1

TO ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΧΑΜΗΛΗΣ ΕΝΤΡΟΠΙΑΣ (του Δημοσθένη Κυριαζή)

Η έννοια της Εντροπίας
        Ο όρος Εντροπία (Entropy) προέρχεται από τις Ελληνικές λέξεις «εν +τροπή» και χρησιμοποιήθηκε το πρώτον  από το Γερμανό Φυσικό Κλαούζιους  για  να εκφράσει  τη δυσχέρεια μετατροπής της θερμότητας σε μηχανικό έργο. Γενικότερα ο όρος εντροπία εκφράζει το μέτρο της ενδογενούς δυσχέρειας μετασχηματισμού ενός φυσικού μεγέθους σε ένα άλλο  (transformation content).


        Σε μια διαφορετική προσέγγιση ο όρος εντροπία εκφράζει το βαθμό υποβάθμισης της ικανότητας ενός συστήματος για την πραγματοποίηση του σκοπού του. Μεγάλη εντροπία σημαίνει μεγάλη μείωση της ικανότητας του.
   
 Στα θερμοδυναμικά συστήματα, όταν η εντροπία λάβει τη μέγιστη δυνατή τιμή τότε η ικανότητα παραγωγής έργου μηδενίζεται και επέρχεται ο Θερμοδυναμικός Θάνατος.Ανάλογα ισχύουν και για όλα τα άλλα συστήματα όπως τα πληροφοριακά, τα κοινωνικά, τα πολιτικά. 

 
Ο νόμος της Εντροπίας
        Σύμφωνα με το νόμο της εντροπίας, « Όλες οι αυθόρμητες μεταβολές στη φύση οδηγούν σε αύξηση της εντροπίας». Τούτο προφανώς σημαίνει ότι η υποβάθμιση της ικανότητας των συστημάτων – η αύξηση της εντροπίας –  έχει νομοτελειακή βεβαιότητα. Οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να κοπιάσουν για την αποδόμηση των συστημάτων, όπως δεν χρειάζεται να κοπιάσουν για να φτάσει το νερό από την κορυφή του βουνού στη θάλασσα. Εκείνο που χρειάζεται να κάνουν, είναι να μην εμποδίζουν τη λειτουργία των μηχανισμών της φύσεως για μείωση  –ουσιαστικά επιβράδυνση της αύξησης – της εντροπίας.

        Η μείωση αυτή,  γνωστή και ως  αρνητική  εντροπία (neg-entropy), αποτελεί μια νομοτελειακά άνιση προσπάθεια που δεν μπορεί να ανατρέψει το νόμο της εντροπίας αλλά μόνο να καθυστερήσει την αύξηση της εντροπίας. Η ανάπτυξη αρνητικής εντροπίας δημιουργείται, είτε από την ίδια τη Φύση, όταν αυτή δεν βιάζεται από τον άνθρωπο, είτε από δράσεις των ανθρώπων για μείωση της εντροπίας των συστημάτων που οι ίδιοι έχουν δημιουργήσει. Πολλές φορές όμως οι άνθρωποι ενεργούν αψηφώντας το νόμο της εντροπίας· και τη φύση βιάζουν και μέτρα που αυξάνουν, αντί να μειώνουν, την εντροπία λαμβάνουν.    

Οι ορισμοί της Εντροπίας
        
Στους διάφορους κλάδους της Φυσικής ο παραπάνω γενικός ορισμός εξειδικεύεται και εκφράζεται, ποιοτικά και ποσοτικά, με τη χρήση ανώτερων μαθηματικών. Αυτός όμως ο τρόπος έκφρασης, ο μαθηματικός φορμαλισμός, είναι κατανοητός  μόνο σε αυτούς που γνωρίζουν τη «μαθηματική γλώσσα».  
        
Για το λόγο αυτό στα επόμενα παρατίθενται οι ποιοτικοί ορισμοί, η φυσική έννοια της εντροπίας, παραλείποντας τους μαθηματικούς φορμαλισμούς της, οι οποίοι πολύ συνοπτικά αναφέρονται σε υποσημειώσεις.  


Η εντροπία στη θερμοδυναμική 
[1]
        Στη θερμοδυναμικήεντροπία είναι  «το μέτρο της δυσχέρειας μετατροπής της θερμικής ενέργειας σε μηχανική ενέργεια».Μεγάλη εντροπία σημαίνει μεγάλη δυσχέρεια μετατροπής και αντιστρόφως. Όταν η εντροπία γίνει η μέγιστη δυνατή τότε τα θερμικά συστήματα δεν μπορούν να παράγουν μηχανικό έργο.


