ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ, ΣΕΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΝΤΙΣΜΟΙ

H αφορμή για τη νέα επιστημονική διαμάχη, που στις ΗΠΑ έφτασε στο σημείο να πυροδο­τεί τη μετωπική σύγκρουση εκείνων που επιμέ­νουν ότι ο άνθρωπος είναι ο βασικός συντε­λεστής της αλλαγής του κλίματος και εκείνων που για να αποδείξουν το αντίθετο είναι ικανοί να πίνουν από το πρωί μέχρι το βράδυ πετρέ­λαιο, δόθηκε από νέα επιστημονικά δεδομέ­να που συνδέουν την κλιματική αλλαγή με την όλο και συχνότερη εμφάνιση σεισμών, εκρή­ξεων ηφαιστείων, μεγάλων κατολισθήσεων και τσουνάμι.

Η συζήτηση έχει αρχίσει στους κύκλους των επιστημόνων από το 2007, όμως για πρώτη φορά τέθηκε επί τάπητος με την παρουσίαση συγκεκριμένων παραδειγμάτων και μοντέλων το 2009 στο τριήμερο συνέδριο που πραγ­ματοποιήθηκε στο Λονδίνο με θέμα «Climate Forcing of Geological and Geomorphological Hazards», στο οποίο συμμετείχαν κορυφαίοι επιστήμονες της κλιματικής αλλαγής, σεισμο­λόγοι, ηφαιστειολόγοι και γεωλόγοι.

Οι επιστήμονες υποστήριξαν ότι η κλιματική αλλαγή συνδέεται και με γεωλογικές μετα­βολές και ότι είναι αφελές να θεωρεί κανείς ότι επηρεάζει μόνο την ατμόσφαιρα και τους ωκεανούς. Όπως υποστηρίζουν, ο ίδιος μη­χανισμός επηρεάζει με τον ίδιο τρόπο και τον φλοιό της Γης, με αποτέλεσμα να συνεισφέρει στην εκδήλωση φυσικών γεωλογικών φαινο­μένων και των αποτελεσμάτων που προκα­λούν, όπως το τσουνάμι.

Οι ερευνητές προχώρησαν ένα βήμα παραπέ­ρα και υποστήριξαν ότι η σύνδεση της κλιμα­τικής αλλαγής με τις γεωλογικές μεταβολές μπορεί επίσης να προκαλέσει «έκρηξη μεθανίου», την έκλυση, δηλαδή, τεράστιων ποσο­τήτων αερίων του θερμοκηπίου, τα οποία είναι αποθηκευμένα σε στερεά μορφή κάτω από το μόνιμα παγωμένο υπέδαφος και τον πυθμέ­να της θάλασσας και μπορούν να εκπέμψουν στην ατμόσφαιρα ποσότητες πολύ μεγαλύτε­ρες από τις ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα σήμερα. Και αυτές τους οι επισημάνσεις προκάλεσαν την έκρηξη των λεγόμενων σκεπτικιστών του κλίματος στις ΗΠΑ, οι οποίοι βρήκαν πεδίον δόξης λαμπρό για να κατηγορήσουν όλους τους επιστήμονες που ζητούν δραστικά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου λέγοντας… «αυτοί οι αριστεροί θέλουν να μας πουν ότι και για την καταστρο­φή στην Ιαπωνία φταίει η κλιματική αλλαγή». Ας βγάλουμε, όμως, από το «κάδρο» τις ακρότητες.

Ο μηχανισμός
Ηφαιστειολόγοι, σεισμολόγοι, κλιματολόγοι και ειδικοί επί των κατολισθήσεων και των πα­γετώνων επισήμαναν ότι για να μπορέσουν να προβλέψουν τις μελλοντικές αλλαγές παίρ­νουν παραδείγματα από το παρελθόν και ιδιαί­τερα από την αναστάτωση που δημιουργήθη­κε στο κλίμα στη δύση της τελευταίας εποχής των παγετώνων, περίπου πριν από 12.000 χρόνια.

Σύμφωνα με έναν εκ των διοργανωτών του συνεδρίου, τον καθηγητή Bill McGuire από το University College London, ο μηχανισμός λει­τουργίας του πλανήτη αποκαλύπτει ότι «όταν ο πάγος χάνεται, ο φλοιός της Γης αναπηδά προς τα πίσω και προκαλεί τους σεισμούς, οι οποίοι ενεργοποιούν υποθαλάσσιες κατολισθήσεις, που αντιστοίχως προκαλούν τσουνάμι».

