1

Η ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ (του Γιάννη Ζήση)

Στην προσπάθειά του να λειτουργήσει ως ολοκληρωμένο ον, ο άνθρωπος τείνει προς το σημείο της ταύτισής του, το Είναι, του άπειρου και του απειροελάχιστου, του κόσμου και του μέρους, του υπέρτατου ή υπερβατικότερου και του πράττειν της φύσης. Ως μια ανέλιξη της φύσης και ως μια έκφραση του πνεύματος, ο άνθρωπος πάσχει –από εξελικτική σκοπιά– κι έτσι προσπαθεί να διευρύνει την οντολογική του αγωγιμότητα.

Κάθε φιλοσοφία και κάθε ενέργεια αποβλέπει –και πάντοτε απέβλεπε– στην οντολογική αγωγιμότητα του ανθρώπου, του πολιτισμού και της φύσης. Η οντολογική αγωγιμότητα κινείται παράλληλα με την αβλάβεια, την αποσύνδεση και τη συμβιωτικότητα, αυξάνοντας τη φέρουσα ικανότητα κάθε συστήματος και επιτυγχάνοντας την πνευματική καινοτομία ή ανακαίνιση.

Το διαχρονικό νήμα της οντολογικής αγωγιμότητας
Ο άνθρωπος λειτουργεί ως ανοικτό πεδίο, ως πεδίο οντολογικής αγωγιμότητας και ταύτισης, το οποίο εκτείνεται από το πεδίο των φυσικών λειτουργιών έως το πεδίο των πνευματικών εμπειριών και του Λόγου. Αυτή η δυνατότητα εκφράστηκε διαχρονικά στον στοχασμό και στο γίγνεσθαι του ανθρώπου. Η έκφραση αυτή ξεκίνησε –μέσα στον χρόνο– με τη μορφή του σαμανιστικού ανιμισμού και έφτασε στη σύγχρονη επιστήμη, φιλοσοφία και κοινωνία.

Υπό αυτό το πρίσμα, ο άνθρωπος πάντα επιχειρούσε να δει τις φυσικές λειτουργίες και παραστάσεις ως πεδία επαλληλίας ή κοσμικής υπέρθεσηςως τα απέραντα πεδία του Λόγου. Παράδειγμα της προσπάθειάς του αυτής αποτελεί η μετουσιωτική του στάση απέναντι στην τροφή και την πόση και η ένταξη αυτών στα μυστηριακά τελετουργικά.

Από την αρχέγονη θυσιαστικότητα και την οικοσυστημική αλληλεγγυότητα ή αλληλεξάρτηση των οργανισμών μέχρι τη μείζονα πνευματική μυσταγωγική απόκριση του Χριστού (στον πρώτο πειρασμό της ερήμου), ο άνθρωπος αναγνώρισε ότι δεν μπορεί να τραφεί μόνο με φυσική τροφή, αλλά χρειάζεται να τραφεί και με τον Λόγο.

Η ίδια αλληλουχία οδηγεί από τη διακριτικότητα του Βουσμάνου απέναντι στη θηραματική τροφή του στη βιωματική λειτουργία της νηστείας και την αλτρουιστική υπέρβαση του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης στον Μυστικό Δείπνο, [1] που εκφράζεται ως αυτοθυσία, η οποία καταλύει τη ζωοθυσία και τη ζωική ανθρωποθυσία και που αιτεί το πνεύμα της υπηρεσίας, της αλληλεγγύης και της αναγνώρισης της ακρόασης του Πνεύματος ή του Λόγου, ως πνευματική «ανθρωποθυσία».

Το ίδιο νήμα:
1. συνδέει την αναγνώριση της μεταγγιστικής αλληλεξάρτησης, της αλλογενούς δυναμικής σχέσης και ολοκλήρωσης, στην οποία προέβει ο Βούδας προτού κηρύξει τη συμπόνια, την ευγενική μέση ατραπό.

