάθειες πυροσβεστών και πιλότων ελικοπτέρων τα οποία έριξαν μόλυβδο, βόριο και άλλα υλικά.

Τα υλικά αυτά σε συνδυασμό με τα πυριγενή ραδιενεργά υλικά άρχισαν να τρυπούν το έδαφος με αποτέλεσμα να είναι ορατός ο κίνδυνος μιας τρίτης έκρηξης, θερμικής αυτή την φορά, αλλά και της εισροής των ραδιενεργών στοιχείων στο υπέδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής. 
Το προσωπικό το οποίο στάλθηκε για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο πέτυχε την αποστολή του. 
Η αποστολή αυτών των ανδρών προς τον βέβαιο θάνατο, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν όσο ήταν δυνατό την τρομακτική καταστροφή που είχε ήδη συμβεί και να σώσουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, αποτέλεσε έναν πραγματικό θρίαμβο της ανθρωπότητας…

Pripyat 1986

Τριάντα έξι ώρες μετά το ατύχημα έχει ξεκινήσει η γιγαντιαία επιχείρηση απομάκρυνσης όλων των κατοίκων των περιοχών που βρίσκονταν σε μια ακτίνα 30 χιλιομέτρων από τον αντιδραστήρα η οποία ακόμα και σήμερα εξακολουθεί να παραμένει ακατοίκητη. 
Περίπου 120.000 άτομα απομακρύνθηκαν από την περιοχή, ενώ η πόλη Πριπιάτ των 50.000 κατοίκων που βρισκόταν 3 χλμ. μόλις από τον μοιραίο αντιδραστήρα εγκαταλείφθηκε τελείως

Αν και η επιχείρηση απομάκρυνσης του πληθυσμού χαρακτηρίστηκε επιτυχημένη, σύμφωνα με Σοβιετικούς επιστήμονες τα ποσοστά ραδιενέργειας ήταν απαγορευτικά για περιοχές στις οποίες κατοικούσαν πάνω από 800.000 άνθρωποι.

Στην περιοχή και στον αντιδραστήρα διατάχθηκαν να παραμείνουν επιστήμονες και στρατιώτες. Στην επιχείρηση εκκαθάρισης των ραδιενεργών αποβλήτων, και σφράγισης του μοιραίου αντιδραστήρα, έλαβαν μέρος εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι από όλη τη χώρα. 

Η εργασία εκκαθάρισης ήταν εξαιρετικά επίπονη καθώς οι στρατιώτες που καθάριζαν τα απόβλητα, δεν έπρεπε να μένουν στην περιοχή για περισσότερο από ένα με ενάμιση λεπτό, προκειμένου να μην προσβληθούν από  τα ραδιενεργά στοιχεία. Πολλοί από αυτούς όπως ήταν φυσικό βέβαια μολύνθηκαν και αρκετοί πέθαναν λίγο ή και αρκετά μετά το ατύχημα. Η σοβιετική ηγεσία, απολογούμενη ότι δεν υπήρχε άλλη λύση, επικρίθηκε σφοδρότατα για αυτήν την απελπισμένη επιχείρηση. 
Στους επόμενους μήνες σε μια τεράστια επιχείρηση ο κατεστραμμένος αντιδραστήρας σφραγίστηκε εξολοκλήρου με μία ατσάλινη «σαρκοφάγο». Η κάλυψη του αντιδραστήρα παρά τις τρομακτικές δυσκολίες ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 1986, ενώ κατασκευάστηκαν μία σειρά οχυρωματικών φραγμάτων και άλλων έργων στην περιοχή προκειμένου να μην μολυνθούν περιοχές έξω από αυτήν μέσω των νερών.

Η εξάπλωση της ραδιενέργειας και οι συνέπειές της στην παγκόσμια υγεία

Οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι μια περιοχή μεγέθους 145.000 τ. χλμ. μολύνθηκε αμέσως από τις χημικές ουσίες καίσιο-137, ιώδιο-131, στρόντιο-90 και άλλες, σε βαθμό μάλλον ανεπανόρθωτο.  
Τις αμέσως επόμενες ώρες από το ατύχημα οι άνεμοι παρέσυραν χημικές ουσίες προς τη Σκανδιναβία και τη Βαλτική, και τις επόμενες ημέρες προς τη Γερμανία, την Ελβετία, τη Γαλλία, την Ιταλία, ολόκληρη την Βαλκανική Χερσόνησο, τον Περσικό Κόλπο και τη Σιβηρία.