Τη θέση του υποστηρίζουν και άλλοι επιστή­μονες, όπως εμπειρογνώμονες από τη Μετε­ωρολογική Υπηρεσία της Κίνας, οι οποίοι εξετάζουν το ενδεχόμενο η κλιματική αλλαγή να ήταν εν μέρει υπεύθυνη για το φονικό τσουνάμι που έπληξε το 2004 τις χώρες της Νοτιοα­νατολικής Ασίας.

Οι Κινέζοι εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι πρέπει να εξεταστεί σοβαρά η παράμετρος του λιωσίματος μεγάλων μαζών πάγου, η οποία τροποποιεί τις δυνάμεις, τις πιέσεις που ασκούνται στο υπέδαφος με αποτέλεσμα την εκδήλωση σεισμών και τσουνάμι. Οι ειδικοί υποστηρίζουν μάλιστα ότι αυτή μπορεί να είναι μόνο η αρχή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην πυροδότηση ή επιτάχυνση γε­ωλογικών φαινομένων, αφού εκτιμούν ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας αλλάζει επίσης το ισοζύγιο της μάζας σε ολόκληρη την επιφάνεια της Γης, θέτοντας νέου τύπου εντά­σεις σε παλιά και γνωστά ρήγματα που προκα­λούν καταστροφικούς σεισμούς.

Για το εάν η σχέση γεωλογικών φαινομένων – αλλαγής του κλίματος είναι αμφίδρομη και εάν υπάρχει περίπτωση η αλλαγή του κλίματος να επηρεάσει και την εκδήλωση γεωλογικών φαινομένων, όπως σεισμοί και τσουνάμι, ρω­τήσαμε τον Ευθύμιο Λέκκα, καθηγητή Δυναμικής Τεκτονικής και Εφαρμοσμένης Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Όπως μας είπε, «πράγματι, οι μεταβολές του κλίματος μπο­ρούν να πυροδοτήσουν γεωλογικά φαινόμε­να, όπως είναι οι κατολισθήσεις, οι πλημμύρες και η έντονη διάβρωση των εδαφών, αλλά όχι φαινόμενα όπως οι σεισμοί και τα τσουνάμι».

Και αυτό το «όχι» το στηρίζει στο γεγονός ότι «τα φαινόμενα αυτά προκαλούνται από ενδο­γενείς γεωλογικούς παράγοντες και όχι από εξωγενείς παράγοντες, όπως το κλίμα».

Ηφαίστεια και κλίμα
Η σύνδεση των ηφαιστείων με τις καιρικές συνθήκες έχει εντοπιστεί εδώ και πολλές δε­καετίες και για αρκετούς επιστήμονες είναι ένα ακόμα ερώτημα του τύπου… «η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα».

Τα ηφαίστεια, όπως επισημαίνουν, κατά την έκρηξή τους αποβάλλουν τεράστιες ποσότη­τες τέφρας, η οποία μεταξύ άλλων περιέχει θείο και διοξείδιο του άνθρακα, ποσότητες οι οποίες όταν συναντιούνται στην ανώτερη ατμόσφαιρα με υδρατμούς και αντανακλώ­ντας το φως του ήλιου, μπορεί να οδηγήσουν στην πτώση της θερμοκρασίας. Παράλληλα, πάρα πολλές εκρήξεις ηφαιστείων και σε μι­κρό χρονικό διάστημα μπορούν να φέρουν το αντίθετο αποτέλεσμα και να επιταχύνουν την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Χαρακτηριστική ήταν η τοποθέτηση του Αμε­ρικανού ηφαιστειολόγου Peter Ward, ο οποί­ος επισήμανε ότι «πριν από τον άνθρωπο, η πιο απότομη αλλαγή του κλίματος έχει αρχίσει από τα ηφαίστεια, αλλά τώρα ο άνθρωπος έχει αναλάβει δράση. Η κατανόηση της επί­δρασης των ηφαιστείων στις καιρικές συνθή­κες θα βοηθήσει τον άνθρωπο να καταλάβει τι πρέπει να κάνουμε».

Όπως μας επισήμανε ο καθηγητής Ευθύμι­ος Λέκκας, «η ηφαιστειακή δραστηριότητα, η ερημοποίηση και οι πλημμύρες είναι φαινόμενα που συνδέονται άμεσα και μπορούν να επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό τις κλιμα­τικές συνθήκες». Αυτό, όμως, δεν σημαίνει, όπως σημειώνει, ότι όλα τα γεωλογικά φαι­νόμενα μπορούν να επηρεάσουν το κλίμα της Γης. «Έτσι, για παράδειγμα, η εκδήλωση σει­σμών, τσουνάμι, κατολισθήσεων και ρευστο­ποιήσεων ελάχιστα μπορούν να επηρεάσουν το κλίμα του πλανήτη».