2. αναδεικνύει την ευχαριστιακή λειτουργία του κόσμου στην ύστερη θεολογική σκέψη του π. Αλεξάνδρου Σμέμαν και άλλων στοχαστών.

3. εμπνέει την αναγωγή του ζητήματος της τροφής σε συντροφικότητα κοινωνική, σε αδελφοσύνη (που μετασχηματίζει ανθρωπολογικά και συστημικά την οικονομία και τον πολιτισμό), σε βιωματικό διαλογισμό, από την ινδουιστική γιόγκα έως τον εσωτερισμό του Omraam Mikhael Aivanhov, μέσα από μια εσωτερική θεώρηση της διατροφής.

4.αναδεικνύεΙ τον ανοικτό δίαυλο μεταξύ θεολογίας, ανθρωπολογίας και οικολογίας στον στοχασμό του Ludwig Andreas Feuerbach για την «ουσία του Χριστιανισμού». 

5. είναι «ο αγώνας του ανθρώπου να πνευματώσει την ύλη», θέμα πάνω στο οποίο τόσο ευρηματικά, αισθηματικά και αισθαντικά στάθηκε, ως στοχαστής και λογοτέχνης, ο Νίκος Καζαντζάκης. [2]

6. είναι ο αγώνας του ανθρώπου, ως πεδίο πνευματικού υποκειμένου, να δει τον εαυτό του και τη φύση να σχηματίζει «δεσμό Πλειάδος» και να μετουσιώσει, ως πνευματική και ψυχική δύναμη, όπως, παραδείγματος χάριν μια Μαρία Αιγύπτια, την τροφή (την καύση του άνθρακα) σε «αναλίσκον πυρ» του Λόγου.

7. είναι ο αγώνας του ανθρώπου να βιώσει με επάλληλο, μυστηριακό, νηπτικό, ησυχαστικό, παρηγορητικό και ένδοξο Λόγο τη φύση και την κυκλικότητα των φαινομένων της. Αυτός  ο ρυθμός επάγει την αφαιρετικότητα της εξέλιξης ως παλιγγενεσία. Η παλιγγενεσία, με τη σειρά της, απαγγέλλει την αρέσκειά του Είναι –σε χώρο και χρόνο– και την ταύτιση του όντος με τη διάσταση στη μορφογένεση και την υπέρβαση, στη διανόηση και την ενόραση, στην ατομικότητα και την ολότητα, στην εσωτερικότητα και την ομαδικότητα, στη γέννηση και τον θάνατο,. στον κύκλο της ζωής και την ποιότητα του Όντος.

Η δόξα της τέχνης ως «θυσία της ζωής στο πεδίο των ιδεών και των αιτημάτων ή των επικλήσεων» αναδίδει το «άρωμα» της συνάφειας, αυτής της πνευματικής  ιεραρχικότητας και οντολογικής αγωγιμότητας. Αυτό ανακινεί ο άνθρωπος προμηθεϊκά στη φύση και ορφικά στον εαυτό του. Αυτό είναι το Διονυσιακό και το Απολλώνιο στοιχείο, τα οποία συνεργούν ως νηφάλια μέθη και νηπτική κατάβαση του όντος στον βίο και την καθημερινότητά του, δηλαδή,στην επαναληπτικότητά του, ως τελεστής διάρκειάς του. Αυτό επιδιώκει κάθε άνθρωπος επιμένοντας και επιδιώκοντας να δηλώνει την παρουσία του στους άλλους, έστω και μέσα από το λάθος και την ιδιοτέλειά του.

Η πνοή της ένθεης Γνόφου ερειπώνει όλες τις εξουσίες 
Στο τέλος, ακόμη και το κακό στην πιο δεινή μορφή του δεν αντέχει και διαρρηγνύεται σαν διηλεκτρικό, σαν σε έναν μυσταγωγικό πυκνωτή που θραύει τη συνοχή του. Έτσι, βλέπουμε τον Friedrich Nietzsche,  προς το τέλος της ζωής του, να ομολογεί και να ταυτοποιεί τον εαυτό του ως Εσταυρωμένο, παραδίδοντας στη χρεοκοπία όλη τη λογοτεχνική σοφιστεία του ενάντια στην ηθική, τότε που εξέφραζε τον αντίχριστο και δήλωνε τον θάνατο του Θεού.

