ΠΑΛΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ, ΣΥΝΘΕΣΗ & ΣΧΕΔΙΟ ΙΔΕΩΝ

ΠΟΛΙΤΗΣ ‘Η “ΓΙΟΓΚΙ”; (του Γιάννη Ζήση)

ponty Koestler - Σόλων ΜΚΟ
image_pdfimage_print

ponty Koestler - Σόλων ΜΚΟΣχόλιο στο διαχρονικό νόημα της αντιδικίας μεταξύ Καίστλερ και Μερλώ-Ποντύ 
Υπάρχει ένας κύκλος αντιδικίας γύρω από την έννοια του Γιόγκι και γύρω από εκείνη του πολίτη του κόσμου, ο οποίος άνοιξε, από τη μία, με την απολογητική εναλλακτικότητα του Άρθουρ Καίστλερ και το βιβλίο του με τίτλο « Ο Κομισσάριος και o Γιόγκι»[1]  και, από την άλλη, με την κριτική που του άσκησε ο Μερλώ-Ποντύ στο «Ανθρωπισμός και Τρομοκρατία». 

Θα μπορούσε να υπάρξει ένας πιο θεραπευτικός και εναλλακτικός κύκλος. Ο Μερλώ- Ποντύ αδικεί την έννοια του Γιόγκι, καθώς την καθιστά συνώνυμη του κενού συναισθήματος.

Με παρόμοιο τρόπο, αδικήθηκε ο Ανρί Μπεργκσόν, παρά τη ρητή του δήλωση ότι η αναφορά του στην ενόραση δεν υπονοούσε το ένστικτο και το συναίσθημα, αλλά την ανάκτηση των ενεργειών του πνεύματος στο ίδιο το πνεύμα, σε κατεύθυνση ανάδρομη και αντίρροπη από αυτήν που ειδικεύεται ως δημιουργική εκδήλωση του πνεύματος μέσω της διανόησης και της σκέψης.

Γιόγκα: μόδα, φονταμενταλισμός ή απελευθέρωση;

Τα πράγματα για την έννοια Γιόγκι έγιναν αρκετά πιο δύσκολα  – από μια άλλη άποψη, περισσότερο μόδα – μετά από την εξάπλωση των κατ’ επάγγελμα Γκουρού ή «πνευματικών εγχειρημάτων–επιχειρήσεων» από δυτικόστροφους Ανατολίτες. Μπροστά στην σύγχυση αυτή, θα αγανακτούσε ιδιαίτερα ένας από τους βασικούς ευαγγελιστές της πραγματικής Ανατολικής Φιλοσοφίας και πρακτικής της Γιόγκα στη Δύση, ο Βιβεκανάντα, [3] και θα αγανακτούσε και προς τις δύο κατευθύνσεις.  Μπροστά σε αυτήν την κατάσταση, με μια ώριμη νηφαλιότητα θα τοποθετείτο ένας οραματιστής της σύνθεσης Ανατολής και Δύσης, ο Ωρομπίντο, [4] έχοντας ως πρόσθετο εφόδιο την εμπειρία των σπουδών του στο Κέιμπριτζ και την Οξφόρδη. 

Θεωρητικά, η έννοια Γιόγκι παραπέμπει στον έλεγχο της συνείδησης και στην αποκεντρωμένη ταύτιση της ταυτότητας και της συνείδησης με την έννοια της πλήρους διάστασης συμπαντικότητας και όντος. Είναι μια εξαιρετικά δυσχερής διεργασία η οποία απαιτεί μια ικανότητα αναδρασιακού ελέγχου, σταθεροποιώντας λειτουργίες ή όργανα, και, συνεπώς, μια ασυνήθιστη ικανότητα μιας συνείδησης χωρίς placebo διαμεσολάβηση στο πεδίο των σωμάτων. 

Μια τέτοια οντότητα είναι, προφανώς, ελεύθερη τόσο από την οικονομική και κοινωνική αλλοτρίωση, όσο και από τη φιλοσοφική ή τη θρησκευτική έριδα. Είναι ένα ζητούμενο, είναι ένας πραγματικός υπεράνθρωπος, όπως έθεταν τον όρο στοχαστές από τον Μάρτιν Χοσέ έως τον Καζαντζάκη [5] ή τον Έμερσον, [6] χωρίς καμία αλλοτριωτική εμπλοκή μιας ανάρμοστης και –οντολογικά– ανόητης θέλησης για δύναμη. 