Η εντροπία στην Στατιστική και Κβαντική Μηχανική 
[2]
        Στη μοντέρνα Φυσική, εντροπία είναι το « μέτρο της αταξίας των στοιχείων της ύλης». Μεγάλη αταξία σημαίνει μεγάλη εντροπία δηλαδή μειωμένη ικανότητα του συστήματος. Είναι σημαντικό να διευκρινισθεί ότι ο όρος αταξία εδώ  αφορά την «ενεργειακή αταξία» των στοιχείων της ύλης.

 
Η εντροπία στην Πληροφορική [3]
        Στη θεωρία της πληροφορίας, «Εντροπία είναι το αντίστροφο του μέτρου της Πληροφορίας». Μεγάλη (πλήρης και αξιόπιστη) πληροφορία σημαίνει μικρή εντροπία, δηλαδή αυξημένη ικανότητα του συστήματος.
        
Ο όρος διαφάνεια που χρησιμοποιείται  από πολιτικούς και κοινωνιολόγους κατά βάθος σημαίνει ύπαρξη χαμηλής εντροπίας στα πολιτικά και κοινωνικά συστήματα.

        Ίσως είναι ενδιαφέρον να υπενθυμίσουμε ότι η αταξία και η πληροφορία είναι δύο μεγέθη που έχουν αντιστρόφως ανάλογη σχέση. Μεγάλη αταξία σημαίνει μικρή πληροφορία και μικρή αταξία σημαίνει μεγάλη πληροφορία. Αυτή η σχέση είναι γνωστή από την εμπειρία μας στη λειτουργία μιας  ακατάστατης και μιας τακτοποιημένης αποθήκης.

Η εντροπία στην  κοινωνιολογία και στην πολιτική
        
Στα κοινωνικά και πολιτικά συστήματα δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει μαθηματικός ορισμός, αλλά ούτε και ένας γενικής αποδοχής λογικός ορισμός, της εντροπίας. Αυτό μπορεί να οφείλεται είτε στις μικρές γνώσεις μας, είτε στο ότι δεν χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα  μαθηματικός ορισμός της εντροπίας. Από τα κάποια στοιχεία που συγκεντρώσαμε από το Ιντερνέτ, οδηγηθήκαμε στο συμπέρασμα ότι στα κοινωνικά και πολιτικά συστήματα, εντροπία είναι «το μέτρο της αποδόμησης των κοινωνικών και πολιτικών συστημάτων». Μεγάλη εντροπία σημαίνει μεγάλη αποδόμηση του συστήματος.
        
Και στα συστήματα αυτά, όταν η εντροπία λάβει τη μέγιστη τιμή της επέρχεται ο κοινωνικός και ο πολιτικός θάνατος.

        Από τα προηγούμενα αλλά και από άλλα στοιχεία προκύπτει ότι η  έννοια της εντροπίας στους διάφορους κλάδους της επιστήμης – μοντέρνα φυσική, πληροφορική, κοινωνιολογία, πολιτική –  κατά βάθος είναι η ίδια.  


Η εντροπία των πολιτικών συστημάτων
        
Βασική προϋπόθεση κατανόησης της εντροπίας των πολιτικών συστημάτων είναι να διευκρινισθεί πλήρως η έννοια της αταξίας γιατί η προσπάθεια εκτίμησης της εντροπίας στα πολιτικά  συστήματα  θα επιχειρηθεί με την ίδια  λογική που εφαρμόζεται στα φυσικά συστήματα.  

         Ποια είναι λοιπόν η αταξία που αποτελεί μέτρο της εντροπίας των πολιτικών  συστημάτων ; 
         
Ξεκινώντας από το φυσικό/ηθικό αξίωμα ότι οι άνθρωποι έχουν από τη φύση εξουσία (ελευθερία, ισχύ, ενέργεια),  που σημαίνει δυνατότητα λήψεως και πραγματοποίησης αποφάσεων, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι τάξη  είναι να έχουν όλοι οι άνθρωποι την ισχύ (την ελευθερία) που τους δώρισε η Φύση και αταξία είναι το αντίθετο· να συγκεντρώνεται δηλαδή αυτή η ισχύς σε έναν η λίγους ανθρώπους.[4] Όσο μεγαλύτερη είναι η συγκέντρωση εξουσίας, τόσο η εντροπία είναι μεγαλύτερη. 

         Στο πολίτευμα της Άμεσης Δημοκρατίας, της Δημοκρατίας του αρχαιοελληνικού πνεύματος, η εντροπία γίνεται η  ελάχιστη. Αυτό συμβαίνει γιατί: 
1.   Οι πολίτες είναι εξουσιάζοντες και συγχρόνως εξουσιαζόμενοι με αποτέλεσμα η συγκέντρωση εξουσίας να είναι η μικρότερη δυνατή
2.   Ο περιορισμός της πληροφορίας σε ένα πολίτευμα που όλοι είναι εξουσιάζοντες, ούτε δυνατός είναι, ούτε νόημα έχει. Συνεπώς η πληροφορία είναι η μεγαλύτερη από αυτή των άλλων πολιτευμάτων. 