Με αυτή την έννοια, το πνεύμα της αισιοδοξίας του Walt Whitman είναι πραγματικότητα. Ο κόσμος είναι ένα πάνθεον ορχηστρικής δόξας που ερειπώνει όλες τις εξουσίες στην πνοή της ένθεης Γνόφου.[3] Παρά την Αρεοπαγιτική υπερβατολογικότητα, αυτό τελείται με όρους ανθρωπισμού, όπως αυτός εκφράζεται από έναν Meister Eckhart, έναν Giambattista Vico και από έναν Ludwig Andrea Feuerbach, από έναν Arthur Schopenhauer και έναν  Søren Kierkegaard, από έναν Kafka και από ένα Berthold Brecht, από έναν Kabir, από έναν Rumi ή από έναν Ramakrishna. Είναι αυτός ο ολοκληρωμένος ανθρωπισμός που εκφράζεται από έναν Vronsky στην πρόσβαση στο απόλυτο με τη βούληση της ηθικής και της αλήθειας.

Από Πλατωνική οπτική  – και όχι μόνο –  κάθε πλούτος και κάθε πλήθος[4] επιδιώκει να ανοίξει αυτό τον δρόμο της πραγμάτωσης της οντολογικής αγωγιμότητας του ανθρώπου και της φύσης. Αυτή η αγωγιμότητα είναι που ξεδίπλωσε μια λάμψη «χίλιους ήλιους φωτεινότερη» από αυτή του ήλιου, μέσα από την επιστήμη. Αυτή θα ξεδιπλώσει, ακόμη περισσότερο, τη δραματουργική σχέση ενέργειας-ζωής, συνείδησης και πνεύματος, σε όλα τα όντα. Η οντολογική αγωγιμότητα του ανθρώπου θα ξεδιπλωθεί στον δρόμο της απελευθερωτικής αδελφοσύνης, στο συμπόσιο του μείζονος και του ελάχιστου, με μια σύνθεση και μια αποκάλυψη χωρίς προηγούμενο, με όλα τα ινκόγνιτο του Θεού και όλη τη βούληση του ανθρώπου, μέσα από την ιερουργή και τελετουργική συμπαντική ζωή, με μοναδική ισχύ, αποκαλυπτική θέληση και ενάργεια Λόγου. Αυτήν επιδιώκουμε μέσα από τις έννοιες και τις γλώσσες, τα σύμβολα και τα φαινόμενα του λογισμού και της ζωής.

Η οντολογική μας αγωγιμότητα μας κάνει:
–να σηκώνουμε το πέπλο και να ανατείνουμε διά του εσώτερου φωτός σε ένα μέγιστο φως·

– να στοιχηματίζουμε, σαν τον Pascal, στην πίστη και στην πληρότητα της αρετής –  κατά τούτο, ο λόγος είναι ένθεος, φυσικός και ψυχικός ταυτόχρονα·

– να οδηγούμαστε  μέσα στην απελευθερωτική συντροφικότητα την οποία πρέπει να αποκτήσει η οικονομία και κάθε κοινωνική όψη της ζωής, μέσα από την εργασία, με λογισμό και όνειρο·

– να αντιμετωπίζουμε την ιδιοτέλεια και τη χωριστικότητα ως ανοησία και συμπτυγμένη ατέλεια που πρέπει να παύσει·

– να ανοίγουμε τους δρόμους της ελευθερίας, όπως ένας José Martí, και τους δρόμους του αφοπλισμού και της ειρήνης μέσα από τη δικαιϊκή μέριμνα του Λόγου·

– να είμαστε εκστατικοί στις κοινωνικές αξίες και να υψώνουμε τη σημαία της συντροφικότητας και της συναγωνιστικότητας στους ορίζοντες του πνεύματος και της ύλης·