Υπολογίζεται ότι η περιοχή της Λευκορωσίας πλήρωσε το επαχθέστερο τίμημα, καθώς σύμφωνα με μελέτες, ποσοστό μεγαλύτερο του 70% των ουσιών που απελευθερώθηκαν διαχύθηκαν προς τα εκεί. Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Λευκορώσοι επηρεάστηκαν άμεσα –βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα- από το ατύχημα, σε μία χώρα άλλωστε που ακόμα και σήμερα  οι συνέπειες του ατυχήματος είναι ορατές δια γυμνού οφθαλμού.

Τεράστιες εκτάσεις γης και δασών είναι ακόμα ολοκληρωτικά καλυμμένες με ραδιενεργά υλικά, (τα επονομαζόμενα ως «κόκκινα δάση»), ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και κάποια τοπικά οικοσυστήματα που έχουν ανανήψει έστω και με πολύ αργούς ρυθμούς είναι προσβεβλημένα με ραδιενεργά κατάλοιπα. Σύντομα άλλωστε μετά το ατύχημα είχαν αναφερθεί μεταλλάξεις σε ζώα.

Όλα τα είδη καρκίνων –και ιδίως ο καρκίνος του θυροειδή- παρουσίασαν έξαρση, όχι μόνο στη Λευκορωσία και τις κοντινές περιοχές της Ρωσίας και της Ουκρανίας αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. 
Αλματώδη αύξηση παρουσίασαν και οι ασθένειες του δέρματος και του αίματος αλλά και οι γενετικές  και εγκεφαλικές παραμορφώσεις, των οποίων οι φωτογραφίες έκαναν για πολλά χρόνια αργότερα τον γύρο του κόσμου.

Οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές δεν είναι δυνατόν να καταγραφούν με ακρίβεια, αφού η λίστα των θανάτων εξαιτίας ασθενειών που προέκυψαν μετά το Τσερνομπίλ συνεχώς μεγαλώνει, ακόμα και σήμερα.

Πολλές από τις ασθένειες
 μάλιστα, όπως για παράδειγμα οι αιματολογικές, δεν παρουσίασαν ιδιαίτερη αύξηση αμέσως μετά το ατύχημα, αλλά πολλά χρόνια αργότερα. Ακόμα ενδεικτικότερο της μακροχρόνιας καταστροφής είναι το γεγονός ότι πολλοί επιστήμονες αναμένουν αύξηση των κρουσμάτων λευχαιμίας και διαφόρων ειδών καρκίνου εξαιτίας του ατυχήματος τα επόμενα χρόνια από τώρα και σε ένα μάκρος χρόνου μέχρι και το 2045, εξήντα ολόκληρα χρόνια από το ατύχημα.

Ο μεγάλος φόβος των ειδικών για τις περισσότερες ασθένειες παραμένει το στοιχείο καίσιο-137 με διάρκεια ημιζωής περίπου 30 χρόνων, το οποίο όταν προσβάλλει τον ανθρώπινο οργανισμό παραμένει για καιρό στους μύες ή τα άλλα ανθρώπινα όργανα και αρχίζει να δρα με τραγικά, για τον προσβαλλόμενο, αποτελέσματα.

Chernobyl2Εκτός όμως μεγάλου τμήματος της Λευκορωσίας και της βόρειας Ουκρανίας η ραδιενέργεια σύντομα κάλυψε τεράστιο τμήμα ολόκληρης της Σοβιετικής Ένωσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις 5 Μαΐου τα ραδιενεργά στοιχεία είχαν περάσει πίσω από τα Ουράλια Όρη ανατολικά της Μόσχας συνεχίζοντας το καταστροφικό τους ταξίδι προς τα βάθη της Σιβηρίας. 

Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που δημοσιοποιήθηκαν το 1996, μόνο στα κράτη της πρώην ΕΣΣΔ επηρεάστηκε αρνητικά (σε όλες τις δυνατές κλίμακες) η υγεία τεσσάρων εκατομμυρίων ανθρώπων.