         Στις απόλυτες Μοναρχίες ισχύουν τα αντίθετα. Η εντροπία γίνεται μέγιστη γιατί όλη η εξουσία συγκεντρώνεται σε ένα μόνο άνθρωπο. Η πληροφορία επίσης, έχει την ελάχιστη τιμή δεδομένου ότι δυνατότητα αλλά και λόγους  περιορισμού της πληροφορίας, έχουν μόνο όσοι συγκεντρώνουν και διαχειρίζονται την ισχύ των ανθρώπων. Οι απλοί πολίτες ούτε λόγους, ούτε δυνατότητα έχουν. 

         Η εντροπία όλων των άλλων πολιτευμάτων εξαρτάται από το πλήθος αυτών που συμμετέχουν στην άσκηση της εξουσίας και μειώνεται  με την αύξηση των πολιτών που συμμετέχουν.  Στις Αντιπροσωπευτικές Δημοκρατίες η εντροπία έχει τιμές μεταξύ των τιμών της Μοναρχίας και της Άμεσης Δημοκρατίας, γιατί η εξουσία – θεωρητικά τουλάχιστον –  συγκεντρώνεται σε όλους τους αντιπροσώπους των πολιτών. Στην πράξη όμως αυτό ισχύει ; Το τι ισχύει στην πράξη το ξέρουν όλοι οι πολίτες.

        Η εξουσία συγκεντρώνεται ουσιαστικά σε ένα πρόσωπο. Σύμφωνα με τους θεσμούς του πολιτεύματος της Χώρας μας, συγκεντρώνεται στο πρόσωπο του πρωθυπουργού. Για τους λόγους αυτούς η συγκέντρωση εξουσίας  στην πράξη είναι πολλαπλάσια εκείνης που προβλέπεται από το συνταγματικό νόμο.Η μεγάλη συγκέντρωση εξουσίας, είναι η αιτία της  αύξησης της εντροπίας και της κρίσης στις σημερινές δημοκρατίες.

        Σήμερα η εντροπία των αντιπροσωπευτικών δημοκρατιών είναι πολύ πιο κοντά στην εντροπία των μοναρχιών παρά στην εντροπία των αυθεντικών (των άμεσων) δημοκρατιών. Αυτό το γεγονός όμως συνιστά λογική αντίφαση, υποκρισία και ιδιοτέλεια των αντιπροσώπων μας, αν ληφθεί υπόψη ότι οι αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες είναι αυτές που ανέτρεψαν τις μοναρχίες με στόχο τη εγκαθίδρυση δημοκρατιών.


Ο Νόμος της εντροπίας στα πολιτικά συστήματα
        Η εντροπία έχει  πολύ μεγάλη αξία λόγω της ισχύος του Νόμου της Εντροπίας, σε κάθε σύστημα και συνεπώς και στα πολιτικά συστήματα. Γνωρίζοντας τη σημερινή και εκτιμώντας τη μελλοντική εντροπία, μπορούμε να βγάλουμε σίγουρα συμπεράσματα για την ικανότητα και το βαθμό κατάρρευσης των συστημάτων.

         Στα πλαίσια της  λογικής ότι η αταξία των πολιτικών/κοινωνικών συστημάτων είναι ανάλογη της συγκέντρωσης της εξουσίας, η διατύπωση του νόμου της εντροπίας που αναφέρθηκε στα προηγούμενα, μπορεί να τροποποιηθεί ως ακολούθως: Στα πολιτικά συστήματα, « Όλες οι αυθόρμητες διεργασίες γίνονται προς την κατεύθυνση της αύξησης της συγκέντρωσης της εξουσίας».[5]

        Αυτό σημαίνει ότι η αύξηση της συγκέντρωσης της εξουσίας πραγματοποιείται με νομοτελειακή βεβαιότητα. Δεν χρειάζεται θεσμική βοήθεια. Θεσμική βοήθεια χρειάζεται η επιβράδυνση της συγκέντρωσης εξουσίας· η ανάπτυξη αρνητικής εντροπίας.
        Θεσμοί ανάπτυξης αρνητικής εντροπία για παράδειγμα είναι: Ο πλήρης διαχωρισμός της νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας,  η περιορισμένη διάρκεια άσκησης της εξουσίας, η χρήση της κλήρωσης αντί της εκλογής σε όσες περιπτώσεις υπάρχουν οι προϋποθέσεις.
        