– να τραγουδάμε ως Φίλοι για να ενώσουμε τον κόσμο στην έκσταση της χαράς, της ομορφιάς, της αλήθειας και της αγαθότητας τον παιάνα που γκρεμίζει τα κάστρα της ανοησίας που χτίστηκαν ως πλούτος και εξουσία, ως πλάνη και αδιαλλαξία της αυταπάτης·

– να φυλάττουμε – ως άλλες Θερμοπύλες – το πέρασμα για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, για την αδελφικότητα των πάντων, για τη γιορτή της μεγάλης παλιγγενεσίας·

– να χορεύουμε εκστατικά, τελετουργικά, σε αυτή τη δίνη του πνεύματος με την τέχνη του Είναι·

–να Υμνούμε το μοναδικό και το άπειρο με τη συμπαντική ιθαγένεια του Λόγου·

– να ενώνουμε όλοι την πολυώνυμη μοναξιά σε μια ιαχή απέραντου πλήθους, σε μια στρατιά Λόγου·

– να πιστεύουμε και να αγγίζουμε τους απλούς, τους φυσικούς ανθρώπους· να πιστεύουμε και  να αγγίζουμε την καθημερινότητα  και το εγειρόμενο –μέσα σε αυτήν– άπειρο· να πιστεύουμε και να αγγίζουμε τα «φύλλα της χλόης»·

–να ηχούμε τον Θούριο, τον Παιάνα και το Τραγούδι της Γης, με το μέτρο της εξέλιξης και της τελείωσης· να ενώνουμε χορό και χορωδία στην ορχηστρική απειροσύνη του Λόγου.

Έτσι, η πατερικότητα και η οικουμενικότητα αποκαθιστούν αποκαλυπτικά το φως έσωθεν και μακρόθεν, ενώνοντας την καρδιά με τον έναστρο ουρανό (όπως ο Immanuel Kant ή όπως ο Mikhail Afanasyevich Bulgakov). Έτσι, μπορούμε να ζούμε τη δυναμική της πραγματικότητας, σαν μέσα σε αυτό τον οντολογικό πυκνωτή του Λόγου, και έτσι το κακό να διασπάται σαν ηλεκτρικό αναλώσιμο.

Όλα τα πυρά και τα λουλούδια, όλα τα ανθρώπινα χέρια και πόδια, με όλα τα όντα στην αλληλεγγύη των ζώντων πρέπει να υψώνουν τον ένα Εαυτό και να δικαιώνουν τη σαμανική σεμνότητα του Βουσμάνου, στην αειφορία του Παντός. Είναι το έλεος και η ευσπλαχνία, το ανέκφραστο όνομα, η χαρμόσυνη παρηγορητική ηχώ της αγέλαστης πέτρας, η ζώσα-φιλοσοφική λίθος, το «ιαματικό ύδωρ» του Ludwig Andreas Feuerbach και της ευτραπελίας του Ivan Illich.

Ήρθε η ώρα να τραφούμε με τον Λόγο· να δειπνήσουμε πνευματικά και. να υψώσουμε τη φύση στο ανεκδήλωτο πνεύμα. Με τον τρόπο αυτό, οι πενθούντες μετατρέπονται σε μακάριους και οι ισχυροί σε ειρηνοποιούς και διαλλακτικούς.  Έτσι, όλες οι σημαίες γίνονται Δόξα και Είναι που σαρώνει το βδέλυγμα του έχειν.


Αναφορές:
[1] Ζήσης Γιάννης, Βιώσιμη Θρησκευτικότητα.
[2] Καζαντζάκη Νίκου, Πιστεύω… του Νίκου Καζαντζάκη. 
[3] Γνόφος = σκοτεινή νύχτα.
[4] Πλάτων, Μενέξενος, «παν πλούτος και πας πλήθος αρετήν υπείκει».


Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Πρώτη δημοσίευση: 08-03-11