Εν τω μεταξύ εκτός της Σοβιετικής Ένωσης και η Ευρώπη ανακάλυπτε έντρομη ότι η ραδιενέργεια της χτύπαγε την πόρτα. Μέσω των ανέμων αλλά κυρίως της βροχής, τα ραδιενεργά υλικά κατέπεσαν μέσα σε διάστημα λιγότερο των δέκα ημερών μέχρι τις 5-6 Μαΐου σε μία τεράστια περιοχή που κάλυπτε έκταση από την Σκανδιναβία μέχρι την νότια Γαλλία και από τα Βαλκάνια μέχρι τον Περσικό Κόλπο.

Στα Βαλκάνια, επηρεάστηκαν ιδιαίτερα από το καίσιο 137 και το ιώδιο 131 η Γιουγκοσλαβία, η Ρουμανία η Βουλγαρία αλλά και η Ελλάδα. Η χώρα μας μάλιστα ήταν σύμφωνα με έκθεση του 1988 δεύτερη σε όλη την Ευρώπη σε καρκίνους του θυρεοειδή στους ανήλικες (πίσω από την Βουλγαρία), αλλά και στους ενήλικες (πίσω από την Γιουγκοσλαβία) [[1]].

Στην Πολωνία σύντομα διαπιστώθηκε ότι ήταν ακατάλληλα προς τροφή η μεγάλη πλειοψηφία των κρεάτων που παρήγαγε η χώρα, η οποία αναγκάστηκε να προχωρήσει σε διακοπή των εξαγωγών της. Σε αρκετές καλλιεργήσιμες περιοχές σε διάφορες χώρες εντοπίστηκαν πολύ υψηλές τιμές ραδιενεργών στοιχείων. Αντίστοιχα τεράστια προβλήματα εκτός της Σοβιετικής Ένωσης και της Πολωνίας, αντιμετώπισαν κυρίως στα προϊόντα κρέατος και τα γαλακτοκομικά τους προϊόντα, η Νορβηγία, η Φινλανδία και η Σουηδία. 
Στην Ιταλία επίσης δεκάδες χιλιάδες ζώα θανατώθηκαν όταν οι καταιγίδες των αρχών του Μάη στα βόρεια της χώρας τα προσέβαλαν με ραδιενέργεια.

Σύντομα οι περιορισμοί, οι απαγορεύσεις και οι θανατώσεις μολυσμένων ζώων επεκτάθηκαν και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Χαρακτηριστικό της καταστροφής, είναι το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα απαγορεύονται οι καλλιέργειες σε κάποιες (μικρές) περιοχές ανά την Ευρώπη εξαιτίας του ατυχήματος.

Η Σουηδία θεωρείται η χώρα που πλήρωσε το βαρύτερο τίμημα εκτός σοβιετικής επικράτειας, καθώς μία τεράστια παράκτια έκταση -από την Στοκχόλμη έως και το Σούντσβαλ στα βόρεια- προσεβλήθη με μεγάλα ποσοστά ραδιενέργειας. Σύντομα πολλές βιομηχανίες ζωικής και φυτικής παραγωγής αναγκάστηκαν να περιορίσουν ή και να διακόψουν τελείως την παραγωγή τους, ενώ αρκετές δασικές περιοχές ιδίως κοντά στην πόλη Γκέβλε εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους τους.

Στις μετρήσεις που έγιναν στη Σουηδία κατέστη σαφές πολύ γρήγορα ότι η ύπαιθρος, λόγω της παρακράτησης του βρόχινου νερού, συγκρατούσε πολύ μεγαλύτερα ποσοστά ραδιενεργών ουσιών σε σχέση με τις αστικές περιοχές ή τις όποιες άλλες περιοχές παρουσίαζαν έντονη ανθρώπινη παρέμβαση. 
Οι πρώτοι δύο μήνες μάλιστα ήταν οι πλέον καταστροφικοί για την πανίδα και τη χλωρίδα, λόγω της μικρής διάρκειας ημιζωής του στοιχείου radioiodine Ι-133 (8 ημέρες) το οποίο προσέβαλε τεράστιες εκτάσεις, όπως βέβαια και τα ζώα τα οποία ζούσαν σε αυτές. Είναι εύκολο να αντιληφθεί κάποιος το μέγεθος της ζωικής και φυτικής καταστροφής από το Ι-133, ειδικά στις περιοχές της Λευκορωσίας και της βόρειας Ουκρανίας.

Πατήστε εδώ για να διαβάσετε το Β΄ μέρος

Άρης Καπαράκης

Φωτογραφίες: wikipedia
Ημερομηνία δημοσίευσης: 24 Απριλίου 2009

Σχετικά άρθρα