Ο πολίτης του κόσμου 

Ο Γιόγκι είναι ένας πλήρης πολίτης – είναι πολίτης τόσο του κόσμου όσο και της χώρας του. Υπό την έννοια αυτή, μετέχει πλήρως του ανθρωπισμού και, ταυτόχρονα, κατέχει το κλειδί κάθε δυνάμεως που είναι η σωματοποίηση της συνείδησης, όχι ως αντιδικία, ως εξαφάνιση του άλλου και κυριαρχία, αλλά ως αυτοέλεγχο και αυτο-υπερβατικότητα.

Το πρόβλημα είναι ότι είναι ελάχιστοι οι άνθρωποι που μπορούν να αναπτύξουν τέτοια στοχαστική δύναμη και πολύ λιγότεροι –και, μάλιστα, incognito– από αυτούς που εμπορεύονται τον τίτλο του Γιόγκι και της λέξης Γκουρού ή Άσραμ, κατά το σύνηθες. Αυτό το εμπόριο και η λεκτική ληξιαρχικοποίηση του εαυτού –όχι μόνο επί χρήμασι αλλά και ως γόητρο–  οδήγησε σε μια κοινωνική παρακμή χώρους με μεγάλη Πνευματική Διδασκαλία και με μεγάλες πνευματικές προσωπικότητες.

Παραδείγματα τέτοιας παρακμής αποτελούσαν μέχρι πρόσφατα η Ινδία και η Κίνα,  στις οποίες βασίλευσε και εκφυλίστηκε η Αρχαία Σοφία ως ένας φονταμενταλισμός των όρων με ανεπίκαιρης και ανάρμοστης διάρκειας οπισθοδρομικές κοινωνικές μορφές και διακρίσεις, όπως ο θεσμός των καστών, αλλά και ένας «επαγγελματισμός» που θυμίζει αντίστοιχες επαγγελματικές, πολιτικές, ιερατικές και οικονομικές μορφές στη Δύση.

 Το πρόβλημα, εν τέλει, είναι θεμελιωδώς ανθρωπολογικό και εντοπίζεται σε κάθε βαθμίδα. Θα έλεγε κανείς ότι: επίσης και το ούτε αυτό, ούτε εκείνο καταλήγουν με πραγματικά ζητούμενα. Έτσι, οι καταφάσεις και οι αρνήσεις – είτε στερούνται περιεχομένου, είτε έχουν περιεχόμενο – αλλά και η «λυδία λίθος» τους είμαστε εμείς. Εμείς είμαστε η «υδρία» της ευθύνης του κόσμου και της θεωρίας. Εμείς είμαστε υπεύθυνοι για τον εαυτό μας και για τους άλλους και είμαστε υπεύθυνοι τόσο ατομικά όσο και συλλογικά ως ολότητα.

Πολλές φορές άνθρωποι του πνεύματος ή πνευματικοί –υποτίθεται– έδρασαν ως κομισσάριοι της εξουσίας. Επίσης, άνθρωποι της πολιτικής και της ιστορίας εξέφρασαν την πνευματικότητα, αρκετά σπανιότερα, όμως. Η διαχωριστικότητα, τελικά, πολλές φορές κρύβει ή θεατρικοποιεί την ενότητα, την εμπλοκή και την διασύνδεση υποκειμένων και πεδίων.

Το ζήτημά μας, λοιπόν, είναι να είμαστε και πολίτες και “γιόγκι” ή ησυχαστικοί στοχαστές.  

Αναφορές
[1] Καίστλερ, Άρθουρ, 1990, Ο κομισσάριος και ο Γιόγκι, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ.
[2] Μερλώ-Ποντύ, Μωρίς, 1998, Ανθρωπισμός και τρομοκρατία, εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ.
[3] Ρολάν, Ρομαίν, Ραμακρίσνα – Βιβεκανάντα, 1978, εκδόσεις ΔΙΒΡΗΣ.
[4] Σρι Ωρομπίντο, solon.org.gr
[5] Καζαντζάκης, Νίκος, Ασκητική
[6] Emerson, Ralph, Σχετικά με την ψυχή, solon.org.gr

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

Φωτό:Wikimedia

27 Αυγούστου 2010

Σχετικά άρθρα