Στην αρχαία Αθήνα, αν και ο νόμος της εντροπίας ήταν άγνωστος, η διάρκεια άσκησης της εξουσίας ήταν ένα έτος και η ανάδειξη αρχόντων γινόντανε: με κλήρωση, με επιλογή των καλυτέρων με ψηφοφορία και στη συνέχεια κλήρωση, και με εκλογή δια ψηφοφορίας.  

        Οι παραπάνω σκέψεις οδηγούν έναν απλό  πολίτη στο συμπέρασμα ότι πολλοί από τους θεσμούς στη χώρα μας, όχι μόνο δεν συμβάλλουν  στη μείωση της εντροπίας, αλλά αντίθετα συμβάλουν στην αύξηση της. Τέτοιοι θεσμοί για παράδειγμα είναι: Η μείωση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας, η ουσιαστική (όχι και τυπική) υποβάθμιση του ρόλου του Κοινοβουλίου, η εκλογή (ουσιαστικά διορισμός) Βουλευτών με Λίστα, η πλήρη κατάργηση  του θεσμού της κλήρωσης (ή ψηφοφορίας και κλήρωσης) και πολλοί άλλοι.


Συμπέρασμα
        Αφού η σημερινή κρίση των πολιτικών συστημάτων οφείλεται ( ταυτίζεται) με την αύξηση  της εντροπίας,  τότε η υπέρβαση της κρίσης μπορεί να πραγματοποιηθεί με ένα μόνο τρόπο: Με τη διεύρυνση των σημερινών δημοκρατιών προς το πνεύμα και τις αρχές της Άμεσης, της Αρχαιοελληνικής  Δημοκρατίας, που προφανώς θα προσαρμοσθούν προς τα δεδομένα του 21ου αιώνα. 
       Μια τέτοια διεύρυνση είναι σήμερα, λειτουργικά  και οικονομικά, εφικτή χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία.

[1]Αποτελεί τον πρώτο ορισμό της εντροπίας και έγινε από το Γερμανό  Φυσικό Κλαούζιους (Rudolf Clausious 1822-1888). Η εντροπία ορίζεται από τη σχέση  dS = dQ/T, όπου:   dS  η μεταβολή της εντροπίας,  dQ η μεταβολή της θερμότητας σε μία αντιστρεπτή μεταβολή και T η απόλυτη θερμοκρασία
[2]Ο ορισμός της εντροπίας στη Στατιστική Μηχανική έγινε από τον Αυστριακό Φυσικό Μπόλτζμαν. (Ludwin  Boltzmann, 1844-1906) . Η εντροπία ορίζεται από τη  σχέση  S=K.lnW όπου, S η εντροπία,    Κ η σταθερά του Boltzmann, W η παράμετρος αταξίας και  ln ο φυσικός λογάριθμος.  
[3]Ο ορισμός της εντροπίας στη Θεωρία της Πληροφορίας έγινε από τον Αμερικανό Μαθηματικό και Ηλεκτρολόγο  Μηχανικό (Claude Shannon 1916-2001). Ο  μαθηματικός ορισμός της πληροφορίας που έδωσε ο Shannon είναι μία σχέση παρόμοια με τη παραπάνω αναφερθείσα σχέση του Boltzmann . Στη συνέχεια απέδειξε ότι το άθροισμα της εντροπίας S και της πληροφορίας I  που υπάρχει σε ένα φυσικό σύστημα είναι σταθερό ( C ).  Δηλαδή :  S + I= C  ή   S = C – I.  Από τη σχέση προκύπτει η φυσική έννοια της εντροπίας που προαναφέρθηκε.  Ακόμη  προκύπτει  ότι όταν η πληροφορία μηδενιστεί η εντροπία γίνεται η μέγιστη δυνατή και αντιστρόφως όταν η εντροπία μηδενισθεί η πληροφορία γίνεται μέγιστη δυνατή.  Δηλαδή όταν I = 0 τότε  S = max = C .  Και όταν S = 0 τότε  I = max = C.
[4]Δεδομένου ότι η μεταβίβαση της εξουσίας είναι νομοτελειακά αδύνατη, η συγκέντρωση εξουσίας  πραγματοποιείται με την εκούσια ή ακούσια εκχώρηση του δικαιώματος να χρησιμοποιεί την ισχύ μας κάποιος τρίτος. Ο βασιλιάς, ο ηγέτης, ο αντιπρόσωπος.
[5] Δημοσθένης Κυριαζής. Η ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΤΗΛΕΡΙΑ. Εκδόσεις Πατάκη 2005


Δημοσθένης Κυριαζής

Ψηφιακή Άμεση Δημοκρατία 

Φωτό:Wikimedia

19 Νοεμβρίου 2010