Ο προβληματισμός που θέτουν τώρα οι επι­στήμονες είναι ότι δεν μπορούμε να θεω­ρούμε ότι μόνο τα ηφαίστεια μπορούν να επηρεάσουν το κλίμα του πλανήτη έστω και για μικρό χρονικό διάστημα, χωρίς να υπάρ­χει και η αντίστροφη αντίδραση. «Οι μικρές μεταβολές στη μάζα της επιφάνειας της Γης φαίνεται να επηρεάζει την ηφαιστειακή δρα­στηριότητα εν γένει και όχι μόνο σε περιοχές όπου ο πάγος υποχώρησε», υποστήριξε στο συνέδριο ο David Pyle από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

«Παγετώδεις σεισμοί»
Με τον όρο «Glacial earthquakes» οι επι­στήμονες προσδιορίζουν τους σεισμούς που έχουν συνήθως ένταση γύρω στους 5 βαθ­μούς της κλίμακας Ρίχτερ και συμβαίνουν σε περιοχές καλυμμένες με πάγο, όπου ο παγε­τώνας, μεγάλη, δηλαδή, μάζα πάγου, συνή­θως κινείται λόγω συμπίεσης του χιονιού με ταχύτητα μεγαλύτερη από ένα χιλιόμετρο τον χρόνο.

Σύμφωνα με τις τελευταίες παρατηρήσεις των επιστημόνων, όπως του Yuhe Tony Song, ερευνητή της NASA και συγκεκριμέ­να του Τομέα Ωκεάνιας Κυκλοφορίας, που επικεντρώνεται στις μελέτες των φυσικών διεργασιών του ωκεανού και την αλληλε­πίδρασή του με άλλα στοιχεία του κλιματι­κού συστήματος της Γης, οι «παγετώδεις σεισμοί» έχουν τρομακτική δύναμη, αφού όταν καταρρέουν είναι σαν να έχει σημειω­θεί τρομακτική υποθαλάσσια κατολίσθηση. Ενδεικτικό των πιέσεων που ασκούνται εί­ναι το γεγονός ότι ένα κυβικό μέτρο πάγου ζυγίζει 1 τόνο. Σύμφωνα με τα πειράματα που έχουν πραγματοποιήσει, όπως επισήμα­νε ο Y. Tony Song, «οι παγετώδεις σεισμοί μπορούν να προκαλέσουν πολύ ισχυρότερα τσουνάμι από αυτά που προκαλούν υποθα­λάσσιοι σεισμοί του ίδιου μεγέθους». Περι­οχές υψηλού γεωγραφικού πλάτους, όπως η Χιλή, η Νέα Ζηλανδία και ο Καναδάς, δι­ατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο, αφού τα στρώ­ματα πάγου λιώνουν πολύ πιο γρήγορα από ό,τι πίστευαν αρχικά οι επιστήμονες και οι παγετώδεις σεισμοί, όπως και τα τσουνά-μι, θεωρούνται χαμηλής πιθανότητας, αλλά υψηλού ρίσκου.

Ο ερευνητής της NASA υπογραμμίζει ακόμα ότι αν και οι γεωλογικοί κίνδυνοι είναι αρκετά ανησυχητικοί, αποτελούν μόνο ένα μικρό τμή­μα της τρομακτικής εικόνας, αν οι ανθρωπο-γενείς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα δεν σταθεροποιηθούν, τουλάχιστον, μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.

Το «θείο βρέφος»
Το φαινόμενο Ελ Νίνιο – το «θείο βρέφος», όπως ονόμασαν οι ψαράδες του Περού και του Εκουαδόρ το θερμό θαλάσσιο ρεύ­μα που εμφανίζεται γύρω στα Χριστούγεννα – αποτέλεσε την πρώτη ένδειξη της σύνδε­σης της αύξησης της θερμοκρασίας του πλα­νήτη με την εκδήλωση σεισμών. Ήδη από το 1973 που υπάρχουν καταγραφές οι επιστή­μονες συνδέουν το «μωρό» με την όλο και μεγαλύτερη εκδήλωση υποθαλάσσιων σει­σμών με μέγεθος από 4 έως 6 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο μηχανισμός που πυροδοτεί υποθαλάσσιους σεισμούς συν­δέεται με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά μερικά χιλιοστά, που έχει σαν απο­τέλεσμα την αύξηση της πίεσης των ρευστών στους πόρους των πετρωμάτων κάτω από τον πυθμένα. Η πίεση αυτή, εξουδετερώνει τις δυ­νάμεις της τριβής που συγκρατούν στη θέση τους τις πλάκες των πετρωμάτων, με αποτέλε­σμα να δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για την κατάρρευση των ρηγμάτων.

(Πηγή:Το Ποντίκι)

Φωτό:wikimedia